Przekaz teologii małżeństwa w kościelnych pieśniach ślubnych
Abstrakt
W dawnych zbiorach śpiewów kościelnych na Górnym Śląsku można wyodrębnić pieśni związane z udzielaniem sakramentu małżeństwa. Są to nieliczne utwory, najczęściej specjalnie oznaczone jako pieśni przed ślubem i po ślubie. Teologiczny przekaz treści tych śpiewów dotyczy głównie jedności i nierozerwalności małżeńskiego przymierza. Przybierają one również formę śpiewanej modlitwy błagalnej o Bożą pomoc dla nowożeńców. Pod względem muzycznym omawiane utwory często korzystają z melodii zapożyczonych z innych popularnych pieśni w formie kontrafaktury, ale zdarzają się również melodie specjalnie skomponowane.
Współcześnie wykonywane śpiewy i muzyka instrumentalna rozbrzmiewająca podczas udzielania sakramentu małżeństwa nie zawsze są kształtowane prawidłowo w duchu liturgicznym, nierzadko też mają miejsce zjawiska przenikania muzyki świeckiej do obrzędów kościelnych. Dlatego istnieje potrzeba nowej twórczości w tej dziedzinie śpiewów kościelnych, ściśle odnoszących się do sprawowanych ceremonii ślubnych.
Słowa kluczowe
muzyka liturgiczna; śpiewy kościelne; pieśni ślubne
Bibliografia
Materiały źródłowe
Instrukcja Episkopatu Polski o muzyce liturgicznej po Soborze Watykańskim II (1979).
Katechizm Kościoła katolickiego, Poznań 20092.
Sobór Watykański II , Konstytucja duszpasterska o Kościele Gaudium et spes (1965).
Sobór Watykański II , Konstytucja o liturgii Sacrosanctum Concilium (1963).
Święta Kongregacja Obrzędów, Instrukcja o muzyce w świętej liturgii Musicam sacram (1967).
Źródła podstawowe – zbiory śpiewów kościelnych
Zbiory rękopiśmienne:
Kancjonał z Leśnicy (1810–1849), BŚ sygn. ZS 868.
Kancjonał Ellgotcki (1832), BŚ sygn. R 1036 II .
Kancjonał ze Śląska Pruskiego (2 poł. XIX w.), BŚ sygn. R 575 II .
Zbiory drukowane:
Chorał, czyli dostateczny zbiór melodyi do przeszło 700 pieśni katolickich w języku polskim, ułożony na cztery głosy do grania na organach i śpiewania przez Józefa Nachbar, nauczyciela przy Król. Katol. Seminaryum naucz. w Paradyżu, a wydany przez ks. Bernarda Bogedain, radzcę rejencyjnego, duchownego i szkolnego w Opolu, Berlin 1856.
Chorał, czyli towarzyszenie organ do książki parafialnej „Droga do Nieba” wydania ks. radcy duchownego Ludwika Skowronka proboszcza w Bogucicach na Górnym Śląsku, oprac. Karol Hoppe, organista i rektor chóru kościelnego, nakładem i drukiem wydawnictwa dzieł katolickich Reinharda Meyera, Racibórz 1920.
Chorał, czyli zbiór melodyi do kancjonału katolickiego Ks. A. Janusza, używanego na Szląsku i w Galicyi, ułożony na cztery głosy do grania na organach i śpiewania, Lipsk 1873.
Dostateczny śpiewnik kościelny i domowy wraz z książką modlitewną, z poleceniem Jaśnie WW. XX. Biskupów Wrocławskich dla wygody katolików z różnych książek i śpiewników zebrany i ułożony [przez Karola Piekoszowskiego z przyłożeniem się Duchowieństwa Dekanatu Bytomskiego i Tarnowsko-Górskiego], Niemieckie Piekary 1850.
Melodye do Pieśńi znajdujących się w Książce modlitewney dla ludu pospolitego ułożone przez F. Kotzolta, a drukowane przez G. Manjacka, Pruskow 1823.
Praca codzienna, coroczna i całożywotna każdego Chrześcianina katolickiego; albo Książka modlitewna i Kancyonał dla katolików z różnych ksiąg nabożnych i śpiewników zebrana, wyd. 2 z dodatkiem, Cieszyn 1858.
Zbiór melodyi dla użytku kościelnego i prywatnego zebrał i za pomocą szanownych współpracowników wydał Ryszard Gillar, Rektor śpiewu i organista przy kościele Najśw. Mayi Pany w Bytomiu G.-S, Bytom 1903.
Zupełny katolicki Kancyonał i Książka Modlitewna dla użytku pobożnych chrześcijan, wydane przez Szymona Perżicha, Plebana tworkowskiego, byłego Dyrektora Seminaryum szkolnego w Górnym – Głogowie, Wrocław 1841.
Inne źródła śpiewów kościelnych:
Collectio rituum continens excerpto e rituali Romano Ecclesiis Poloniae adaptato, Katowice 1963.
Droga do Nieba. Książka parafialna do nabożeństwa dla katolików każdego stanu i wieku, red. L. Skowronek, wyd. 3, Racibórz 1903.
Obrzędy sakramentu małżeństwa dostosowane do zwyczajów diecezji polskich, Katowice 1974.
Pieśni ślubne na głos solowy lub chór z organami, zebrał i oprac. H. Chamski, z. 1–5, Płock 2010.
Skarbiec Modlitw i Pieśni. Książka diecezjalna do Nabożeństwa dla katolika każdego stanu i wieku wydana z polecenia J. E. Ks. Biskupa Stanisława Adamskiego przez grono księży Diecezji Katowickiej, wyd. 1, Katowice 1933.
Śpiewajmy Bogu. Śpiewnik parafialny, oprac. F. Rączkowski, Warszawa 1988.
Śpiewnik. Qui cantat bis orat, oprac. P. Folwarski, Kraków 1802.
Śpiewnik dla ludu katolickiego oraz książka do nabożeństwa. Ułożyli Gillar i Hoffmann, organiści z Bytomia G.-Ś, Bytom 1900.
Śpiewnik kościelny archidiecezji katowickiej, wyd. 2, oprac. A. Reginek, Katowice 2002.
Opracowania
Krzysteczko H., Pomoc w dojrzewaniu do miłości, małżeństwa i rodziny. Studium teologicznopastoralne, Katowice 2000.
Reginek A., Kancjonał rękopiśmienny jako przekaz tradycji śpiewów kościelnych na Górnym Śląsku w XIX wieku, Katowice 2012.
Reginek A., Pieśni nabożne Franciszka Karpińskiego oraz psalmy w jego tłumaczeniu w przekazach źródłowych i tradycji ustnej. Studium teologiczno-muzykologiczne, Katowice 2005.
Reginek A., Veni Creator Spiritus – żywa tradycja średniowiecznego hymnu do Ducha Świętego, „Liturgia Sacra” 1 (1998), s. 67-72.
Żywiec Z., Relacje małżeńskie mężczyzny i niewiasty w świetle tajemnicy Chrystusa i Kościoła (Ef 5,21-33), „Studia Pastoralne” 5 (2009), s. 260-268.
Strony internetowe
Diwiszek S., Muzyka w czasie liturgii Sakramentu Małżeństwa, http://ako.kuria.lublin.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=115: muzyka-w-czasie-liturgiisakramentu-maestwa&catid=10:ogoszenia-i-informacje [dostęp: 21.01.2016].
Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Teologiczny Polska
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
