Królestwo Jordanii w polityce Stanów Zjednoczonych wobec Bliskiego Wschodu w okresie pozimnowojennym
Abstrakt
Abstract: The Kingdom of Jordan in the US foreign policy towards the Middle East in the post‑Cold War era
The US — Jordan relations, both during and after the Cold War, can be described as close, based on the pursuit of common goals and mutual respect. Although the United States of America and the Kingdom of Jordan have never concluded a formal treaty with each other, they cooperated on many levels, in the Middle‑Eastern region and internationally, both during the second half of the 20th century and in the first two decades of the 21st century. Despite the complex geopolitical situation in the Middle East, re‑occurring threats and challenges that may have weakened the bilateral relations between the two states, the informal alliance between the US and Jordan have survived, which is indicative of the importance of these relations and the strength of the partnership. The place and role of Amman in the foreign policy of Washington have many aspects and dimensions. One can observe certain evolution of the position that consecutive American governments attributed to Jordan depending on conditions that have been both extra‑regional (the Cold War rivalry between the US and the Soviet Union) and intra‑regional (the three Gulf Wars, the Middle‑Eastern peace process). It is also important to emphasize that after the collapse of the Eastern Bloc, the mutual relations have gained a different, more strategic dimension. Hence, it can be argued that Jordan’s importance in the US foreign policy has only reached its pinnacle during the post‑Cold War era.
The present article seeks to pinpoint the place and role of the Kingdom of Jordan in the US policy towards the Middle East after the Cold War and to define the character of the relationship between the two states. Its main goal is to identify and describe both positive and negative factors determining the US — Jordan relations. The article will also attempt to answer the questions about the extent to which the Arab Spring has influenced the shape of the mutual links between Washington and Amman.
Key words: United States of America, Middle East, Jordan, foreign policyBibliografia
„Rocznik Strategiczny 2008/2009”. Warszawa 2009.
„Rocznik Strategiczny 2011/2012”. Warszawa 2012.
"1994": Israel and Jordan Make Peace. October 26, 1994. BBC News, http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/october/26/newsid_3764000/3764162.stm (dostęp: 25.10.2013).
A. Ehteshami: The Arab States and the Balance of Power. In: Iraq, the Gulf Conflict and the World Community. Ed. J. Gow. London-New York 1993.
Abu Jaber K.S.: Iraq: An Emerging Regional Power. In: After the War: Iran, Iraq and the Arab Gulf. Ed. Ch. Davies. Chichester 1990.
Agreement Between The United States Of America And he Hashemite Kingdom Of Jordan On The Establishment A Free Trade Area, http://www.ustr.gov/sites/default/files/Jordan%20FTA.pdf (dostęp: 30.10.2013).
Alin E.: U.S. Policy and Military Intervention in the 1958 Lebanon Crisis. In: The Middle East and the United States. Perceptions and Policies. Ed. H. Shaker, I. Rabinovich. New Brunswick (USA)-London (UK) 1980.
Ashton N.: Cold War on the Periphery: The Case of King Hussein of Jordan. London School of Economics, http://www.history.ac.uk/ihr/Focus/cold/articles/ashton.html (dostęp: 25.10.2013).
Bania R.: Polityka Stanów Zjednoczonych wobec Bliskiego Wschodu za prezydentury Dwighta D. Eisenhowera 1953-1961. „Przegląd Orientalistyczny” 2002, nr 3—4.
Bolle M.J.: U.S. Jordan Free Trade Agreement. CRS Issue Brief for Congress, December 13, 2001, http://digital.library.unt.edu/ark:/67531/metacrs2011/m1/1/high_res_d/RL30652_2001Dec13.pdf (dostęp: 25.10.2013).
Brands H.W.: Into the Labyrinth. The United States and the Middle East 1945—1993. New York 1994.
Braude J.: The New Iraq. Rebuilding the Country for Its People, the Middle East, and the World. New York 2003.
Clinton W.J.: Statement Announcing the Middle East Peace and Stability Fund. June 17, 1997, http://www.presidency.ucsb.edu/ws/?pid=54278 (dostęp: 25.10.2013).
Cohn-Sherbok D., El-Alami D.: Konflikt palestyńsko-izraelski. Przeł. J. Danecki, M. Tomala. Warszawa 2002.
Cooley J.K.: Payback. America’s Long War in the Middle East. Washington 1991.
Cordesman A.H.: Iraq and Iran. The Threat from the Northern Gulf. San Francisco, CO 1994.
European Institute for Research on Mediterranean and Euro -Arab Cooperation with the support of the Belgian Federal Public Service of Foreign Affairs, December 1998, http://www.medea.be/index.html?page=2〈=en&doc=352, (dostęp: 22.08.2013).
Freiberger S.Z.: Dawn over Suez. The Rise of American Power In the Middle East, 1953-1957. Chicago 1992.
Gdański M.: Arabski Bliski Wschód u progu 1959 roku. „Sprawy Międzynarodowe” 1959, nr 1.
Gdański M.: Arabski Bliski Wschód u progu 1959 roku. „Sprawy Międzynarodowe” 1959, nr 2.
Gdański M.: Uwagi o kierunkach rozwojowych Arabskiego Wschodu. „Sprawy Międzynarodowe” 1960, nr 2.
Gdański M.: Zjednoczona Republika Arabska i Arabskie Państwo Federalne. „Sprawy Międzynarodowe” 1958, nr 1.
Ghosh P.K.: Naval Roles. In: Iraq War 2003. Rise of the New ‘Unilateralism’. Ed. K. Santhanan [et al.]. New Delhi 2003.
Giełżyński W.: Byłem gościem Chomeiniego. Warszawa 1981.
Heavey S.: U.S. Chief Diplomat Kerry to Travel to Middle East. Washington, 1 Oct, 2013, http://www.reuters.com/article/2013/10/31/us-usa-mideast-kerry-idUSBRE99U0S220131031 (dostęp: 31.10.2013).
Hemmer Ch.: Which Lessons Matter? American Foreign Policy Decision Making in the Middle East, 1979—1987. New York 2000.
Hollis R.: Gulf Security: No Consensus. London 1993.
Hopwood D.: Social Structures and the New State 1921—1958. In: Iraq: Power and Society. Ed. D. Hopwood, H. Show, T. Koszinowski. Oxford 1993.
Israel Jordan U.S. Trilateral Industrial Development, http://www.tride-f.com/?CategoryID=160 (dostęp: 29.10.2013).
Israeli-Palestinian Interim Agreement on the West Bank and the Gaza Strip. In: A Survey of Arab Israeli Relations 1947—2001. Eds. D. Lea, A. Rowe. London 2002.
Jamsheer H.A.: Współczesna historia Iraku. Warszawa 2007.
Jarząbek J.: Amerykańska pomoc wojskowa i ekonomiczna dla Izraela. W: Państwo Izrael. Analiza politologiczno-prawna. Red. E. Rudnik. Warszawa 2006.
Jones M.A.: Historia USA. Przeł. P. Kurowski, P. Ostaszewski. Gdańsk 2002.
Jordan Compact, Millenium Challenge Corporation, http://www.mcc.gov/pages/countries/program/jordan-compact (dostęp: 29.10.2013).
Jordan Free Trade Agreement. Office of the United States Trade Representative, http://www.ustr.gov/trade-agreements/free-trade-agreements/jordan-fta (dostęp: 30.10.2013).
Jordan Threshold Program, Millenium Challenge Corporation, http://www.mcc.gov/pages/countries/program/jordan-threshold-program (dostęp: 30.10.2013).
Jordan: U.S. Relations and Bilateral Issues. August 30, 2001. CRS Issue Brief for Congress, http://www.policyarchive.org/handle/10207/bitstreams/845.pdf (dostęp: 25.10.2013).
Kardoosh M.A.: Qualifying Industrial Zones and Sustainable Development in Jordan. Jordan Centre for Public Policy Research and Dialogue, February, 2005, http://www.jcpprd.org/Files/ResearchDatabase/Qualifying%20Industrial%20Zones%20and%20Sustainable%20Development%20in%20Jordan_1.pdf (dostęp: 23.09.2013).
Khadduri M.: Independent Iraq 1932—1958. A Study In Iraqi Politics. London-New York-Karachi 1960.
King R.: The Iran-Iraq War: The Political Implications. London 1987, Spring.
Kiwerska J.: Słownik prezydentów amerykańskich. Poznań 1999.
Knapp W.: The United States and the Middle East: How Many Special Relationships? In: The Middle East and the United States. A Historical and Political Reassessment. Ed. D.W. Lesch. Cambridge 2003.
Knickmeyer E., Finer J.: Insurgent Leader Al-Zarqawi Killed in Iraq. „The Washington Post” 2006, June 8, http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2006/06/08/AR2006060800114.html (dostęp: 25.08.2013).
Król Jordanii w PE: Arabska wiosna okazała się dla nas szansą, 18.04.2012, http://www.europarl.europa.eu/news/pl/headlines/content/20120413STO42890/html/Kr%C3%B3l-Jordanii-w-PE-Arabska-wiosna-okaza%C5%82a-si%C4%99-dla-nas-szans%C4%85 (dostęp: 28.08.2013).
Kukułka J.: Historia współczesna stosunków międzynarodowych 1945—2000. Warszawa 2000.
Lenczkowski G.: American Presidents and the Middle East. Durham-London 1990.
Lotfian S.: Taking Sides: Regional Powers and the War. In: Iranian Perspectives on the Iran-Iraq War. Ed. F. Rajaee. Gainesville 1997.
Louis Wm. R.: Britain and the Crisis of 1958. In: A Revolutionary Year. The Middle East in 1958. Ed. Wm. R. Louis, R. Owen. London-New York 2002.
Madeyska D.: Liban. Warszawa 2003.
Main Points of Israel-Jordan Peace Treaty October 26, 1994. Israel Ministry of Foreign Affairs, http://www.mfa.gov.il/MFA/Peace+Process/Guide+to+the+Peace+Process/Main+Points+of+IsraelJordan+Peace+Treaty.htm (dostęp: 25.10.2013).
Majcher H.: Imperial Quest for Oil: Iraq 1910—1928. London 1976.
McRobie H.: Jordan’s Uranium and Israel’s Fears. August 23, 2010, http://www.opendemocracy.net/heather-mcrobie/jordan%E2%80%99s-uranium-and-israel%E2%80%99s-fears (dostęp: 27.08.2013).
Moore J.N.: Crisis in the Gulf: Enforcing the rule of law. New York 1992.
Płaczek A., Stefanek K.: Irak na początku XXI wieku. Łódź 2007.
Polit J.: Środkowowschodnie reformy i przewroty. W: Historia polityczna świata 1945—2000. Red. M. Mankowicz. Kraków 2004.
Prokopczuk J.: Azja, Afryka i Ameryka Łacińska po drugiej wojnie światowej. Warszawa 1983.
Quilliam N.: Jordan: Appeasing the Hegemon. In: The Iraq War. Causes and Consequences. Ed. R. Fawn, R. Hinnenbusch. London 2006.
Quilliam N.: Jordan: Appeasing the Hegemon. In: The Iraq War. Causes and Consequences. Ed. R. Fawn, R. Hinnenbusch. London 2006.
Rabechault M.: US Defense Chief’s Tour of Arab Spring Countries: Iran, Syria Top Talks Agenda. 29.07.2012, http://www.middle-east-online.com/english/?id=53621 (dostęp: 31.08.2013).
Schenker D.: Dancing with Saddam. The Strategic Tango of Jordan Iraqi Relations. Oxford 2003.
Sharp J.M.: CRS Report for Congress, Jordan: U.S. Relations and Bilateral Issues. Updated December 4, 2007. Congressional Research Service, http://www.usembassy.it/pdf/other/RL33546.pdf#search=%22us%20military%20aid%20to%20jordan%22 (dostęp: 30.10.2013).
Sharp J.M.: CRS Report for Congress, Jordan: U.S. Relations and Bilateral Issues. Updated December 4, 2007, Congressional Research Service, http://www.usembassy.it/pdf/other/RL33546.pdf#search=%22us%20military%20aid%20to%20jordan%22 (dostęp: 30.10. 2013).
Sharp J.M.: Egypt: Transition under Military Rule. June 21, 2012, CRS Issue Brief for Congress, Congressional Research Service, http://www.fas.org/sgp/crs/mideast/RL33003.pdf (dostęp: 30.10.2013).
Sharp J.M.: Jordan: Background and U.S. Relations, April 9, 2010. Congressional Research Service, http://fpc.state.gov/documents/organization/141575.pdf (dostęp: 30.10.2013).
Sharp J.M.: Jordan: Background and U.S. Relations. April 1, 2013, CRS Report for Congress, Congressional Research Service, http://www.fas.org/sgp/crs/mideast/RL33546.pdf (dostęp: 29.10.2013).
Sharp J.M.: Jordan: Background and U.S. Relations. April 21, 2011. CRS Report for Congress, Congressional Research Service, http://fpc.state.gov/documents/ organization/162769.pdf (dostęp: 30.08.2013).
Sharp J.M.: Jordan: Background and U.S. Relations. May 3, 2012. CRS Report for Congress, Congressional Research Service, http://www.fas.org/sgp/crs/mideast/RL33 546.pdf (dostęp: 30.10.2013).
Sick G.: The United States in the Persian Gulf. From Twin Pillars to Dual Containment. In: The Middle East and the United States. A Historical and Political Reassessment. Ed. D. W. Lesch. Cambridge 2003.
Special Envoy for Middle East Peace, U.S. Department of State, http://www.state.gov/s/middleeastpeace/index.htm (dostęp: 26.10.2013).
Statement of February 8, 1978. „Zbiór Dokumentów, PISM” 1978, nr 1—2.
Stefoff R.: Saddam Husajn. Absolutny władca Iraku. Przeł. M. M. Dziekan. Warszawa 2000.
Stivers W.: America’s Confrontation with Revolutionary Change In the Middle East, 1948—83. Hong Kong 1986.
Szymborski W.: Węzeł palestyński. „Sprawy Międzynarodowe” 2000, nr 3.
Szymborski W.: Zwrot w konflikcie iracko-irańskim. „Sprawy Międzynarodowe” 1989, nr 6.
Tarock A.: The Superpowers’ Involvement in the Iran-Iraq War. New York 1998.
The Baghdad Pact. Origins and Political Setting. Information Department of the Royal Institute of International Affairs. London 1956.
The Declaration of Principles on Palestinian Self-Rule in the Occupied Territories 13 September 1993. In: A Survey of Arab Israeli Relations 1947—2001. Eds. D. Lea, A. Rowe. London 2002.
The United States and the Hashemite Kingdom of Jordan Sign Memorandum of Understanding on Assistance. September 23, 2008. U.S. Department of State, http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/3464.htm (dostęp: 25.10.2013).
Thoraval Y.: Słownik cywilizacji muzułmańskiej. Katowice 2002.
Tillman S.P.: The United States in the Middle East. Interests and Obstacles. Bloomington 1982.
Treaty of Peace Between The Hashemite Kingdom of Jordan And The State of Israel. October 26, 1994, http://www.kinghussein.gov.jo/peacetreaty.html (dostęp: 25.10.2013).
Trilateral Industrial Development (TRIDE), http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/US-Israel/tride.html (dostęp: 29.10.2013).
Trójstronny Pakt wojskowy zawarty między Egiptem, Arabią Saudyjską i Jemenem (Dżudda, dnia 21 kwietnia 1956 r.). „Zbiór Dokumentów, PISM” 1956, nr 4.
U. S. Relations With Jordan. Bureau of Near Eastern Affairs, Fact Sheet, June 29, 2012, http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/3464.htm (dostęp: 25.10.2013).
Varulkar H.: The Arab Spring in Jordan: King Compelled to Make Concessions to Protest Movement. MEMRI, December, 12, 2011, http://www.memri.org/report/en/0/0/0/0/0/0/5906.htm (dostęp: 27.09.2013).
Winiecki J.: Rola pomocy gospodarczej w polityce zagranicznej USA wobec krajów rozwijających się. Warszawa 1979.
Wójcik E.: Konflikt bliskowschodni. Aspekty militarne. Warszawa 1975.
Wróblewski B.: Jordania. Warszawa 2011.
Zając J.: Rola USA bliskowschodnim procesie pokojowym 1991-2000. W: Globalizacja, integracja, transformacja. Główne problemy globalizacji europejskiej oraz transformacji politycznej Europy Środkowej i Wschodniej. Red. R. Bäcker, J. Marszałek-Kawa, J. Modrzyńska. Toruń 2005.
Zając J.: Środki i metody oddziaływania USA w bliskowschodnim procesie pokojowym (1991—2000). Warszawa 2005.
Zdanowski J.: Historia Bliskiego Wschodu w XX wieku. Wrocław 2010.
Uniwersytet Śląski w Katowicach
doktor nauk humanistycznych w zakresie nauk o polityce; adiunkt w Instytucie Nauk Politycznych i Dziennikarstwa (Zakład Stosunków Międzynarodowych) Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Zainteresowania badawcze: Bliski Wschód w stosunkach międzynarodowych, polityka zagraniczna Stanów Zjednoczonych (ze szczególnym uwzględnieniem polityki USA wobec Bliskiego Wschodu i Federacji Rosyjskiej), terroryzm międzynarodowy i fundamentalizm islamski, konflikty zbrojne i spory międzynarodowe, bezpieczeństwo międzynarodowe, polityka zagraniczna Polski.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
