(Nie)skuteczność kwot dla kobiet w polskim prawie wyborczym. Odgórne kreowanie procesu rekrutacji politycznej vs „wola ludu” w państwie demokratycznym
Abstrakt
Polityka tradycyjnie zdominowana jest przez mężczyzn. W ostatnich latach wzrasta udział kobiet w polityce m.in w wyniku podejmowania ukierunkowanych działań w ramach polityki równościowej. Spośród wielu potencjalnych sposobów takiego oddziaływania najbardziej znany jest mechanizm kwotowy, czasem (błędnie) utożsamiany z parytetem płci. Celem autora niniejszego opracowania jest ukazanie implementacji owego mechanizmu w polskim prawie wyborczym z wykorzystaniem rozwiązań wypracowanych w 2011 roku oraz próba wskazania jego skuteczności z perspektywy wyborów do Sejmu z października 2019 roku. Rozważania, z wpisanymi w nie „antynomiami demokracji”, prowadzone są przez pryzmat — po pierwsze — warunków, jakie spełniać muszą kwoty, aby mechanizm był skuteczny; po drugie — tego, w jakim stopniu takie „odgórne narzucanie liczby uczestniczących w przedsięwzięciu kobiet” jest zbieżne z istotą demokracji rozumianej często jako realizacja „woli ludu”.
Słowa kluczowe
płeć kulturowa (gender); feminizm; politologia feministyczna; kobiety w polityce
Bibliografia
Antoszewski, A. (1998). Współczesne teorie demokracji. W: A. Jabłoński, L. Sobkowiak (red.), Studia z teorii polityki. T. 2. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Badora, B. (2019). Ocena funkcjonowania demokratycznych mechanizmów i procedur wyborczych w Polsce. Komunika z badań Nr 89/2019. Warszawa: Centrum Badania Opinii Społecznej.
Brzoza, K. (2017). Obraz polityczek w okresie wyborów parlamentarnych 2015 w wybranych polskich tygodnikach opinii a teoria zagłuszanej grupy. Political Preferences, Vol. 17.
Chełstowska, A., Druciarek, M., Niżyńska, A., Skoczylas, N. (2015). Udział kobiet w wyborach parlamentarnych w 2015 roku. Wynik monitoringu obserwatorium równości płci. Warszawa: Instytut Spraw Publicznych. Pobrano z: https://pl.boell.org/sites/default/files/udzial_kobiet_wybory_parlamentare_2015_isp_hbs.pdf (data dostępu: 30.10.2019).
Chyż, B., Dudzik, S., Uhli, D. (2019). Wybory 2019: Skąd są posłowie, ilu jest w Sejmie debiutantów i czy liczba posłanek rośnie. Pobrano z: http://biqdata.wyborcza.pl/biqdata/7,159116,25311484,wybory-parlamentarne-2019-skad-pochodza-nowi-poslowie.html, (data dostępu: 5.01.2020).
Druciarek, M. (2019). Coraz mniej kandydatek w wyborach do Sejmu — analiza ISP. Warszawa: Instytut Spraw Publicznych. Pobrano z: https://www.isp.org.pl/pl/aktualnosci/coraz-mniej-kandydatek-w-wyborach-do-sejmu-analiza-isp (data dostępu: 3.10.2019).
Electoral Quota for Women (2020). Inter-Parliamentary Union. Pobrano z: https://data.ipu.org/compare?field=chamber%3A%3Afield_is_electoral_quota_women&structure=any__lower_chamber#pie (data dostępu: 4.01.2020).
Felisiak, M. (2019). Polacy o demokracji. Komunika z badań Nr 68/2019. Warszawa: Centrum Badania Opinii Społecznej.
Fuszara, M. (2002). Zmiany w świadomości kobiet w Polsce w latach dziewięćdziesiątych. W: M. Fuszara (red.), Kobiety w Polsce na przełomie wieków. Nowy kontrakt płci? Warszawa: Instytut Spraw Publicznych.
Główny Urząd Statystyczny (2020). Pobrano z: https://stat.gov.pl/ (data dostępu: 4.01.2020).
Hayek, F. (1987). Miraż sprawiedliwości społecznej. Zdanie, nr 9.
Kwiatkowska, A. (2018). Kobiety w wyborach a mechanizmy antydyskryminacyjne — stan aktualny i prognozy na przyszłość. Raport z badania „Bierne prawa wyborcze kobiet”. Warszawa: Uniwersytet SWPS.
Norris, P. (2003). Electoral Engineering: Voting Rules and Political Behaviour. New York Cambridge University Press.
Omyła-Rudzka, M. (2013). Kobiety w życiu publicznym. Komunika z badań BS/34/2013. Warszawa: Centrum Badania Opinii Społecznej.
Pankowski, K. (2005). Zaufanie do polityków w lipcu. Komunikat z badań BS/126/2005. Warszawa: Centrum Badania Opinii Społecznej.
Państwowa Komisja Wyborcza (2020). Pobrano z: https://pkw.gov.pl/ (data dostępu: 4.01.2020).
Wawrowski, Ł. (2006). Wybór systemu wyborczego jako bezpośredni mechanizm zwiększania udziału kobiet w strukturach politycznych. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu Wydziału Zamiejscowego w Chorzowie, nr 7.
Wawrowski, Ł. (2007). Polityka równych szans. Instytucjonalne mechanizmy zwiększania partycypacji kobiet w strukturach politycznych na przykładzie państw Unii Europejskiej. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Wawrowski, Ł. (2008). Zwiększanie udziału kobiet w strukturach politycznych jako wymóg demokracji. W: S. Wróbel (red.), Polska demokracja. Koncepcje, płaszczyzny, instytucje. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Wawrowski, Ł. (2009). Rozmieszczenie kobiet na listach wyborczych a uzyskane wyniki. Studium przypadku wyborów do Sejmu w latach 1997—2005. Chorzowskie Studia Polityczne, nr 2.
Wawrowski, Ł. (2010). System kwotowy jako mechanizm zwiększania udziału kobiet w polityce — definiowanie i zróżnicowanie. Chorzowskie Studia Polityczne, nr 3.
Wawrowski, Ł. (2011a). Co da Polkom tzw. ustawa parytetowa? Studia Biura Analiz Sejmowych, nr 2(26).
Wawrowski, Ł. (2011b). O różnicach między łysiną a kobiecością w państwie demokratycznym. W: S. Wróbel (red.), Dylematy współczesnej demokracji. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Wawrowski, Ł. (2012a). Czy demokracji jest po drodze z równością płci — czyli „co” dla „czego” może być barierą? Chorzowskie Studia Polityczne, nr 5.
Wawrowski, Ł. (2012b). Czy Polkom potrzebny jest parytet? W: M. Mitręga (red.), Społeczna, ekonomiczna i polityczna tożsamość państw europejskich. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.
Wawrowski, Ł. (2015a). Kto, co, jak bada? Wątpliwości i trudności związane z perspektywą feministyczną w nauce. W: I. Desperak, I Kuźma (red.), Kobiety niepokorne. Reformatorki — buntowniczki — rewolucjonistki. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Wawrowski, Ł. (2015b). Politologia feministyczna: konieczność czy fanaberia? W: M. Marczewska-Rytko, D. Maj, M. Pomarański (red.), Feminizm. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Wyniki wyborów 2019 do Sejmu RP (2019). Warszawa: Państwowa Komisja Wyborcza. Pobrano z: https://sejmsenat2019.pkw.gov.pl/sejmsenat2019/pl/wyniki/sejm/pl (data dostępu: 4.01.2020).
Żerkowska-Balas, M. (2017). Czy głosowanie jest racjonalną decyzją. Analiza partycypacji wyborczej w Polsce na tle wybranych demokracji europejskich. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.
Żukowski, A. (2011). Partycypacja wyborcza kobiet — wyzwania i dylematy. Toruń: Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa Dom Organizatora w Toruniu.
Wyższa Szkoła Bankowa w Poznaniu, Wydział Zamiejscowy w Chorzowie Polska
https://orcid.org/0000-0002-7589-7057
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
