Demokratyczna transformacja w Polsce i na Ukrainie w świetle współczesnej tranzytologii: analiza porównawcza
Abstrakt
Polska i Ukraina stanowią dwa odmienne przykłady państw pokomunistycznych, w których procesy demokratyzacji wykazują różne tempo, determinanty oraz rezultaty. Celem postawionym w artykule jest próba określenia teoretycznych podstaw procesu demokratycznej transformacji w Polsce i na Ukrainie. Dokonano analizy porównawczej przemian systemowych w dwóch sąsiadujących państwach, ze szczególnym uwzględnieniem uwarunkowań determinujących te procesy. Artykuł powstał z potrzeby udzielenia odpowiedzi na pytanie: Jakie znaczenie mają doświadczenia polskiej i ukraińskiej transformacji systemowej dla współczesnej tranzytologii.
Słowa kluczowe
transformacja; demokratyzacja; konsolidacja; determinanty; społeczeństwo obywatelskie; elity polityczne; kultura polityczna
Bibliografia
Ágh A.: Decline of Democracy in the ECE and the Core Periphery Divide. Rule of Law Conflicts of Poland and Hungary with the EU. “Journal of Comparative Politics” 2018, Vol. 11, No 2.
Antologija konstitucyjnogo procesu w suczasnij Ukraini. Centr Razumwoka. Wydawnictwo „Zapowit” 2017.
Antoszewski A.: System polityczny RP. Warszawa 2012.
Atlas istorii ukrains’koj derżawnosti. Ukrains’ki zemli wid najdawniszych czasiw do s’ogodennia. Red. O. Kupczyns’kij, Ju. Loza, O. Szablij. Lwiw 2013.
Baluk W.: Koalicje gabinetowe na Ukrainie w latach 2002—2012. Lublin 2012.
Bielasiak J.: The Institutionalization of Electoral and Party Systems in Postcommunist States. “Comparative Politics” 2002, Vol. 34, No 2.
Blok Z.: Transformacja jako konwersja funkcji. Poznań 2006.
Bronislawskij E., Wacznadze G.: Polskij dialog. Sobytija w Polsze glazami polskich, sowetskich, amerikanskich, zapadnogermanskich i francuskich żurnalistow. Tbilisi 1990.
Brzezińskij Z.: Strategiczne baczennia: Ameryka i kryza globalnoj wlady. Perekl. G. Leliw. Lwiw 2012.
Cichosz M.: Transformacja demokratyczna — przyczyny, przebieg i efekty procesu. W: Systemy polityczne Europy Środkowej i Wschodniej. Perspektywa porównawcza. Red. A. Antoszewski. Wrocław 2006.
Dobek‑Ostrowska B.: Proces demokratyzacji Europy Środkowo‑Wschodniej— przesłanki i przebieg. W: Demokracje Europy Środkowo‑Wschodniej w perspektywie porównawczej. Red. A . Antoszewski, R. Herbut. Wrocław 1998.
Dumki ta ocynky gromadian na starti wyboriw do Werchownoj Rady Ukrainy. Wereseń 2014: іnformacyjnyjj buleteń. Red. M. Slusarews’kij; uporiad. L. Czernisz. Kyiw 2014.
Falkowski K.: Testing the CEE’s Model of Transformation in the ENP Framework. Challenges and Opportunities. The Eastern Dimension. “Yearbook of the Institute of East‑Central Europe” 2016, Vol. 14, No 6.
Glajcar R.: Demokratyczny reżim polityczny. Relacje między legislatywą i egzekutywą w III Rzeczypospolitej. Katowice 2015.
Grycak J.: Narys istorii Ukrainy: formuwannia modernoj urkainsjkoj nacyi ХІХ—ХХ stolittia. Kyiw 2000.
Huntington S.P.: Trzecia fala demokratyzacji. Przeł. A. Dziurdzik. Warszawa 1995.
Hurska‑Kowalczyk L.: Opozycja polityczna na Ukrainie 1991—2006. Toruń 2011.
Ishiyama J.T.: Strange Bedfellows: Explaining Political Cooperation between Communist Successor Parties and Nationalists in Eastern Europe. “Nations and Nationalism” 1998, Vol. 4, Issue 1.
Jaskiernia J.: System rządów w Rzeczypospolitej Polskiej w świetle aktualnych propozycji jego zmian. „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2012, nr 2(10).
Kolodii A.: Trajektoria demokratycznego przejścia na Ukrainie. W: Transformacja w Polsce i na Ukrainie. Wybrane aspekty. Red. A. Antoszewski, A. Kolodii, K. Kowalczyk. Wrocław 2010.
Kolodij A.: Zagalmowana transformacija i majbutne ukrains’koj mrii pro demokratycznu prawowu derżawu — http://political‑studies.com/?p=901 (dostęp: 20.10.2018).
Kolodij А.: Politiczna transformacija w Ukraini: іnstitucyi ta ludy. „Efektywnist’ derżawnogo uprawlinnia” 2007, wyp. 12. Lwiw.
Kowalska M.: Ombudsman w procesie transformacji ustrojowej w Polsce i innych krajach europejskich. W: Modernizacja polityczna w teorii i praktyce. Doświadczenia państw postsocjalistycznych i Trzeciego Świata. Red. M. Barański. Katowice 2009.
Kuzio T.: Transition in Post — Communist States: Triple or Quadruple? “Politics” 2001, Vol. 21(3).
Lanowyj W.: Skromna czariwnist’ oligarchii. Ekonomiczna prawda, 26 listopada 2013 — https://www.epravda.com.ua/publications/2013/11/26/405262/?fbclid=IwAR0PtPd2yd5‑t3Vh‑tq3yucjOnEQ4_EN5uBGK2lLmmKv3HTT3QRQsQBgnyc (dostęp: 20.08.2018).
Linz J.J, Stepan A.: Problems of Democratic Transition and Consolidation. Southern Europe. Baltimore 1996.
Lorencka M., Myśliwiec M., Wojtasik W.: Evolution of the Political System in Poland after 1989. In: Democratization processes in Poland and Slovenia: Comparative Study. Ed. A. Turska‑Kawa, M. Haček. Maribor 2016.
Migalski M.: Czeski i polski system partyjny. Warszawa 2008.
Morawski W.: Zmiana instytucjonalna. Warszawa 1998.
Motyl О.: Jak zrozumity Ukrainu? „Kritika” 1998, №1(3).
Oficyns’kij R.: Politycznyjj rozwitok nezależnoj Ukrainy (1991—2004) w aspekti ewropejs’koj identycznosti. Użgorod 2005.
Olechno A.: Instytucja Prezydenta w systemie konstytucyjnych organów Ukrainy. Toruń 2009.
Piasecki A., Michalak R.: Polska 1945—2015. Historia polityczna. Warszawa 2016.
Postanowa Werchownoj Rady Ukrainy „Pro poperedne schwalennia zakonoproektu pro wnesennia zmin do Konstytucyi Ukrainy szczodo decentralizacyi wlady” — http://zakon2.rada.gov.ua/laws/show/656‑19 (dostęp: 30.06.2018).
Ricznica smerti Wiaczeslawa Czornowola: ukrainci wymagajut’ znajty wynnych — https://uain.press/articles/richnytsya‑smerti‑v‑yacheslava‑chornovola‑ukrayintsi‑vymagayut‑znajty‑vynnyh‑765112 (dostęp: 20.10.2018).
Rostou D.: Perechody w demokratii: popytka dinamiczeskoj modeli. „Polis” 1996, № 5.
Rybiy O.: Party System Institutionalization in Ukraine. “Democratizatsiya” 2013, No 21.
Surmacz B.: Współczesne stosunki polsko‑ukraińskie. Politologiczna analiza traktatu o dobrym sąsiedztwie. Lublin 2002.
Transparency International: korumpowani oligarchiczni klany wbiwajut’ w Ukraini czesnyj biznes. ZN.UA, 3 grudnia 2013 roku — https://dt.ua/ECONOMICS/transparency‑international‑korumpovani‑oligarhichni‑klani‑vbivayut‑v‑ukrayini‑chesniy‑biznes‑133087_.html?fbclid=IwAR1yg‑zypymPRckpxVy‑Qwwfacauem7lHymz22iXWMivI58Ed1J4mRi2nSo (dostęp: 20.08.2018).
Trofanczuk G.: Istorija derżawy ta prawa Ukrainy. Nawczalnyj posibnyk. Kyiw 2017.
Turczenko F., Panczenko P., Timczenko S.: Nowitnia istorija Ukrainy. Pidrucznik. Kyiw 2005.
The WJP Rule of Law Index — https://worldjusticeproject.org/our‑work/wjp‑rule‑law‑index/wjp‑rule‑law‑index‑2017%E2%80%932018 (dostęp:20.10.2018).
Wiatr J.: Pięć parlamentów III Rzeczpospolitej. W: Demokracja Polska 1989—2003. Red. J. Wiatr, J. Raciborski, J. Bartkowski, B. Frączak‑Rudnicka. Warszawa 2003.
Wiatr J.: Polska droga do demokracji. W: Demokracja Polska 1989—2003. Red. J. Wiatr, J. Raciborski, J. Bartkowski, B. Frączak‑Rudnicka, J. Kilias. Warszawa 2003.
Zimmer K., Haran O., Unfriendly Takeover. Successor Parties in Ukraine. “Communist and PostCommunist Studies” 2008, No 41.
Znimalna grupa filmu “Stus” obicaje powernuty do kartyny scenu sudylyszcza za uczastiu Medwedczuka —https://espreso.tv/news/2018/08/11/znimalna_grupa_filmu_quotstusquot_obicyaye_povernuty_do_kartyny_scenu_sudylyscha_za_uchastyu_medvedchuka (dostęp: 22.10.2018).
doktorantka Polska
https://orcid.org/0000-0001-5671-0915
mgr politologii, doktorantka Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Jej zainteresowania badawcze skupiają się na problematyce stosunków polsko-ukraińskich, a także perspektyw demokratycznej transformacji państw obszaru byłego Związku Radzieckiego.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
