Abstrakt

W porządku kształtowania się czytelniczych doświadczeń dziecka etap najwcześniejszy – można go nazwać literacką inicjacją – wiąże się z obecnością dorosłego pośrednika lektury, przekształcającego nie znane jeszcze dziecku pismo w zrozumiałą dla niego formę dźwiękową. Jest to etap niezwykle istotny, często decydujący o charakterze i zakresie przyszłych samodzielnych kontaktów z literaturą. Przekaz oralny oznacza nie tylko głośne odczytanie tekstu wydrukowanego w książce, ale także jego interpretację, umożliwia również utrzymywanie stałego i bliskiego kontaktu ze słuchaczem, uwzględnianie jego oczekiwań i życzeń. Szczególnie ważny obszar przedczytelniczych doświadczeń dziecka wiąże się z baśnią, z której rudymentami zapoznawane jest ono już we wczesnym dzieciństwie. W szczególnie udanych aktach komunikacyjnych, gdy bajka jest „opowiadana” nie zaś „odczytywana”, opowiadanie czarodziejskich historii stać się może ważnym wydarzeniem międzyludzkim, pełniącym funkcje integracyjne, niekiedy także, o czym pisał B. Bettelheim, psychoterapeutyczne. W tym bezpośrednim face to face typie kontaktu między mówiącym a słuchaczem dostrzec można pewne podobieństwa do modelu komunikacji folklorystycznej. Wyrażają się one w przystosowywaniu opowiadanej fabuły do realiów sytuacji komunikacyjnej uwzględniającym oczekiwania dziecka (wariantywność) a także w skoncentrowaniu się przez mówiącego na samym kontakcie z odbiorcą (funkcja fatyczna). Dziecko słuchające ulubionych baśni w wykonaniu bliskiej mu osoby doświadcza pozytywnych emocji niezbędnych dla ukształtowania się postawy niezbędnej do późniejszego samodzielnego uczestniczenia w kulturze literackiej związanego z radością czytania, zdobywa ponadto pierwsze kompetencje literackie w zakresie rozpoznawania gatunków i typów wypowiedzi artystycznej.