„Zaranność mistrzowsko zmieniona w poranność” – stwarzanie świata. Wokół wiersza Wczesna godzina Wisławy Szymborskiej

Wojciech Ligęza

doi:10.31261/FLPI.2022.04.13

Opublikowane: 2022-06-01

Nr 4 (2022)

„Zaranność mistrzowsko zmieniona w poranność” – stwarzanie świata. Wokół wiersza Wczesna godzina Wisławy Szymborskiej

Wojciech Ligęza

Dział: Artykuły i rozprawy

https://doi.org/10.31261/FLPI.2022.04.13

Abstrakt

W tym szkicu zrekonstruowane zostają sposoby przedstawiania poranków w poezji nowoczesnej. Możemy tutaj wyróżnić dwie przeciwstawne tendencje. Przeżycie epifaniczne przemiany nocy w dzień ujęte w poetyckie ramy medytacji poetyckiej oraz hymnicznego zachwytu spotyka się z wariantem awangardowym - aktywistycznym, z pełnymi poetyckiej dynamiki obrazami odnowionego wspólnego działania. Te paradygmaty oświetlają wiersz Wczesna godzina Wisławy Szymborskiej, przy czym jej powściągliwa refleksja o odnowionym ludzkim istnieniu bliska jest możliwości pierwszej. Autor wskazuje korespondencje utworu polskiej noblistki z wierszami nowoczesnych poetów francuskich, wydobywając uprzywilejowaną pozycję walki z nicością i nocą, pragnienia zmiany, odnowienia wrażliwości oraz – metafizycznego zdumienia. Odczytywany utwór rzutowany jest na tło wyróżniających poezję Szymborskiej tematów i założeń filozoficznych, takich jak fascynacja cudownością istnienia, namysł nad ograniczeniami ludzkiego poznania, służące kreacji świata gry poetyckie czy skomplikowane relacje miedzy tym, co realne, a tym, co wyobrażone. W interpretacji wiersza Wczesna godzina do najważniejszych wątków rozważań należą relacje między postrzeganiem a przeoczeniem, ukazanie metamorfoz nocy i dnia, które pozwalają zrozumieć zamysł odnowy egzystencji, ujęcie artystyczne wydobywanych z mroku przedmiotów posiłkujące się spojrzeniem malarskim oraz nawiązanie do Księgi Genezis w kameralnym stwarzaniu świata – na miarę ludzkiej wyobraźni. Wisława Szymborska w swym studium poranka przyjmuje postawę analityczną i autokrytyczną.

Słowa kluczowe:

Wisława Szymborska , poznanie , postrzeganie , percepcja , Wczesna godzina

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Ligęza, W. (2022). „Zaranność mistrzowsko zmieniona w poranność” – stwarzanie świata. Wokół wiersza Wczesna godzina Wisławy Szymborskiej. Fabrica Litterarum Polono-Italica, (4), 1–14. https://doi.org/10.31261/FLPI.2022.04.13

Cited by / Share

Bibliografia

Apollinaire Guillaume (1975): Wybór poezji. Oprac. J. Kwiatkowski. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
Google Scholar

Balbus Stanisław (1996): Świat ze wszystkich stron świata. O Wisławie Szymborskiej. Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Google Scholar

Bauer Gerhard (2007): Radość pytania. Wiersze Wisławy Szymborskiej. Tłum. Ł. Musiał, oprac. A. Woldan. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków.
Google Scholar

Bonnefoy Yves (1996): Zorzo poranna, córo łez. W: Idem: Poezje. Tłum. A. Wodnicki. C&D International Editors, Kraków.
Google Scholar

Borkowska Grażyna (1996): Szymborska eks-centryczna. W: Eadem: Radość czytania Szymborskiej. Wybór tekstów krytycznych. Oprac. S. Balbus, D. Wojda. Znak, Kraków.
Google Scholar

Char René (1972): Wspólna obecność. Wybór poezji. Tłum. A. Międzyrzecki, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Google Scholar

Czabanowska-Wróbel Anna (2005): Poszukiwanie blasku. O poezji Adama Zagajewskiego. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków.
Google Scholar

Gralewicz-Wolny Iwona (2014): Poetka i świat. Studia i szkice o twórczości Wisławy Szymborskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Google Scholar

Grądziel-Wójcik Joanna (2016): Zmysł formy. Sytuacje, przypadki, interpretacje polskiej poezji XX wieku. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków.
Google Scholar

Gutowski Wojciech (2012): Tutaj, czyli poza paradą „wielkich słów”. „Kwartalnik Artystyczny”, nr 1, s. 44.
Google Scholar

Hartwig Julia (1987): Obcowanie. Czytelnik, Warszawa.
Google Scholar

Hartwig Julia (1992): Czułość. Znak, Kraków.
Google Scholar

Jaworski Stanisław (1976): W strefie przejściowej. W: Idem: Między awangardą a nadrealizmem. Główne kierunki przemian poezji polskiej w latach trzydziestych na tle europejskim. Wydawnictwo Literackie, Kraków 1976, s. 8–24.
Google Scholar

Kwiatkowski Jerzy (1972): Świat poetycki Juliana Przybosia. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Google Scholar

Läpple Alfred (1983): Od Księgi Rodzaju do Ewangelii. Wprowadzenie do lektury Pisma Świętego. Tłum. J. Zychowicz. Wydawnictwo Znak, Kraków.
Google Scholar

Legeżyńska Anna (2015): Pełnia. Kilka uwag o poetyckiej antropologii Wisławy Szymborskiej. W: Niepojęty przypadek. O poezji Wisławy Szymborskiej. Red. J. Grądziel-Wójcik, K. Skibski. Wydawnictwo Pasaże, Kraków, s. 15–31.
Google Scholar

Lekcja zdziwienia światem (1996): Lekcja zdziwienia światem. Pierwszy wywiad telewizyjny z Wisławą Szymborska przeprowadzony przez Teresę Walas w dniu przyznania Poetce Nagrody Nobla. W: Radość czytania Szymborskiej. Wybór tekstów krytycznych. Oprac. S. Balbus, D. Wojda. Znak, Kraków 1996, s. 20–24.
Google Scholar

Peiper Tadeusz (1979): Pisma wybrane. Oprac. S. Jaworski. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
Google Scholar

Przyboś Julian (1984): Dynamo. W: Idem: Utwory poetyckie. T. 1. Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 10.
Google Scholar

Richard Jean-Pierre (1973): René Char. Tłum. J. Prokop. W: Sztuka interpretacji. Oprac. H. Markiewicz. T. 2. Państwowy Instytut Wydawniczy, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk, s. 283–316.
Google Scholar

Saint-John Perse (1980): Wąskie są okręty (cz. 5). W: Idem: Anabaza. Tłum. Z. Bieńkowski. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, s. 63–95.
Google Scholar

Sienkiewicz Barbara (2007): Poznawanie i nazywanie. Refleksja cywilizacyjna i epistemologiczna w polskiej poezji modernistycznej. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków.
Google Scholar

Stala Marian (2004): Przeszukiwanie czasu. Przechadzki krytycznoliterackie. Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Google Scholar

Starowieyski Marek (2019): Tradycje biblijne. Biblia w kulturze europejskiej. Wydawnictwo Petrus, Kraków.
Google Scholar

Szymborska Wisława (2015): Yves Bonnefoy, „Ten sam ciągle głos”. W: Eadem: Wszystkie lektury nadobowiązkowe. Państwowy Instytut Wydawniczy, Kraków.
Google Scholar

Szymborska Wisława (2016): Wybór poezji. Oprac. W. Ligęza. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Google Scholar

Wierzyński Kazimierz (1994): Poezje zebrane. Zebrał i posłowiem opatrzył W. Smaszcz. T. 2. Wydawnictwo Łuk, Białystok.
Google Scholar

Zagajewski Adam (1999): Pragnienie. Wydawnictwo a5, Kraków.
Google Scholar

Zagajewski Adam (2003): Powrót. Znak, Kraków.
Google Scholar

Nr 4 (2022)
Opublikowane: 2022-06-30

eISSN: 2658-185X

10.31261/FLPI

Wydawca

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press

Prześlij tekst