Bezpośredni skutek „dyrektywy obrończej” w polskim procesie karnym
Abstrakt
As of 27 November 2017 the deadline passed by which the European Union Directive 2013/48/EU on the right of access to a lawyer should have been implemented by the Member States in their respective legal systems. Poland completed the said responsibility only ostensibly, for no legal norms which regulate the standard of the right to formal defence contained in Polish Code of Criminal Procedure have been amended. This very situation makes it necessary to consider whether the norms of the directive in question may cause the so-called direct effect in Poland’s domestic legal system, particularly: whether prosecuted individuals may directly invoke the directive in order to, based on its content, seek the assistance of a lawyer in the course of criminal proceedings. Therefore, it stands to reason that, at least in relation to some of the competences envisioned in the directive, such eventuality exists, whereas in remainder of the cases the judicial bodies are obliged to interpret the respective norms of the Code of Criminal Procedure in pro-EU manner, thereby
elevating the standard of right to formal defence present in Polish criminal proceedings. Nonetheless, the real transposition of this directive should be postulated, since invoking its direct effect cannot exempt a Member State from implementing it in accordance with EU treaties as a way to harmonize domestic legal systems.
Słowa kluczowe
EU law; direct effect; access to lawyer; Directive 2013/48/EU; criminal proceedings; right to defence; due process
Bibliografia
Literatura
Brzeziński P.: Unijny obowiązek odmowy zastosowania przez sąd krajowy ustawy niezgodnej z dyrektywą Unii Europejskiej. Warszawa 2010.
Girdwoyń K., Komar-Nalepa A.: Dział VI. Angielski proces karny. W: System Prawa Karnego Procesowego. T. II: Proces karny – rozwiązania modelowe w ujęciu prawnoporównawczym. Red. P. Kruszyński. Warszawa 2014.
Głębocka J.: Dział II. Francuska procedura karna. W: System Prawa Karnego Procesowego. T. II: Proces karny – rozwiązania modelowe w ujęciu prawnoporównawczym. Red. P. Kruszyński. Warszawa 2014.
Góralczyk W., Sawicki S.: Prawo międzynarodowe publiczne w zarysie. Warszawa 2011.
Hofmański P., Waltoś S.: Proces karny. Zarys systemu. Warszawa 2016.
Klamczyńska A., Ostropolski T.: Prawo do adwokata w dyrektywie 2013/48/UE – tło europejskie i implikacje dla polskiego ustawodawcy. „Białostockie Studia Prawnicze” 2014, z. 15.
Koncewicz T., Podolska A.: Dostęp do adwokata w postępowaniu karnym. Pal. 2017, nr 9.
Koper R.: Prawo do obrony osoby podejrzanej. PiP 2016, nr 2.
Lenaerts K., Corhaut T.: Towards an Internally Consistent Doctrine of Invoking Norms of EU Law. In: The Coherence of EU Law. The Search for Unity in Divergent Concepts. Ed. S. Prechal, B. van Roermund. Oxford 2008.
Mitsilegas V.: EU Criminal Law After Lisbon. Rights, Trust and the Transformation of Justice in Europe. Oxford–Portland–Oregon 2016.
Półtorak N.: Ochrona uprawnień wynikających z prawa Unii Europejskiej w postępowaniach krajowych. Warszawa 2010.
Prawo instytucjonalne Unii Europejskiej. Red. M.M. Kenig-Witkowska. Warszawa 2015.
Rogacka-Rzewnicka M.: Wpływ prawodawstwa unijnego na pozycję procesową oskarżonego. W: Prawne problemy i wyzwania Unii Europejskiej. Red. Ł. Pisarczyk. Warszawa 2018.
Steinborn S.: Dostęp do obrońcy na wczesnym etapie postępowania karnego. Uwagi de lege lata i de lege ferenda. EPS 2019, nr 1.
Wąsek-Wiaderek M.: Dostęp do adwokata na wczesnym etapie postępowania karnego w prawie Unii Europejskiej. EPS 2019, nr 1.
Wróbel A.: Autonomia proceduralna państw członkowskich. Zasada efektywności i zasada efektywnej ochrony sądowej w prawie Unii Europejskiej. RPEiS 2005, z. 1.
Orzecznictwo
Wyrok TSUE z dnia 5 lutego 1963 r. w sprawie 26/62 NV Algemene Transport – en Expeditie Onderneming van Gend & Loos.
Wyrok TSUE z dnia 4 grudnia 1974 r. w sprawie 41/74 Yvonne van Duyn.
Wyrok TSUE z dnia 5 kwietnia 1979 r. w sprawie 148/78 Tullio Ratti.
Wyrok TSUE z dnia 19 stycznia 1982 r. w sprawie 8/81 Ursula Becker.
Wyrok TSUE z dnia 30 kwietnia 1996 r. w sprawie C-194/94 CIA Security.
Wyrok TSUE z dnia 5 października 2004 r. w sprawach połączonych od C-397/01 do C-403/01 Bernhard Pfeiffer i inni.
Wyrok TSUE z dnia 16 czerwca 2005 r. w sprawie C-105/03 Maria Pupino.
Wyrok TSUE z dnia 4 lipca 2006 r. w sprawie C-212/04 Konstantinos Adeneler i inni.
Wyrok TSUE z dnia 24 stycznia 2012 r. w sprawie C-282/10 Maribel Dominguez.
Wyrok TSUE z dnia 3 września 2014 r. w sprawie C-201/13 Johan Deckmyn oraz Vrijheidsfonds VZW.
Wyrok TSUE z dnia 7 lipca 2016 r. w sprawie C-46/15 Ambisig Ambiente e Sistemas de Informação Geográfica SA.
Wyrok TK z dnia 11 grudnia 2012 roku, K 37/11, OTK ZU 11A/2012, poz. 133.
Źródła internetowe
Opinia Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Karnego w sprawie implementacji w prawie polskim dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/48/UE z dnia 22 października 2013 r. w sprawie prawa dostępu do adwokata w postępowaniu karnym i w postępowaniu dotyczącym europejskiego nakazu aresztowania oraz w sprawie prawa do poinformowania osoby trzeciej o pozbawieniu wolności i prawa do porozumiewania się z osobami trzecimi i organami konsularnymi w czasie pozbawienia wolności. Oprac. S. Steinborn. Źródło: https://bip.ms.gov.pl/pl/dzialalnosc/komisje-kodyfikacyjne/komisja-kodyfikacyjna-prawa-karnego/opinie-komisji-kodyfikacyjnej-prawa-karnego/ [dostęp: 7.03.2020].
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
