Wielka Kołomyja. Wokół ludyczności w wybranych powieściach Edmunda Niziurskiego
Abstrakt
The author of the paper explores two dichotomous phenomena — boredom and entertainment — in Polish prose for children from the period of PRL, basing on the adventure novels written by Edmund Niziurski in the 1960s: Awanturza w Niekłaju (1962) and Siódme wtajemniczenie (1969). Both notions are discussed from the perspective of ethnography, anthropology, and the history of childhood. Referring to Roger Caillois’s concepts of play and games, the researcher analyses the images of transformation of entertainment behaviours as presented by young characters from Niziurski’s novels, and links between the text and social and political reality in Poland of the 1960s. Her findings indicate that, in his writing of this period, Niziurski both withdrew from socrealistic poetics and abandoned the ideological, persuasive function of entertainment for the sake of uninhibited, spontaneous children’s games and play.
Słowa kluczowe
Edmund Niziurski; entertainment; children’s folklore; boredom
Bibliografia
Baluch A., 1992, Archetypy literatury dziecięcej, Kraków.
Białek J.Z., 1996, Twórczość Edmunda Niziurskiego na tle literatury powojennej dla dzieci i młodzieży, w: Pacławski J., Kątny M., red., Edmund Niziurski. Materiały z sesji w 70. rocznicę urodzin, Kielce.
Caillois R., 1973, Ludzie a gry i zabawy, w: tegoż, Żywioł i ład, Osęka A., wyb., Tatarkiewicz A., przeł., Porębski M., przedm., Warszawa.
Cieślikowski J., 1985, Wielka zabawa. Folklor dziecięcy — wyobraźnia dziecka — wiersze dla dzieci, Wrocław.
Eliade M., 1997, Inicjacja, obrzędy, stowarzyszenia tajemne, Kocjan K., przeł., Kraków.
Janion M., Żmigrodzka M., 2001, Romantyzm i historia, Gdańsk.
Kosiński K., 2006, Oficjalne i prywatne życie młodzieży w czasach PRL, Warszawa.
Kotliński A., 1999, Pluć i łapać. O PRL‑owskiej prozie dla dzieci i młodzieży, w: Czapliński P., Śliwiński P., red., Nuda w kulturze, Poznań 1999.
Niewczas A., 1978, Polska współczesna powieść przygodowa. Próba konstrukcji matrycy fabularnej, „Roczniki Humanistyczne”, z. 1.
Niziurski E., 1977, Adelo, zrozum mnie!, Warszawa.
Niziurski E., 1975, Awantura w Niekłaju, Warszawa.
Niziurski E., 1978, Awantury kosmiczne, Katowice.
Niziurski E., 1969, Księga urwisów, Warszawa.
Niziurski E., 1977, Naprzód, Wspaniali!, Warszawa.
Niziurski E., 1972, Siódme wtajemniczenie, Katowice.
Nowak P., Ryszkiewicz M., 2006, Socrealizm w literaturze dla dzieci i młodzieży. Retoryczna analiza powieści oraz czasopism, w: Stępnik K., Piechota M., red., Socrealizm. Fabuły — komunikaty — ikony, Lublin 2006.
Olszewski M., 2007, Vivacubaroja: bohater naszych czasów, „Tygodnik Powszechny”, nr 35.
Skotnicka G., 1996, Przygoda w powieściach dla dzieci i młodzieży Edmunda Niziurskiego. Rodzaje, struktura, funkcje, w: Pacławski J., Kątny M., red., Edmund Niziurski. Materiały z sesji w 70. rocznicę urodzin, Kielce 1996.
Smuszkiewicz A., 2013, W świecie przygody i humoru, czyli o twórczości Edmunda Niziurskiego, w: tegoż, Fantastyka i pajdologia. Studia i szkice, Poznań.
Waksmund R., 2000, Od literatury dla dzieci do literatury dziecięcej (tematy — gatunki — konteksty), Wrocław.
Winter R., 2012, Nuda w kulturze rozrywki. Poradnik, Kasprzyk Z., przeł., Kraków.
Źródło internetowe:
Słownik języka polskiego PWN. [Dokument elektroniczny]. http://sjp.pwn.pl/sjp/1.;2445871 [data dostępu: 1.01.2017].
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
