Martyrologium polskiego duchowieństwa z Zaolzia podczas II wojny światowej
Abstrakt
W Martyrologium polskiego duchowieństwa rzymskokatolickiego pod okupacją hitlerowską w latach 1939-1945, w części poświęconej diecezji katowickiej, znalazła się grupa kapłanów z Zaolzia. Stało się tak, gdyż w 1938 roku do diecezji katowickiej został przyłączono fragment terenów leżących za Olzą. Na tym terenie podczas II wojny światowej doszło do szczególnych represji skierowanych wobec polskiego duchowieństwa katolickiego. Wielu księży zostało osadzonych w obozach koncentracyjnych i więzieniach, kilku zostało w nich zamordowanych, jeszcze inni zmarli po uwolnieniu, ale w następstwie ciężkich doświadczeń więziennych. Drogę do więzienia bądź obozu koncentracyjnego otworzyło im przyznanie się do polskości i wierne trwanie przy Kościele. Lista duchownych z Zaolzia uzupełnia wykaz duchownych Polaków prześladowanych przez Niemców w latach 1939-1945.
Słowa kluczowe
martyrologium duchowieństwa; prześladowanie Kościoła; Zaolzie; II wojna światowa; obóz koncentracyjny; więzienie
Bibliografia
Barcik M., Wydział Teologiczny Uniwersytetu Jagiellońskiego (1939-1945), Kraków 2001.
Handbuch des Erzbistums Breslau für das Jahr 1938.
Klistała J., Martyrologium mieszkańców Zaolzia w latach 1939-1945. Słownik biograficzny, t. 1, Cieszyn 2011.
Klistała J., Martyrologium mieszkańców Ziemi Cieszyńskiej w latach 1939-1945: słownik biograficzny, Cieszyn 2011.
Konieczny A., Pod rządami wojennego prawa karnego Trzeciej Rzeszy. Górny Śląsk 1939-1945, Warszawa 1972.
Kozłowiecki A., Ucisk i strapienie, Kraków 2008.
Kuś J., Z dziejów kościelnych ziemi cieszyńskiej, Kraków 1983.
Leksykon duchowieństwa represjonowanego w PRL w latach 1945-1989, t. 1, red. J. Myszor, Warszawa 2002.
Marekwica J., Ks. prałat Rudolf Tomanek (wspomnienia z niewoli), „Gość Niedzielny” 3 (1946), s. 4.
Martyrologium mieszkańców Ziemi Cieszyńskiej w latach 1939-1945, red. J. Klistała, Cieszyn 2011.
Martyrologium polskiego duchowieństwa rzymskokatolickiego pod okupacją hitlerowską w latach 1939-1945. Zeszyt III: Wykaz duchownych zmarłych, zamordowanych lub represjonowanych przez okupanta w archidiecezjach: gnieźnieńskiej, krakowskiej i lwowskiej oraz w diecezjach: katowickiej, kieleckiej, lubelskiej i w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu, red. W. Jacewicz, J. Woś, Warszawa 1978, s. 149-216.
Myszor J., Administracja kościelna polskiego Śląska Zaolziańskiego 1938-1940, w: Die konfessionellen Verhältnisse im Teschener Schlesien vom Mittelalter bis zur Gegenwart (Stosunki wyznaniowe na Śląsku Cieszyńskim od średniowiecza do współczesności), red. P. Chmiel, J. Drabina, Ratingen 2000, s. 215-252.
Niekrasz J., Z dziejów AK na Śląsku, Warszawa 1985.
O duszę polską. Wystawa historyczna o działalności duchowieństwa śląskiego w XIX i XX w., Katowice 1991.
Pająk I., Mieszkańcy Śląska, Podbeskidzia, Zagłębia Dąbrowskiego w KL Auschwitz, t. 2, Katowice 1998.
Sikora J., Pamięć częścią tożsamości narodu, „Głos Ludu. Gazeta Polaków w Republice Czeskiej”, 52 (2014), s. 1.
Słowik biograficzny duchowieństwa (archi)diecezji katowickiej 1922-2008, red. J. Myszor i in., Katowice 2009.
Słownik biograficzny katolickiego duchowieństwa śląskiego XIX i XX wieku, red. M. Pater, Katowice 1996.
Słownik biograficzny Ziemi Cieszyńskiej, t. 1, red. J. Golec, S. Bojda, Cieszyn 1993.
Słownik polskich teologów katolickich, t. 5, red. L. Grzebień, Warszawa 1983.
Szymik J., Zginęli za Boga i lud, Czeski Cieszyn 1998.
Weiler E., Die Geistlichen in Dachau sowie in anderen Konzentrationslagern und in Gefängnissen. Nachlaß von Pfarrer Emil Thoma. Mit einigen Taf. Mödling (1971).
Wichura-Zajdel E., Z dziejów duchowieństwa śląskiego w czasie wojny 1939-1945, Warszawa 1968.
Zeugen für Christus. Das deutsche Martyrologium des 20. Jahrhunderts. Herausgegeben von Helmutt Moll im Auftrag der Deutschen Bischofskonferenz. 2 Bände. Schöningh, Paderborn 1999; 6., erweiterte und neu strukturierte Auflage 2015.
Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Teologiczny Polska
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
