Edukacja przedszkolna. Pomiędzy paradygmatem technologicznym a humanistycznym
Abstrakt
Pre-school education, as the first level of general human education, has been an important area in the 40-year work of the Department of Early Childhood Education and Media Pedagogy. During these years, the reality of pre-school education has undergone (and is still undergoing) a peculiar transition from the technological paradigm to the humanistic paradigm. In the technological approach, based on positive philosophy and behaviorism, the axis of education was the curriculum, and its central figure was the teacher. The role of the child consisted in adapting to the curriculum and the requirements of the kindergarten. Children’s needs and their capabilities were not exhibited in the process of education. In the education based on a humanistic approach, derived from anti-intellectual naturalism, pedagogical progressivism and humanistic psychology, the central figure is the child, and the main purpose of education is to support his/her development. The teacher is to be a helper, a guide and is to allow the child to grow according to his/her own developmental potential. Thus, the curriculum no longer plays the most important role, but the child does – the entity. Parents have also been involved in the process of pre-school education, and they have also gained a sense of subjectivity. Due to the fact that changes in education do not take place quickly, and the pre-school education system has been firmly fixed for several decades, it can be said that currently pre-school education is in the stage of searching for its (new) path. Some elements of the technological system are still present, but we also observe many changes towards humanistic, subjective education.
Słowa kluczowe
pre-school education; technological paradigm; humanistic paradigm; child; teacher
Bibliografia
Edukacja dla rozwoju. Red. H. M o r o z. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1996.
G a w l i c z K., R ő h r b o r n B.: Edukacja przedszkolna. Pytanie o demokrację. Warszawa: Biuro Rzecznika Praw Dziecka, 2014.
K a r w o w s k a - S t r u c z y k M.: Edukacja przedszkolna. W poszukiwaniu innych rozwiązań. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2012.
K w a ś n i e w s k a M.: Aktualny stan wychowania przedszkolnego w Polsce. W: Podstawy pedagogiki przedszkolnej z metodyką. J. K a r b o w n i c z e k, M. K w a ś n i e w s k a, B. S u r m a. Kraków: Akademia Ignatianum, Wydawnictwo WAM, 2011.
L a s k a E.I.: Nauczyciel w warunkach zmian edukacyjnych. „Nauczyciel i Szkoła” 2013, nr 2 (54).
Ł o b o c k i M.: Czynniki warunkujące skuteczność pracy wychowawczej. W: Praca wychowawcza z dziećmi i młodzieżą. Red. M. Ł o b o c k i. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 1998.
O k o ń W.: Nowy słownik pedagogiczny. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”, 2001.
O l c z a k A., O r ł o w s k a B.A.: Edukacja przedszkolna – odkrywanie jej znaczenia. Gorzów Wielkopolski: Wydawnictwo Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej, 2013.
P a p r o t n a G.: Prawo dziecka do szacunku. „Nauczyciel i Szkoła” 2017, nr 3 (63).
P a p r o t n a G.: Społeczno-pedagogiczne uwarunkowania funkcjonowania zawodowego nauczycieli przedszkoli. Kraków: Górnośląska Wyższa Szkoła Pedagogiczna imienia Kardynała Augusta Hlonda w Mysłowicach, Akademia Ignatianum w Krakowie, 2015.
S u r m a B.: Uczestnicy (podmioty) procesu edukacyjnego w przedszkolu. W: Podstawy pedagogiki przedszkolnej z metodyką. Red. J. K a r b o wn i c z e k, M. K w a ś n i e w s k a, B. S u r m a. Kraków: Akademia Ignatianum, Wydawnictwo WAM, 2011.
S u ś w i ł ł o M.: Nauczyciel przedszkolny – jaki powinien być? W: Edukacja przedszkolna. Obszary sporów, poszukiwań, wyzwań i doświadczeń w kontekście zmian oświatowych. Red. D. W a l o s z e k. Kraków: Centrum Edukacyjne BLIŻEJ PRZEDSZKOLA, 2010.
W a l o s z e k D.: Pedagogika przedszkolna. Metamorfoza statusu i przedmiotu badań. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, 2006.
W a l o s z e k D.: Program w edukacji dzieci. Geneza. Istota. Kryteria. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”, 2005.
W a l o s z e k D.: Zabawa jako stan istnienia dziecka. W: Dziecko w świecie zabawy. O kulturze, cechach i wartościach ludycznej edukacji. Red. B. D y m a r a. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”, 2009.
W ł o c h S.: Pedagogika widzialna i niewidzialna w edukacji przedszkolnej. Aspekty rozwojowe. W: Rozwój i edukacja dziecka, szanse i zagrożenia. Red. S. G u z. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2005.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
