„Inwersja historyczna” Michaiła Bachtina w świetle myślenia konserwatywnego, progresywnego i mitotwórczego
Abstrakt
„Inwersja historyczna” Michaiła Bachtina w świetle konserwatywnego, progresywnego i mitotwórczego myślenia
Artykuł poświęcony jest analizie jednej z niedostatecznie zbadanych i tajemniczych koncepcji Michaiła Bachtina – „inwersji historycznej”. Przede wszystkim rozpatrywany jest problem powstania tej koncepcji, a w związku z powyższym rozważana jest koncepcja inwersji-odwrócenia w pracy Oswalda Spenglera Zmierzch Zachodu. Inwersja historyczna jest próbą krytyki doktryny entelechii Arystotelesa podjętą przez Bachtina. W szerokim ujęciu koncepcja porusza problemy konfrontacji na linii Zachód – Wschód. Dla głębszego zrozumienia podjęta została próba rozważania „inwersji historycznej” w kontekście opozycji myślenia progresywnego (prometejskiego), myślenia konserwatywnego (epimetejskiego) i myślenia mitotwórczego w ramach hermeneutyki folklorystycznej Vardana Hayrapetyana.
Słowa kluczowe
inwersja historyczna, anachronizmy, konserwatywne myślenie, Vardan Hayrapetyan.
Bibliografia
Ajrapetân, Vardan. Tolkuâ slovo. Opyt germenevtiki po-russki, Moskva: Institut filosofii, teologii i istorii sv. Fomy, 2011. [Айрапетян, Вардан. Толкуя слово. Опыт герменевтики по-русски, Москва: Институт философии, теологии и истории св. Фомы, 2011.]
Aristotelʹ, Sočineniâ v četyreh tomah, t. 1, red. V.F. Asmus, Moskva: Myslʹ, 1976. [Аристотель, Сочинения в четырех томах, т. 1, ред. В. Ф. Асмус, Москва: Мысль, 1976.]
Bahtin, Mihail. Sobranie sočinenij v semi tomah, t. 1. Filosofskaâ èstetika 1920-h godov, Moskva: Âzyki slavânskoj kulʹtury, 2003. [Бахтин, Михаил. Собрание сочинений в семи томах, т. 1. Философская эстетика 1920-х годов, Москва: Языки славянской культуры, 2003.]
Bahtin, Mihail. Sobranie sočinenij v semi tomah, t.3. Teoriâ romana (1930—1961 gg.), Moskva: Âzyki slavânskih kulʹtur, 2012. [Бахтин, Михаил. Собрание сочинений в семи томах, т. 3. Теория романа (1930—1961 гг.), Москва: Языки славянских культур, 2012.]
Bahtin, Mihail. Sobranie sočinenij v semi tomah, t. 4 (1). Fransua Rable v istorii realizma (1940). Materialy k knige o Rable (1930—1950-e gg.). Kommentarii i priloženiâ, Moskva: Âzyki slavânskih kulʹtur, 2008. Бахтин, Михаил. Собрание сочинений в семи томах, т. 4 (1). Франсуа Рабле в истории реализма (1940). Материалы к книге о Рабле (1930—1950-е гг.). Комментарии и приложения, Москва: Языки славянских культур, 2008.
Bahtin, Mihail. Sobraniesočinenij v semi tomah, t. 4 (2), Tvorčestvo Fransua Rable i narodnaâ kulʹtura srednevekovʹâ i Renessansa. Rable i Gogolʹ(Iskusstvo slova i narodnaâ smehovaâ kulʹtura), Moskva: Âzyki slavânskih kulʹtur, 2010. [Бахтин, Михаил. Собрание сочинений в семи томах, т. 4 (2), Творчество Франсуа Рабле и народная культура средневековья и Ренессанса. Рабле и Гоголь (Искусство слова и народная смеховая культура), Москва: Языки славянских культур, 2010.]
Bahtin, Mihail. Sobranie sočinenij v semi tomah, t. 5 Raboty 1940-h — načala 1960-h godov, Moskva: Russkie slovari,1997. [Бахтин, Михаил. Собрание сочинений в семи томах, т. 5 Работы 1940-х — начала 1960-х годов, Москва: Русские словари, 1997.]
Berdâev N.A., Bukšpan Â.M., Stepun F.Â., Franks.L., Osvalʹd Špengler i Zakat Evropy, Moskva: Knigoizdatelʹstvo «Bereg», 1922. [Бердяев Н.А., Букшпан Я.М., Степун Ф.Я., Франк С.Л., Освальд Шпенглер и Закат Европы, Москва: Книгоиздательство «Берег», 1922.]
Berdâev, Nikolaj. Smysl istorii, Moskva: Myslʹ, 1990. [Бердяев, Николай. Смысл истории, Москва: Мысль, 1990.]
Gačev, Georgij. Osenʹ s Kantom: Obraznostʹ v «Kritike čistogo razuma», Moskva: IFRAN, 2004. [Гачев, Георгий. Осень с Кантом: Образность в «Критике чистого разума», Москва: ИФРАН, 2004.]
Grigorân, Armen. Pervyj, vtoroj i tretij čelovek,Moskva: Âzyki slavânskoj kulʹtury, 2014. [Григорян, Армен. Первый, второй и третий человек, Москва: Языки славянской культуры, 2014.]
Žolkovskij, Aleksandr. Bluždaûŝie sny, Moskva: Nauka, 1994, s. 103–120. [Жолковский, Александр. Блуждающие сны, Москва: Наука, 1994, с. 103–120.]
Špengler, Osvalʹd. Zakat Evropy: Očerki morfologii mirovoj istorii. Perevod s nemeckogo, vstupitelʹnaâ statʹâ i primečaniâ K. A. Svasʹâna. T. 1, Moskva: Myslʹ, 1998. [Шпенглер, Освальд. Закат Европы: Очерки морфологии мировой истории. Перевод с немецкого, вступительная статья и примечания К. А. Свасьяна. Т. 1, Гештальт и действительность, Москва: Мысль, 1998.]
Svasʹân, Karen. Osvalʹd Špengler i ego rekviem po Zapadu, v: Špengler, Osvalʹd. Zakat Evropy: Očerki morfologii mirovoj istorii. Perevod s nemeckogo, vstupitelʹnaâ statʹâ i primečaniâ K. A. Svasʹâna. T. 1, Moskva: Myslʹ, 1998, s. 5–123. [Свасьян, Карен. Освальд Шпенглер и его реквием по Западу, в: Шпенглер, Освальд. Закат Европы: Очерки морфологии мировой истории. Перевод с немецкого, вступительная статья и примечания К. А. Свасьяна. Т. 1, Москва: Мысль, 1998, с. 5–123.]
Toporov, Vladimir. K ètimologiislav. myslʹ, „Ètimologiâ” 1963, c. 5–13. [Топоров, Владимир. К этимологии слав. myslь, „Этимология” 1963, c. 5–13.]
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.Wydział Neofilologii.Instytut Filologii Rosyjskiej i Ukraińskiej. Polska
http://orcid.org/0000-0002-7603-5336
Dr, adiunkt w Zakładzie Pragmatyki Komunikacyjnej Języków Obcych w Instytucie
Filologii Rosyjskiej i Ukraińskiej na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Zainteresowania naukowe: hermeneutyka literacka, proza XIX–XXI wieku,
twórczość Antona Czechowa, Wasilija Szukszyna, Michaiła Priszwina. Autor publikacji o twórczości Michaiła Priszwina, Wardana Hayrapetiana, Michaiła Szyszkina.
Kontakt: szubin@amu.edu.p
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
