Elementy codzienności w nauczaniu papieża Franciszka
Abstrakt
Chrześcijanie od samego początku ewangelizacji, choć z różną intensywnością, starali się zachować wysoki poziom klarowności przepowiadania. Na przestrzeni wieków spotykali się z różnymi językami, kulturami i narodami, co generowało nowe słowa, wyrażenia, translacje, zawarte w wypowiedziach ilustracje i przykłady, nowe odniesienia do ciągle zmieniającej się rzeczywistości. Formy te utrwalały się, były przekazywane kolejnym pokoleniom, ale z biegiem czasu niektóre stawały się komunikatywnie niesprawne, dlatego chrześcijanie poszukiwali stale form nowych, a proces ten trwa do dziś. Papież Franciszek dokonuje podobnych wyborów. Poszukuje nowych punktów stycznych między Ewangelią, a życiem codziennym ludzi. W artykule podjęto próbę ukazania z jaką intensywnością czyni to papież oraz dokonano analizy realizowanego przez niego procesu aktualizacji słowa Bożego.
Słowa kluczowe
przepowiadanie; aktualizacja słowa Bożego; obrazowość; komunikatywność; Franciszek
Bibliografia
Bibliografia
Źródła
Encykliki i adhortacje:
Franciszek, Christus vivit (25.03.2019).
Franciszek, Evangelii gaudium (24.11.2013).
Franciszek, Fratelli tutti (3.10.2020).
Franciszek, Lumen fidei, (29.06.2013).
Homilie, przemówienia i inne:
Franciszek, Audiencja generalna, 8.11.2017, „L’Osservatore Romano” wyd. pol. 12 (2017).
Franciszek, Być katechetą to powołanie. Przemówienie do katechetów, 27.09.2013, „L’Osservatore Romano” wyd. pol. 11 (2013).
Franciszek, Chcę słuchać młodych bez filtrów. Przemówienie do młodzieży w Santiago, Chile, 17.01.2018, „L’Osservatore Romano” wyd. pol. 2 (2018).
Franciszek, Homilia podczas Bizantyńskiej Boskiej Liturgii św. Jana Chryzostoma na Placu Miejskiej Hali Sportowej w Preszowie, 14.09.2021, „L’Osservatore Romano” wyd. pol. 10 (2021).
Franciszek, Głoś, jeśli trzeba, także słowami! Przemówienie podczas spotkania z młodzieżą na placu przed bazyliką Matki Bożej Anielskiej w Asyżu, 4.10.2013, „L’Osservatore Romano” wyd. pol. 11 (2013).
Franciszek, Homilia podczas liturgii pokutnej w zakładzie karnym dla nieletnich w Pacorze, 25.01.2019, „L’Osservatore Romano” wyd. pol. 2 (2019).
Franciszek, Homilia podczas Mszy św. na Błoniach narodowego sanktuarium w Szasztinie, 15.09.2021, „L’Osservatore Romano” wyd. pol. 10 (2021).
Franciszek, Homilia podczas Mszy św. na «Campus Misericordiae» na zakończenie XXXI Światowego Dnia Młodzieży, 31.07.2016, „L’Osservatore Romano” wyd. pol. 7-8 (2016).
Franciszek, Kiedy mur przemienia się w horyzont. Przemówienie do młodzieży w Kampali, 28.11.2015, „L’Osservatore Romano” wyd. pol. 12 (2015).
Franciszek, Kościół ma być znakiem miłosierdzia Pana. Przemówienie do uczestników międzynarodowego spotkania nt. „Evangelii gaudium”, 19.09.2014, „L’Osservatore Romano” wyd. pol. 10 (2014).
Franciszek, «Misericordina»: Lekarstwo dla duszy. Modlitwa Maryjna z papieżem, 17.11.2013, „L’Osservatore Romano” wyd. pol. 1 (2014).
Franciszek, Największą przeszkodą jest lęk. Orędzie na 33. Światowy Dzień Młodzieży, 11.02.2018, „L’Osservatore Romano” wyd. pol. 3-4 (2018).
Franciszek, Nigdy nie wznoście murów. Improwizowane przemówienie do młodzieży w Sarajewie, 6.06.2015, „L’Osservatore Romano” wyd. pol. 6 (2015).
Franciszek, Pasterze słuchający ludu. Audiencja dla biskupów wyświęconych w ciągu ostatniego roku, 19.09.2013, „L’Osservatore Romano” wyd. pol. 11 (2013).
Franciszek, Przemówienie do biskupów, księży, zakonników, seminarzystów i katechetów Iraku w Bagdadzie, 5.03.2021, , „L’Osservatore Romano” wyd. pol. 3 (2021).
Franciszek, Przemówienie do biskupów Węgier, 12.09.2021, „L’Osservatore Romano” wyd. pol. 10 (2021).
Franciszek, Przemówienie do przedstawicieli Rady Ekumenicznej Kościołów i niektórych węgierskich wspólnot żydowskich w Muzeum Sztuk Pięknych w Budapeszcie, 12.09.2021, „L’Osservatore Romano” wyd. pol. 10 (2021).
Franciszek, Przemówienie do przedstawicieli władz, społeczeństwa obywatelskiego i korpusu dyplomatycznego w ogrodzie Pałacu Prezydenckiego w Bratysławie, 13.09.2021, „L’Osservatore Romano” wyd. pol. 10 (2021).
Franciszek, Przemówienie do wspólnoty Romów w dzielnicy Luník IX w Koszycach, 14.09.2021, „L’Osservatore Romano” wyd. pol. 10 (2021).
Franciszek, Przemówienie podczas czuwania z młodzieżą w Metro Park w Panamie, 26.01.2019, „L’Osservatore Romano” wyd. pol. 2 (2019).
Franciszek, Przemówienie podczas modlitwy za ofiary wojny na Hosh al-Bieaa w Mosulu, 7.03.2021, „L’Osservatore Romano” wyd. pol. 3 (2021).
Franciszek, Przemówienie podczas spotkania z młodzieżą i rodzinami Rumunii w Jassy, 1.06.2019, „L’Osservatore Romano” wyd. pol. 7-8 (2019).
Franciszek, Przemówienie podczas spotkania z młodzieżą na Stadionie Lokomotiva w Koszycach, 14.09.2021, „L’Osservatore Romano” wyd. pol. 10 (2021).
Franciszek, Przemówienie podczas spotkania z młodzieżą w Cinta Costera w Panamie, 24.01.2019, „L’Osservatore Romano” wyd. pol. 2 (2019).
Franciszek, Przemówienie podczas spotkania z niemieckimi ministrantami, 5.08.2014, „L’Osservatore Romano” wyd. pol. 8-9 (2014).
Franciszek, Przemówienie w Katedrze św. Marcina w Bratysławie do biskupów, kapłanów, zakonników i seminarzystów, 13.09.2021, „L’Osservatore Romano” wyd. pol. 10 (2021).
Franciszek, Słowo do zebranych pod oknem siedziby arcybiskupów krakowskich, 28.07.2016, „L’Osservatore Romano” wyd. pol. 7-8 (2016).
Franciszek, Spotkanie z młodzieżą w parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Rzymie, 19.01.2014, https://opusdei.org/pl-pl/article/papiez-franciszek-do-mlodziezy-wole-kosciol-po-przejsciach-niz-chory-z-zamkniecia/ [dostęp: 9.06.2022].
Franciszek, Spotkanie z przedstawicielami ekwadorskiego społeczeństwa obywatelskiego, 7.06.2015, „L’Osservatore Romano” wyd. pol. 7-8 (2015).
Franciszek, Trzeba towarzyszyć człowiekowi w epoce cyfrowej. Przemówienie do Papieskiej Rady ds. Środków Społecznego Przekazu, Rzym, 21.09.2013, „L’Osservatore Romano” wyd. pol. 11 (2013).
Franciszek, Wino czy woda? Modlitwa Maryjna z papieżem, 31.08.2014, „L’Osservatore Romano” wyd. pol. 8-9 (2014).
Franciszek, W łodzi Kościoła. Modlitwa Maryjna z papieżem, 10.08.2014, „L’Osservatore Romano” wyd. pol. 8-9 (2014).
Franciszek, https://www.vatican.va/content/francesco/pl/speeches/2019/january/documents/papa-francesco_20190126_panama-veglia-giovani.html [dostęp: 10.06.2024].
Literatura
Arens H., Richard F., Schutle J., Kreativität und Predigtarbeit. Vielseitiger denken, einfallsreicher predigen, München 1982.
Benedykt XVI, Serce rozumne. Refleksje na temat podstaw prawa. Przemówienie w Bundestagu, 22.11.2011, „L’Osservatore Romano” wyd. pol. 10-11 (2011).
Casalis G., Théologie et Socialisme: l’exemple de Karl Barth, „Études théologiques et religieuses”, 49,2 (1974), s. 155-177.
Draguła A., Papieża Franciszka metafory Kościoła, „Colloquia Theologica Ottoniana” 1 (2018), s. 159-177.
Gosc.pl - https://www.gosc.pl/doc/4300328.Papiez-Ksiadz-w-czasie-mszy-mowi-w-gore-serca-nie-w-gore-komorki [dostęp: 8.06.2024].
Grzegorz z Nyssy, Przeciw Eunomiuszowi III, 5, 55.
Jan Paweł II, Homilia w czasie liturgii słowa skierowana do młodzieży zgromadzonej na Westerplatte; 12.06.1987, L’Osservatore Romano wyd. pol., 5 bis (1987).
Jan Paweł II, Encyklika Fides et ratio (14.09.1998).
Karolczuk A., Wybrane cechy idiolektu językoznawcy (na przykładzie języka Zenona Leszczyńskiego), w: Idiolekty w różnych sferach komunikacji, red. A. Żurek, Wrocław 2011 (Język a Kultura 22), s. 11-21.
Kasper W., Papież Franciszek. Rewolucja czułości i miłości. Korzenie teologiczne i perspektywy duszpasterskie, Warszawa 2015.
Klementowicz M., Funkcja fatyczna języka homilii, „Roczniki Teologiczne” 63,12 (2016), s. 61-73.
Królikowski J., Kościół – Tajemnica Księżyca, 28.10.2016, https://opoka.org.pl/biblioteka/P/PR/niedziela201641_kosciol [dostęp: 20.09.2021].
Kułak B., Zaimki w idiolekcie (na przykładzie zaimków dzierżawczych mój, twój, swój), w: Idiolekty w różnych sferach komunikacji, red. A. Żurek, Wrocław 2011 (Język a Kultura 22), s. 107-115.
Nowak M., Ojca Cholewińskiego przekaz Dobrej Nowiny (uwagi o języku osobniczym), w: Idiolekty w różnych sferach komunikacji, red. A. Żurek, Wrocław 2011 (Język a Kultura 22), s. 35-46.
Ostafiński W., O sposobach obrazowania w świętokrzyskich kazaniach radiowych, „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 57,4 (2004), s. 261-276.
Przyczyna W., Homilia pięćdziesiąt lat po Soborze Watykańskim II, Kraków 2013.
Panuś K., Historia kaznodziejstwa, Kraków 2007.
Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych. Opracował Zespół Biblistów Polskich z inicjatywy benedyktynów tynieckich, wyd. 5., Poznań 2002 (= Biblia Tysiąclecia).
Ratzinger J., Uczyć i uczyć się miłości Boga. Jubileusz 40-lecia kapłaństwa prałata Franza Nigela, Unterwössen 1994, w: tegoż, Opera Omnia, t. 12: Głosiciele Słowa i słudzy Waszej radości. Teologia i duchowość sakramentu święceń, red. K. Góźdź, M. Górecka, tł. M. Górecka, M. Rodkiewicz, Lublin 2012, s. 717-721.
Ratzinger J., Opera omnia, t. 4: Wprowadzenie do chrześcijaństwa, red. K. Góźdź, M. Górecka, tł. R. Biel, M. Górecka, Lublin 2017.
Stacja7 https://stacja7.pl/papiez-franciszek/miserikordyna-59-granulek-dosercowych/ [dostęp: 7.06.2021].
Szewczyk L., Odnowa przepowiadania słowa Bożego w (archi)diecezji katowickiej po Soborze Watykańskim II. Studium homiletyczne, Katowice 2009.
Szewczyk L., „Serca zostały wypróbowane”. Wpływ pandemii COVID-19 na przepowiadanie słowa Bożego — inspiracje papieża Franciszka, „Polonia Sacra” 26,2 (2022), s. 53-76.
Tóth T., Dekalog, Warszawa 2002.
Tomasz z Akwinu, Zbliżam się w pokorze (Adoro te devote), Śpiewnik kościelny, opr. A. Reginek, red. S. Kreczmański, Katowice 2020, s. 337-338.
Twardy J., Aktualizacja słowa Bożego w kaznodziejstwie, Przemyśl 2009.
Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Teologiczny Polska
https://orcid.org/0000-0003-2455-9813
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
