Postawy duchowieństwa katolickiego wobec systemu komunistycznego w województwie katowickim w latach 1944–1956. Zarys problemu
Abstrakt
Od samego początku zmian systemu politycznego w 1944 roku duchowni byli na różne sposoby przymuszani do politycznej lojalności i gotowości do współpracy z władzami państwowymi. Podjęte poszukiwania prowadzą do wniosku, że lansowany przez ówczesną propagandę pogląd, jakoby w szeregach duchownych dominowały postawy pozytywne nie wydaje się oczywisty i jednoznaczny. W diecezji katowickiej w szeregach duchownych przeważały zapewne postawy bierności, wyczekiwania i obojętności. Pozytywne postawy wobec władz należały do rzadkości (głównie księża patrioci). Rezygnacja z postaw otwarcie wrogich w systemie komunistycznym mogła świadczyć o rodzącym się zjawisku biernego oporu. Rok 1956 częściowo tylko ograniczył represyjną politykę władz wobec duchownych.
Słowa kluczowe
komunizm; duchowieństwo; polityka; władza; województwo katowickie
Bibliografia
Źródła urzędowe i drukowane
Deklaracja ideowo-polityczna obozu Zjednoczenia Narodowego, Warszawa 1937.
Druki sejmowe, Sejm RP 1920-1927 (przemówienia posłów).
Dziennik Ustaw RP 1925-1927.
Pius XI, O chrześcijańskim wychowaniu młodzieży, Poznań 1931.
Program gimnazjum państwowego. Religia rzymsko katolicka, Lwów – Warszawa, 1921.
Program nauki w państwowych seminariach nauczycielskich, Warszawa 1921.
Sprawozdania stenograficzne z posiedzeń Sejmu Ustawodawczego 1919-1922.
Pisma polityczne i publicystyka polityczna
Bielecki T., W szkole Dmowskiego, Gdańsk 2000.
Dmowski R., Kościół, naród, państwo, Warszawa 1927.
Doboszyński A., Konspiracje, wstęp i oprac. N. Wójtowicz, Krzeszowice 2004.
Gluziński T. (ps. H. Rolicki), Cele i drogi propagandy wywrotowej, Warszawa 1927.
Grott B., Katolicyzm w doktrynach ugrupowań narodowo-radykalnych do 1939 roku, Kraków 1927.
Kazimierz Wais jako człowiek i filozof 1865-1934, Lwów 1935.
Lutosławski K., Hasła rewolucji w świetle nauki katolickiej. Głos kapłana do braci w Chrystusie o tym, jak w samym zaczątku uniknąć drogi, po której ojczyzna w przepaść bolszewizmu stoczyć by się musiała, Warszawa 1919.
Łempicki S., Piłsudski jako wychowawca, Warszawa 1936.
Nawroczyński B., Polska myśl pedagogiczna, Lwów – Warszawa 1938.
Pahoska H., Dydaktyka historii. Wychowanie obywatelsko-państwowe, Warszawa 1936.
Sawicki D., Roman Dmowski a Kościół, Warszawa 1996.
Skwarczyński A., Myśl wychowawcza J. Piłsudskiego, t. 13, Zrąb 1933.
Teologia dla wykształconego ogółu, Warszawa – Lublin – Łódź – Kraków 1918.
Wojcieszkiewicz A., Obóz Wielkiej Polski, „Myśl Polska” z 3.02 – 2.03.1997.
Wyszyński S., Zasięg i charakter zainteresowań katolickiej myśli społecznej, Poznań 1937.
Encyklopedie i słowniki
Encyklopedia białych plam, t. 12-15, Radom 2003-2005.
Polski słownik biograficzny, red. I. Chrzanowski, W. Konopczyński, Kraków 1936-1946.
Słownik biograficzny, red. W. Muszyński, J. Mysiakowska-Muszyńska, Warszawa 2010.
Prasa
„Gazeta Warszawska Poranna” 1927.
„Głos Lubelski” 1934.
„Myśl Narodowa” 1933.
„Zorza” 1924-1932.
Opracowania
Araszkiewicz F., Kierunek rozwoju średnich szkół ogólnokształcących, w: Historia wychowania wiek XX, red. J. Miąso, Warszawa 1980.
Biskup lubelski Marian Leon Fulman. Pedagog trudnych lat, red. E. Walewander, Lublin 2010.
Błasiak D., Duszpasterstwo akademickie jako środowisko społeczno-kulturowe. Proces stawania się członkiem grupy od „oni” do „my”, Katowice 2003.
Błeszyńska Imeld Z., O. Jacek Woroniecki. Dominikanin – wychowawca – patriota, Lublin 2006.
Bober S., Patriotyzm w procesie wychowawczym na tle przemian historycznych w Polsce XIX i XX wieku, „Życie i Myśl” 22 (2008).
Ceglarek R., Katechizacja w diecezji częstochowskiej (1926-1951) w okresie pasterskiej posługi biskupa Teodora Kubiny (1926-1951), Częstochowa 2008.
Czaczkowska E., Kardynał Wyszyński, Warszawa 2009.
Episkopat katolicki w II Rzeczpospolitej, Warszawa, Poznań 1992.
Friszke A., O kształt Niepodległej, Warszawa 1989.
Grott B., Nacjonalizm chrześcijański, Kraków 1991.
Jakubowska B., Nauczanie historii w II Rzeczpospolitej wobec dwóch modeli interpretacji przeszłości, „Wiadomości Historyczne” 1 (1991).
Jedynak B., Myśl pedagogiczna lat 1918-1939, w: Biskup lubelski Marian Leon Fulman. Pedagog trudnych lat, red. E. Walewander, Lublin 2010.
Karolewicz G., Geneza Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, w: Katolicki Uniwersytet Lubelski. Wybrane zagadnienia z dziejów Uczelni, red. G. Karolewicz, M. Zahajkiewicz, Z. Zieliński, Lublin 1992.
Karolewicz G., Ksiądz Idzi Leon Benedykt Radziszewski (1871-1922), Lublin 1998.
Katolicka i liberalna myśl wychowawcza w Polsce w latach 1918-1939, red. E. Walewander, Lublin 2000.
Kłoczowski J., Mullerowa L., Skarbek J., Zarys dziejów Kościoła katolickiego w Polsce, Kraków 1986.
Ksiądz Władysław Korniłowicz, oprac. T. Landy, R. Wosiek, Warszawa 2003.
Kulińska L., Związek Akademicki „Młodzież Wszechpolska” i „Młodzież Wielkiej Polski” w latach 1922-1947, Kraków 2000.
Maj E., Komunikowanie polityczne Narodowej Demokracji 1918-1939, Lublin 2010.
Maj E., Prasa Narodowej Demokracji 1886-1939, Lublin 2010.
Majchrowski J., Silni, zwarci, gotowi. Myśl polityczna Obozu Zjednoczenia Narodowego, Warszawa 1985.
Maksymilian Kolbe. Święty od Niepokalanej, Sandomierz 2011.
Markiewicz S., Państwo i Kościół w Polsce, Warszawa 1984.
Mierzwa J., Pułkownik Adam Koc. Biografia polityczna, Kraków 2006.
Morsy Z., Galaktyka „paideia”, red. wyd. polskiego C. Kupisiewicz, I. Wojnar, Warszawa 1996.
Mysłek W., Kościół katolicki w Polsce 1918-1939, Warszawa 1960.
Nitecki P., Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965-1999, Warszawa 2000.
Oblicze ideologiczne szkoły polskiej w latach 1944-1956, red. E. Walewander, Lublin 2012.
Pedagogika. Podręcznik akademicki, t. 1-2, red. Z. Kwieciński, B. Śliwerski, Warszawa 2008.
Raina P., Kardynał Wyszyński. Droga na stolicę prymasowską, Warszawa 1998.
Romaniuk M., Prymas Wyszyński. Biografia i wybrane źródła, Gniezno 2001.
Sielezin J., Ks. Prałat Antoni Kamiński 1914-1986. Człowiek – duchowny – patriota, Jelenia Góra 2011.
Skrobicki Z., Myśl i działalność społeczna ks. S. Wyszyńskiego, „Ateneum Kapłańskie” 3 (2001).
Świeccy w Akcji Katolickiej, red. W. Słomka, Lublin 1996.
Walewander E., Pedagogia katolicka w diecezji lubelskiej 1918-1939, Lublin 2007.
Wapiński R., Narodowa Demokracja 1893-1939, Wrocław 1980.
Wieczorkiewicz P., Ostatnie lata Polski Niepodległej, Warszawa 1991.
Winiarz A., Funkcjonowanie harcerskiego systemu wychowawczego w okresie II Rzeczpospolitej. Ciągłość czy zmiana?, w: Katolicka i liberalna myśl wychowawcza w Polsce w okresie międzywojennym. Zagadnienia wybrane, red. E. Walewander, Lublin 2000.
Wojdyło W., Religia jako imperatyw moralny w myśli społecznej Związku Ludowo Narodowego 1919-1928, w: Religie jako źródło inspiracji w polskiej myśli politycznej
XIX-XX wieku, red. T. Sikorski, A. Wątor, Szczecin 2007.
Wołoszyn S., Dzieje wychowania i myśli pedagogicznej w zarysie, Warszawa 1964.
Woroniecki J., Katolicka etyka wychowawcza, Lublin 1995.
Wójcik-Łagan H., Międzywojenna koncepcja kształcenia nauczycieli szkół powszechnych i średnich, „Wiadomości Historyczne” 3 (1999).
Zaleski W., Święci na każdy dzień, Warszawa 1998.
Zieliński Z., Katolicyzm – człowiek – polityka. Przeszłość i teraźniejszość, Lublin 2002.
Zieliński Z., Kościół katolicki w krajobrazie minionej epoki. Studia i szkice, Lublin 2008.
Zieliński Z., Środki propagandowe Kościoła katolickiego w Polsce 1918-1939, w: Ojczyzna i wolność. Prace ofiarowane Profesorowi Janowi Ziółkowi w siedemdziesiątą
rocznicę urodzin, red. A. Barańska (i in.), Lublin 2000.
Związek J., Katolickie Stowarzyszenia Społeczne w diecezji włocławskiej (1925-1939), Częstochowa 1994.
Z przeszłości kulturalnej Lubelszczyzny, red. A. Aleksandrowicz, R. Gerlecka, W. Śladkowski, S. Tworek, Lublin 1978.
Świdnik Polska
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
