Niniejsze opracowanie poświęcono analizie danych statystycznych Komendy Głównej Policji za lata 2010–2020 dotyczących zamachów samobójczych popełnianych przez dzieci w Polsce. W opracowaniu posłużono się dwiema metodami badawczymi. Wiodącą była analiza danych statystycznych. Użyto również metody analizy literatury przedmiotu. Celem było przede wszystkim podjęcie próby charakterystyki dynamiki wspomnianego zjawiska. Rozważania oparto na analizie danych dotyczących grup wiekowych, powodu zamachów samobójczych w postaci problemów szkolnych oraz kategorii określanej jako „informacje o nauce/pracy – uczeń”. Dane te analizowano pod kątem liczby zamachów samobójczych niezakończonych zgonem oraz tych, w których do niego doszło.

Artykuł dotyczy społecznych i prawnych aspektów koncentrujących się wokół relacji szkolnych w kontekście pełnienia przez nie funkcji czynnika sprzyjającego zwiększaniu się liczby samobójstw wśród dzieci. Na wstępie zarysowano kształt unormowań prawnomiędzynarodowych, konstytucyjnych i ustawowych, dotyczących bezpieczeństwa uczniów oraz statuujących obowiązki dyrektorów i nauczycieli, jak też opisano wybrane badania na temat skali zjawiska bullyingu ze strony rówieśników w szkołach. Następnie sklasyfikowano i przeanalizowano następstwa niektórych czynów wymienionych osób pod względem powstającej odpowiedzialności na gruncie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, a także karnej i dyscyplinarnej. W dalszej części opracowania przedstawiono rozwiązania mogące zniwelować opisywany problem, jak również sformułowano postulaty de lege ferenda. We wnioskach podkreślono wielowymiarowość badanego zjawiska.

Samobójstwa stanowią drugą po wypadkach samochodowych przyczynę zgonów wśród dzieci i młodzieży w Polsce. Prawo krajowe i system opieki zdrowia nie są do tego przygotowane. W artykule na podstawie badań własnych z lat 2019–2021 autorka ukazała na przykładzie m.st. Warszawy główne problemy opieki specjalistycznej (ze strony szkoły, poradni psychologiczno-pedagogicznych, szpitali i oddziałów psychiatrycznych dla dzieci) w sytuacji kryzysu suicydalnego dzieci. Trudności te stanowią dobry wstęp do dyskusji publicznej i zmian w zakresie pomocy interwencyjnej, także w Polsce. W artykule przedstawiono wnioski z badań i rekomendacje działań wspierających system, które stworzone zostały na podstawie opinii specjalistów pracujących z dziećmi i z młodzieżą w Warszawie oraz rodziców dzieci w kryzysie psychicznym (szczególnie doświadczających depresji, mających myśli samobójcze i będących po próbach samobójczych).

Autor przedstawił główne przyczyny alienacji rodzicielskiej w Polsce, do których zaliczył przyczynę osobową, związaną z dysfunkcją czy niedojrzałością rodzicielską jednego z rodziców. Taki rodzic-alienator, często przy pomocy swojej rodziny i innych osób, manipuluje całą strukturą psychiczną dziecka, głównie jego emocjami, uczuciami, potrzebami, lękami, by przedstawić drugiego rodzica jako swoiste „zagrożenie” dla dziecka, co zaburza świat psychiczny i emocjonalny młodego człowieka. Dodatkowo w tym celu, poza psychomanipulacją, która jest najczęściej stosowana, rodzic-alienator utrudnia bądź uniemożliwia dziecku wszelki kontakt z drugim rodzicem i całą jego rodziną, by w ten sposób uczynić siebie „głównym światem” w życiu dziecka, zapewniającym mu „najbezpieczniejsze i szczęśliwe życie”, co utrwala w młodym człowieku podporządkowanie i jego zależność od rodzica-alienatora. Skutkiem takiego oddziaływania są zaburzenia w rozwoju emocjonalnym oraz psychicznym dzieci i młodzieży w Polsce, nierzadko prowadzące do samookaleczania, zwłaszcza przez starsze dzieci, a w skrajnych przypadkach do prób samobójczych starszych dzieci i czasem drugiego, izolowanego rodzica. Również i polski system prawa rodzinnego wspomaga zjawisko alienacji rodzicielskiej, co potwierdziła zarówno analiza przepisów prawa, jak i sam sąd rodzinny.

Ocena zjawiska samobójstwa jednostki ma niekiedy charakter ambiwalentny. Utrata bliskiej osoby jest niezwykle trudnym doświadczeniem. Samobójstwo z jednej strony może być postrzegane jako strach przed życiem, tchórzostwo czy niechęć do stawienia czoła problemom codziennym, z drugiej zaś interpretowane bywa jako swoisty akt bohaterstwa lub budzący współczucie, wyzwalający empatię. Umiejętność odczytania pewnych poprzedzających ten czyn sygnałów werbalnych i niewerbalnych daje możliwość udzielenia wsparcia osobie, która rozważa popełnienie samobójstwa. W artykule udzielę odpowiedzi na pytanie, czy film Jana Komasy Sala samobójców w odpowiedni sposób przedstawia problematykę zachowań samobójczych wśród adolescentów.

Tekst stanowi sprawozdanie z Ogólnopolskiej Konferencji Studencko-Doktoranckiej „Samobójstwa dzieci w perspektywie prawnokarnej, kryminologicznej, psychologicznej i medialnej”