Instytucja zatrzymania osoby oraz zatrzymania rzeczy z perspektywy gwarancji konstytucyjnych – kilka uwag na marginesie art. 41 i art. 64 Konstytucji RP
Abstrakt
Niniejszy tekst poświęcono instytucji zatrzymania rzeczy i zatrzymania osoby z perspektywy gwarancji, jakie udzielają prawu własności oraz wolności osobistej odnośne przepisy Konstytucji RP z 1997 roku. Omówiono regulacje art. 64 i art. 41 ustawy zasadniczej, wytykając im pewną ogólnikowość rozwiązań chroniących prawo własności, ale też zauważając szczegółowość ochrony udzielanej prawu do wolności osobistej. Przedstawiono sposób transpozycji wzorca ochrony wolności osobistej na grunt procesu karnego, poddając oddzielnej analizie przepisy art. 244 kodeksu postępowania karnego. Na bazie tej ostatniej analizy zauważa się pewną homogeniczność gwarancji wolności osobistej i gwarancji prawa do obrony, czego wyrazem jest prawo do pomocy prawnej oraz prawo do pomocy tłumacza.
Słowa kluczowe
zatrzymanie rzeczy; zatrzymanie osoby; gwarancje procesowe; gwarancje konstytucyjne; własność
Bibliografia
Literatura
Cieślak M.: Polska procedura karna. Podstawowe założenia teoretyczne. Wyd. 3 zm. i rozszerz. Warszawa 1984.
Cora Ł.: Funkcje zatrzymania właściwego i tymczasowego aresztowania. „Państwo i Prawo” 2009, nr 1.
Dudka K.: Komentarz do rozdziału 27. W: K. Dudka, H. Paluszkiewicz, D. Szumiło-Kulczycka: Kodeks postępowania karnego. Wybór orzecznictwa z komentarzem. Warszawa 2015 [LEX].
Dudka K.: Środki przymusu. W: K. Dudka, H. Paluszkiewicz: Postępowanie karne. Wyd. 3. Warszawa 2017.
Dybowski T.: Ochrona własności w polskim prawie cywilnym (rei vindicatio – actio negatoria). Warszawa 1969.
Florczak-Wątor M.: Komentarz do art. 64. W: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. Red. P. Tuleja. Warszawa 2021 [LEX].
Garlicki L., Jarosz-Żukowska S.: Komentarz do art. 64. W: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. [T.] 2. Art. 30–86. Red. L. Garlicki, M. Zubik. Wyd. 2. Warszawa 2016 [LEX].
Grzegorczyk T.: Kodeks postępowania karnego. T. 1: Komentarz do art. 1–467. Wyd. 6. Warszawa 2014.
Grzegorczyk T.: Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Komentarz. Wyd. 5. Warszawa 2012.
Grzeszczyk W.: Kodeks postępowania karnego. Komentarz. Wyd. 10. Warszawa 2014 [LEX].
Kala D.: Zatrzymanie osoby jako środek przymusu procesowego w kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia. „Przegląd Sądowy” 2003, nr 9.
Karlik P.: Środki przymusu. W: Polski proces karny. Red. P. Wiliński. Warszawa 2020.
Kordik A.: Wyjątki od konstytucyjnej zasady nietykalności osobistej. „Acta Universitatis Wratislaviensis. Prawo” 1990, nr 173.
Ławrynowicz-Mikłaszewicz M.: Koncepcja istoty wolności i praw jednostki oraz aspekt formalny ich ograniczenia. „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2014, nr 4.
Marszał K.: Proces karny. Wyd. 4 uzup. i popr. Katowice 1997.
Nazaruk P.: Komentarz do art. 44. W: Kodeks cywilny. Komentarz. Red. J. Ciszewski. Wyd. 2. Warszawa 2014 [LEX].
Rozwadowski W.: Rzymska koncepcja własności w kulturze prawnej Europy. „Zeszyty Prawnicze UKSW” 2010, t. 10, nr 1.
Rozwadowski W.: Tradycje prawne. W: System prawa prywatnego. T. 1: Prawo cywilne – część ogólna. Red. M. Safjan. Wyd. 2. Warszawa 2012.
Ruszkiewicz B.: Komentarz do art. 461. W: Kodeks cywilny. Komentarz. Red.J. Ciszewski. Wyd. 2. Warszawa 2014 [LEX].
Rydz-Sybilak K., Tylman J.: Środki przymusu. W: Polskie postępowanie karne. Red. R. Olszewski, D. Świecki. Wyd. 10. Warszawa 2022.
Stefański R.A.: Glosa do postanowienia SN z dnia 30 kwietnia 2004 r., WK 8/04. „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 2004, nr 4.
Tuleja P.: Komentarz do art. 31. W: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. Red. P. Tuleja. Warszawa 2021 [LEX].
Tylman J.: Środki przymusu. W: T. Grzegorczyk, J. Tylman: Polskie postępowanie karne. Wyd. 2. Warszawa 1999.
Tylman J.: Środki przymusu. W: T. Grzegorczyk, J. Tylman: Polskie postępowanie karne. Wyd. 5 zm. i uzup. Warszawa 2005.
Warciński M.: Ochrona posiadania nieruchomości i służebności gruntowych. „Prawo w Działaniu. Sprawy cywilne” 2013, t. 15.
Witkowska K.: Gwarancje zatrzymanego. „Prokuratura i Prawo” 2011, nr 9.
Zdybel R.: Zatrzymanie procesowe w świetle rozwiązań kodeksu postępowania karnego oraz praktyki organów ścigania. „Przegląd Sądowy” 2003, nr 9.
Akty prawne
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Dz.U. 1997, nr 78, poz. 483 ze zm.
Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmieniona następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełniona Protokołem nr 2. Dz.U. 1993, nr 61, poz. 284.
Karta praw podstawowych Unii Europejskiej. Dz. Urz. UE C 326/391 z dnia 26 października 2012 r.
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/13/UE z dnia 22 maja 2012 r. w sprawie prawa do informacji w postępowaniu karnym. Dz. Urz. UE L 142/1 z dnia 1 czerwca 2012 r.
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/48/UE z dnia 22 października 2013 r. w sprawie prawa dostępu do adwokata w postępowaniu karnym i w postępowaniu dotyczącym europejskiego nakazu aresztowania oraz w sprawie prawa do poinformowania osoby trzeciej o pozbawieniu wolności i prawa do porozumiewania się z osobami trzecimi i organami konsularnymi w czasie pozbawienia wolności. Dz. Urz. UE L 294/1 z dnia 6 listopada 2013 r.
Dekret z dnia 11 października 1946 r. – Prawo rzeczowe. Dz.U. 1946, nr 57, poz. 319 ze zm.
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny. T.j. Dz.U. 2023, poz. 1610.
Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. T.j. Dz.U. 2023, poz. 2151.
Ustawa z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej. T.j. Dz.U. 2023, poz. 960.
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny. T.j. Dz.U. 2022, poz. 1138 ze zm.
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy. T.j. Dz.U. 2023, poz. 127.
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego. T.j. Dz.U. 2022, poz. 1375 ze zm.
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim. T.j. Dz.U. 2022, poz. 2025.
Ustawa z dnia 10 września 1999 r. – Kodeks karny skarbowy. T.j. Dz.U. 2023, poz. 654.
Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. T.j. Dz.U. 2022, poz. 1124.
Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. o Żandarmerii Wojskowej i wojskowych organach porządkowych. T.j. Dz.U. 2023, poz. 1266.
Ustawa z dnia 18 września 2001 r. – Kodeks morski. T.j. Dz.U. 2023, poz. 1309.
Ustawa z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin. T.j. Dz.U. 2021, poz. 1697.
Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami. T.j. Dz.U. 2023, poz. 622.
Ustawa z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie morskim. T.j. Dz.U. 2023, poz. 1666.
Ustawa z dnia 10 czerwca 2016 r. o działaniach antyterrorystycznych. T.j. Dz.U. 2022, poz. 2632 ze zm.
Ustawa z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej. T.j. Dz.U. 2023, poz. 615.
Ustawa z dnia 9 marca 2017 r. o systemie monitorowania drogowego i kolejowego przewozu towarów oraz obrotu paliwami opałowymi. T.j. Dz.U. 2023, poz. 104.
Ustawa z dnia 27 stycznia 2022 r. o dokumentach paszportowych. T.j. Dz.U. 2023, poz. 1302.
Ustawa z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny. T.j. Dz.U. 2022, poz. 2305.
Ustawa z dnia 9 czerwca 2022 r. o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich. Dz.U. 2022, poz. 1700.
Orzecznictwo
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25 maja 1999 r. SK 9/98. OTK 1999, nr 4, poz. 78.
Wyrok Trybunał Konstytucyjnego z dnia 24 października 2001 r. SK 22/01. OTK 2001, nr 7, poz. 216.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 26 marca 2002 r. SK 2/01. OTK-A 2002, nr 2, poz. 15.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 grudnia 2004 r. SK 29/04. OTK-A 2004, nr 11, poz. 114.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 marca 2006 r. SK 4/05. OTK-A 2006, nr 3, poz. 29.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 5 września 2007 r. P 21/06. OTK-A 2007, nr 8, poz. 96.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 czerwca 2016 r. K 31/15. OTK ZU A/2016, poz. 59.
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 23 maja 2006 r. I KZP 5/06. OSNKW 2006, nr 6, poz. 55.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 26 marca 2009 r. II AKa 1/09. LEX nr 508307.
Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 6 grudnia 2012 r. II AKa 350/12. LEX nr 1246965.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 7 sierpnia 2014 r. II AKa 150/14. LEX nr 1506702.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 11 lutego 2019 r. II AKa 433/18. LEX nr 2634993.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 9 kwietnia 2013 r. VII SA/Wa 2431/12. LEX nr 1617309.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 17 sierpnia 2017 r. IV SA/Po 333/17. LEX nr 2383558.
Wyrok Sądu Okręgowego w Kaliszu z dnia 19 lutego 2016 r. III Ko 139/13. LEX nr 2077095.
Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 27 lipca 2018 r. VIII Ko 137/17. LEX nr 2771879.
Uniwersytet Rzeszowski Polska
https://orcid.org/0000-0003-2210-5877
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
