Koncept ЧЕСТЬ (honor) w rosyjskim językowym obrazie świata
Artykuł poświęcony jest konceptowi ЧЕСТЬ we współczesnym języku rosyjskim. Badanie przeprowadzono w oparciu o dane leksykograficzne, tekstowe oraz eksperymentalne (badanie ankietowe). Dane tekstowe pozyskano ze współczesnych tekstów prasowych i literackich. Analiza źródeł leksykograficznych wskazuje, że pierwotne znaczenie leksemu „честь” na przestrzeni wieków uległo modyfikacji — przejście od honoru rozumianego jako cześć, uznanie («честь-почести», semantyka „zewnętrzna”) jako znaczenia dominującego w stronę honoru pojmowanego przede wszystkim jako wartości wewnętrzne człowieka («честь-совесть чья-л.»). Współczesne rozumienie pojęcia ЧECТЬ opiera się na godności, moralności, sile ducha. Potencjał semantyczny leksemu „честь” uwidacznia się w jego stałych połączeniach z innymi wyrazami. Pojęcie ЧЕСТЬ można analizować w ramach dwóch umownych scenariuszy, zrytualizowanego oraz aktywnego. Do pierwszego z nich odnoszą się znaczenia leksemu dotyczące zewnętrznych oznak honoru («честь-почести»), do drugiego zaś — honor rozumiany jako wartości moralne człowieka («честь-совесть чья-л.»). Badanie ankietowe, którego respondentami byli studenci rosyjscy, wskazuje na wagę wartości jako części składowej semantyki honoru, a także poszukiwanie wzorców honorowych postaw wśród realnych postaci — wybitnych przedstawicieli różnych dziedzin, bohaterów literackich, najbliższych.
The concept of ЧЕСТЬ (honor) in Russian linguistic worldview
The authors propose a cognitive description of Russian concept ЧЕСТЬ as it is per-ceived in the Russian worldview. The concept is based on the lexicographic resources, modern texts and a written quiz of students. Russian dictionaries record a semantic shift of the original meaning in the lexeme ЧЕСТЬ from its external aspect (‘homage’) to the internal one (‘conscience’) which took place in the XIXth century. The modern comprehension of the Russian concept ЧЕСТЬ also focuses on the inner human quali-ties such as dignity, morality and inner strength. The semantics of ЧЕСТЬ is revealed in a thesaurus description that is formed by valence bonds of the lexeme ЧЕСТЬ in dif-ferent combinations and is illustrated with examples from modern fiction and media. It is demonstrated that the concept is realized in two frames: ceremonial and actional, the first is appropriate for its external semantics (“homage”), while the second — for the in-ternal one (“conscience”), which presupposes doing one’s duty, defense of Motherland and maintenance of self-esteem. The quiz among students shows their great estimation of the inner aspect of Russian concept ЧЕСТЬ and their choice of lofty examples among real personalities and relatives as well as book and film characters.
Język Polski
Русский
English