„Misterium bólu”. Dzieciństwo w prozie Gézy Csátha
Abstrakt
Artykuł jest próbą opisania dzieciństwa, którego niepokojący obraz, zaprzeczający nowożytnym wyobrażeniom o sielankowości najmłodszych lat życia, wyłania się z opowiadań Gézy Csátha (1887–1919), węgierskiego modernistycznego pisarza. Sięgając po prace najważniejszych psychoanalityków i psychoanalityczek – m.in. Zygmunta Freuda i Jacques’a Lacana, ale przede wszystkim Melanie Klein – autor dowodzi, że literatura Csátha poświęcona dzieciom i dzieciństwu silnie czerpie z myśli psychoanalitycznej, a poszczególne prozy wydają się niekiedy zaskakująco zbieżne z opisami klinicznych przypadków. Interpretując opowiadania takie, jak: Czarna cisza, Matkobójstwo czy Mała Emma, autor pokazuje też, że zdaniem Csátha dzieci narażone są na takie samo cierpienie jak dorośli, a w człowieku, szczególnie tym najmłodszym, jeszcze nieuformowanym, widzi siedlisko zła.
Słowa kluczowe
Géza Csáth; modernizm; psychoanaliza; Melanie Klein; dzieciństwo
Bibliografia
Ariès Ph.: Historia dzieciństwa. Przeł. M. Ochab. Marabut, Gdańsk 1995.
Bieńko M.: Międzygeneracyjny kontekst wychowania seksualnego w rodzinie z perspektywy młodego pokolenia, czyli kłopotliwe rozmowy rodziców i dzieci na temat intymności. „Studia Socjologiczne” 2017, nr 2, s. 213–240.
Chmurski M.: Błądzenie Gézy Csátha: między autobiografizmem, fikcją a autoanalizą. „Autobiografia” 2019, nr 2, s. 73–85.
Chmurski M.: Rąbek nieskończoności. „Literatura na Świecie” 2015, nr 3–4, s. 342–364.
Csáth G.: Dziennik chorej umysłowo. Przeł. W. Obiała. „Literatura na Świecie” 2015, nr 3–4, s. 309–341.
Csáth G.: Opium. Przeł. E. Cygielska [et al.]. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2016.
Cygielska E.: „Nyugat”. „Literatura na Świecie” 2002, nr 7–8–9, s. 255–293.
Cygielska E.: Csáth. W: G. Csáth: Opium. Przeł. E. Cygielska [et al.]. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2016.
Dybel P.: Samouwiedzenie w lustrze. Program antropologii psychoanalitycznej we wczesnych pismach Jacques’a Lacana. „Przegląd Filozoficzny” 1996, nr 4, s. 7–18.
Hurnikowa E.: Zmierzch w literaturze i malarstwie austriackim na przełomie XIX i XX wieku. „Świat i Słowo” 2013, nr 2, s. 187–193.
Klein M.: Pisma. T. 2: Psychoanaliza dzieci. Przeł. M. Lipińska, M. Żylicz, H. Grzegołowska-Klarkowska. Wstęp W. Hańbowski. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2007.
Leszczyński G.: Kulturowy obraz dziecka i dzieciństwa w literaturze drugiej połowy XIX i w XX wieku. Wydawnictwo Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2006.
Libich M.: Opium, czyli katastrofa. „Literatura na Świecie” 2019, nr 9–10, s. 340–349.
Magnone L.: Dywan z Bukowiny. Drogi rozpowszechniania się freudyzmu w Europie Środkowej. W: Problemy literatury i kultury modernizmu w Europie Środkowo-Wschodniej (1867–1918). T. 1: Teksty doświadczenia. Red. E. Paczoska, I. Poniatowska, M. Chmurski. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2017.
Nowak M., Gawęda A., Janas-Kozik M.: Fizjologiczny rozwój psychoseksualny dzieci i młodzieży. „Seksuologia Polska” 2010, T. 8, nr 2, s. 64–70.
Rose J.: The Case of Peter Pan or The Impossibility of Children’s Fiction. University of Pennsylvania Press, Philadelphia 1993.
Wiedemann A.: Człowieczeństwo i czary. https://www.dwutygodnik.com/artykul/6662-czlowieczenstwo-i-czary.html [dostęp: 14.03.2021].
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).