The present article examines Józef Tischner’s idea of upbringing (wychowanie) in establishing the new awareness of solidarity among the Polish workers and people through an awakening to conscience. The present moment served as a revolutionary alternative to socialism. I look at Tischner’s critique of Marxism and the central issue surrounding base and superstructure. Then I turn to his recovery of the Polish tradition of ethical ideals, especially in the person of Maximilian Kolbe and John Paul II. The text provides a detailed analysis of the chapter on upbringing in The Spirit of Solidarity. Tischner’s notion that upbringing is a personal bond established in trust to live in hope for improvement in mind and heart is placed in the context
of the solidarity as a social bond establishing an ethical community transcending the political quest for power and the need to find an enemy. The text analyzes the various counterfeit forms of education in order to deepen our awareness of the meaning of authentic upbringing. Salient points of his teaching are discussed in conclusion.

Ważnym nurtem w dorobku filozoficznym Tischnera była obserwacja zjawisk występujących w bieżącym życiu społecznym Polaków. Nurt ten nabrał szczególnego znaczenia na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku, gdy rozpoczęły się procesy, które finalnie doprowadziły do transformacji ustrojowej. W tym okresie Tischner podjął udaną próbę zrekonstruowania polskiego ethosu społecznego. Okazało się, że jego integralnym elementem jest obecność utopijnych projektów przebudowy ładu społecznego w kraju. Tischner stwierdził w swych analizach, że utopie te pełnią konstruktywną rolę w życiu społecznym, ponieważ dostarczają ludziom motywacji do zaangażowania w polityczną walkę o głębokie reformy ustrojowe. Artykuł prezentuje treść Tischnerowskiej rekonstrukcji polskich utopii z lat 70./80. oraz korelację między etyką społeczną, dyskusjami światopoglądowymi oraz praktyką polityczną schyłkowego okresu PRL.

Teologia moralna dotyczy moralności społeczeństwa i czynów jednostki lub grupy jednostek, które tworzą to społeczeństwo. Moralność uczy nas, jak właściwie odpowiedzieć na Boże powołanie, abyśmy mogli osiągnąć cel ostateczny. Katechizm Kościoła Katolickiego, jako pewna norma nauczania Magisterium, może również służyć jako cenne źródło dla teologii moralnej. W pierwszym punkcie trzeciej części Katechizmu Kościoła Katolickiego, zatytułowanym "Powołanie człowieka", możemy się dowiedzieć, że człowiek został stworzony "na obraz i podobieństwo Stwórcy", w czym istotną rolę odgrywa solidarność. Prezentowany artykuł analizuje tę przyczynowość.

 In this paper, the concept of solidarity will be introduced as voluntary cohesion, mutual help and support not only within a loose group, but, above all, within the whole human race. Tischner wants to help contemporary man because he is aware that contemporary man has entered a period of profound crisis of his hope. The reflection on solidarity and hope in the philosophy of Tischner represents a neuralgic point which has its justification in Christian thought. Hope is the prospect of something better which, together with mutual support, removes both fear and isolation, and brings about the development of both the individual and the community. The deepest solidarity is solidarity of conscience. The community of solidarity differs from many other communities precisely because it is “for him” that is fundamental. It is only on this
foundation that the community of “we” grows.

Reverend Józef Tischner was undoubtedly one of the most outstanding Polish philosophers of the second half of the twentieth century. What we owe to this student of Roman Ingarden is the flourishing of phenomenology and the philosophy of dialog not only in our domestic philosophical, but also sociological, psychological, and anthropological thought. His philosophy of drama is an original and very important current, which is enriched not only by the “Queen of the Sciences” but also offers great support to the related sciences, particularly sociological sciences. Within them, subjectivity is an extremely important subject of contemplation. This article is a sketch of the analysis of the benefits that a sociologist, researcher of subjectivity, can derive from reading Józef Tischner’s works.

Since its beginnings, philosophy has been associated with a critical quest for answers and has rejected biased and uncritical a priori interpretations. Methodic doubt has thus become not only the ever-present method of philosophy, but also a symbol of defiance against every kind of closed-minded and ideological thinking that has a tendency to simplify explanations and adapt reality to its own projections about the said reality. This type of thinking has always been linked to truth claims made by individual power entities. In the past, we have witnessed twists and abuses of ideology with far-reaching political consequences and yet the problem still persists. Each and every situation affected by crisis is a breeding ground for quick, clear and black and white explanations which attract attention and gain support, since they are generally easy to comprehend. This paper introduces a philosophical context of ideological thinking, in which the “will to power” is typical, as reflected upon by many thinkers, among them Józef Tischner who draws from his personal experience with the Communist regime in Poland.

Recenzja