Doktryna usprawiedliwienia w wybranych dziełach polskich kalwinistów XVI wieku
Abstrakt
Przedstawiony artykuł dotyczy zagadnienia usprawiedliwienia człowieka przed Bogiem w Christianae religionis institutio Jana Kalwina oraz w głównych działach wybranych polskich kalwinistów. Zagadnienie to związane jest z doktryną predestynacji, a więc odwiecznego przeznaczenia człowieka przez Boga do zbawienia lub potępienia. Usprawiedliwienie w nauce kalwińskiej związane jest z chrystologią i soteriologią. Ma ono zatem miejsce przed Jezusem Chrystusem, a ściślej mówiąc z miłosierdziem wypływającym z jego Krzyża. Według Kalwina istnieje ponadto ścisły związek między usprawiedliwieniem i uświęceniem człowieka. Zaznaczono, że problem usprawiedliwienia stanowił oś rozważań na Soborze Trydenckim, z którego orzeczeń w tym przedmiocie korzystał Kalwin. Prace wybitnych kalwinistów, takich jak Mikołaj Rej, Grzegorz z Żarnowca czy Jakub Niemojewski rozszerzyły analizę doktryny usprawiedliwienia oraz predestynacji.
Słowa kluczowe
usprawiedliwienie; kalwinizm; predestynacja; Sobór Trydencki; uświęcenie; chrystocentryzm; soteriologia
Bibliografia
Baron A., Pietras H., Dokumenty soborów powszechnych, t. 4: 1511-1870, Kraków 2004.
Chmaj L., Faust Socyn (1539-1604), Warszawa 1963.
Gręźlikowski J., Trydencka reforma i odnowa Kościoła: refleksje w 450. rocznicę od zakończenia obrad Soboru Trydenckiego (1545-1563), „Studia Włocławskie” 16 (2014), s. 126-146.
Grzegorz z Żarnowca, Apokatastasis to jest naprawa artykułu najgruntowniejszego o dosyć uczynieniu sprawiedliwości Bożej przez Chrystusa, wyd. Maciej Wirzbięta 1596, cyt. wg: Biblioteka cyfrowa Polona.
Grzegorz z Żarnowca, Clipeus albo tarcz duchowna z słów Apostoła Pawła świętego (…) za którą dzieje się obrona nauki powszechnej i starożytnej o prawdziwym a wiecznym Bóstwie Pana Naszego Jezusa Kristusa o jedynej jego a nierozdzielnej istności i naturze z Ojcem i Duchem Świętym a przeciwna nauka borzy się i psuje, Wilno 1598, w drukarni Malchera Pietkiewicza.
Herbest B., Chrześcijańska porządna odpowiedź na tę Konfesję, która pod tytułem braci Zakonu Chrystusowego, niedawno jest wydana, wyd. M. Siebeneicher, Kraków 1567.
Jaskóła P., Predestynacja według Jana Kalwina, „Roczniki Teologiczne” 64,7 (1997), s. 5-15.
Jaskóła P., Spiritus Effector. Nauka Jana Kalwina o roli Ducha Świętego w misterium zbawienia. Studium dogmatyczno-ekumeniczne, Opole 1994.
Kalwin J., Zasady religii chrześcijańskiej. Grzech pierworodny, tłum. zespół, Kraków 2016.
Kalwin J., Zasady religii chrześcijańskiej. Natura ludzka. Uświęcenie, tłum. zespół, Kraków 2016.
Kempa J., Soteriologiczne znaczenie kategorii „Chrystus Nauczyciel”. Szkic historyczno-dogmatyczny, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 43,2 (2010), s. 275-289.
Kriegseisen W., Polski przekład XX rozdziału czwartej księgi Institutio Christianae religionis Jana Kalwina, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 50 (2006), s. 101-113.
Maciuszko J.T., Mikołaj Rej. Zapomniany teolog ewangelicki z XVI wieku, Warszawa 2002.
McGrath E., Jan Kalwin, Studium kształtowania kultury Zachodu, tłum. Jerzy Wolak, Warszawa 2009.
Minnerath R., Sobory, tłum. Agnieszka Kuryś, Warszawa 2004.
Niemojewski J., Odpowiedź na książki księdza Benedykta Herbesta (…) które pisał przeciw konfesyjej braciej naszej krześcijańskiej (…) przy tym odpowiedź na historyję kacerstwa Hussowego, którego nigdy ten pobożny człowiek nie był winien, Kraków 1569, Biblioteka internetowa Polona.
Nossol A., Chrystus solus. Zarys rozwoju chrystologii protestanckiej, „Collectanea Theologica” 44,2 (1974), s. 5-33.
Nowakowski D., Kalwina koncepcja wolnej woli i usprawiedliwienia, „Acta Universitatis Lodziensis” 26 (2013), s. 35-51.
Petrani A., Reforma Trydencka, „Prawo Kanoniczne” 7,3-4 (1964), s. 1-20.
Piechowski J., Prorok czy dyktator?, Katowice 1988.
Porada R., Związek usprawiedliwienia i uświęcenia w myśli Jana Kalwina – perspektywa katolicka, „Rocznik Teologiczny” 51,1-2 (2009), s. 247-261.
Rej M., Postylla, cz. 1-2, Wrocław 1965.
Saranyana J., Illianes J., Historia teologii, tłum. Piotr Rak, Kraków 1997.
Seguenny A., W poszukiwaniu prawdziwej wiary. Szkice z historii religii XVI wieku, Lublin 2009.
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach Polska
https://orcid.org/0000-0002-2035-2033
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
