The Editorial Board of International Journal of Research in E-learning (IJREL) is privileged to present a new volume 9(2) 2023. The content of the current issue was divided into two chapters. The first is devoted to Research on AI and VR in E-learning and Science. The second contains articles concerned with Innovative Methods, Technology and Open Educational Resources (OERs) in Education.

Sztuczna inteligencja (AI) jest obecnie jednym z ważniejszych i współczesnych kierunków rozwoju nauki w kontekście interdyscyplinarnym. Podejście UE do sztucznej inteligencji koncentruje się na doskonałości i zaufaniu, mając na celu zwiększenie potencjału badawczego i przemysłowego przy jednoczesnym zapewnieniu bezpieczeństwa i praw podstawowych (Europejskie podejście do sztucznej inteligencji). Wzmocnienie wspierania doskonałości w dziedzinie sztucznej inteligencji wzmocni potencjał Europy w skali globalnej. Jednocześnie nie rozwiązano jeszcze wielu wyzwań i kwestii. Problemem poruszonym w artykule jest zbadanie i przeanalizowanie podejścia studentów informatyki i pedagogiki do edukacyjnych, społecznych i etycznych aspektów wdrażania sztucznej inteligencji. Celem jest odkrycie i analiza postaw studentów informatyki i pedagogiki wobec edukacyjnych, społecznych i etycznych aspektów wdrażania sztucznej inteligencji. O wypełnienie ankiety poproszono studentów dwóch wydziałów Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Byli to głównie studenci dwóch specjalności – informatyki i pedagogiki. W badaniu wzięło udział 103 studentów. Do weryfikacji wykorzystano testy Kruskala-Wallisa. Głównymi badanymi zagadnieniami był poziom kompetencji studentów w zakresie AI, ich świadomość zastosowań AI w różnych dziedzinach życia i gospodarki oraz znaczenie dziedziny AI. Badanie obejmowało również poziom zaufania do AI oraz poziom lęku wobec AI. Zbadano różnego rodzaju zależności i powiązania między tymi aspektami. Hipotezy zostały w większości potwierdzone. Na koniec artykułu przedstawiono dyskusję i główne wnioski.

Nowe technologie i zmiany społeczne głęboko wpływają na sposób komunikacji i przeprowadzania spotkań. W ciągu ostatnich kilku lat liczba konferencji online wzrosła. W literaturze wskazuje się, że wydarzenia online pozwalają na redukcję kosztów oraz nierówności społecznych. Pomimo tego mogą one istotnie ograniczać komunikację niewerbalną i zmniejszać poczucie współobecności, utrudniając tym samym nawiązywanie nowych kontaktów zawodowych. Bieżące dyskusje akademickie dotyczące zalet i ograniczeń zdalnych konferencji akademickich, zwykle koncentrują się na tych prowadzonych za pomocą systemów wideokonferencyjnych. Naszym celem jest zbadanie potencjału technologii wirtualnej rzeczywistości (VR) oraz platform społecznościowych VR, jako alternatywnych narzędzi do organizacji akademickich konferencji online. Autorzy prezentują przebieg jednej z pierwszych konferencji akademickich, która została przeprowadzona w całości w społecznościowym VR (Wirtualium 2.0), wraz z wynikami ankiety badającej opinie jej uczestników na temat potencjału tej platformy do organizowania akademickich konferencji. Nasze wyniki sugerują, że w platformy społecznościowe VR, w porównaniu z systemami wideokonferencyjnymi, oferują dla większości uczestników wyższe poczucie współobecności, ułatwiają nawiązywanie kontaktów i prowadzenie nieformalnych rozmów. Zidentyfikowane ograniczenia platform społecznościowych VR w tym kontekście to: ograniczony dostęp do urządzeń, trudności techniczne oraz utrudnione sporządzanie notatek. Większość respondentów uważa społecznościowy VR za odpowiednie miejsce do organizacji konferencji akademickich. Chociaż wydarzenia akademickie na platformach społecznościowych VR wiążą się z trudnościami technicznymi i nigdy nie będą oferowały takich samych doświadczeń jak konferencje stacjonarne, to ich organizatorzy powinni przede wszystkim skupić się na wykorzystaniu potencjału technologii VR, aby osiągnąć to, co jest nieosiągalne w fizycznym środowisku.

W artykule zaprezentowano analizę porównawczą wyników międzynarodowych badań, dotyczących opinii studentów informatyki z Polski, Ukrainy i Kazachstanu na temat znaczenia, popularności i elementów platform edukacyjnych. Zastosowano statystyczny test Kruskala-Wallisa. Otrzymano odpowiedzi na pytania badawcze: : RQ1: Które platformy edukacyjne, ogólnie i ściśle rzecz biorąc, są najbardziej popularne wśród studentów z Polski, Ukrainy i Kazachstanu? RQ2: Jakie tematy są najczęściej wyszukiwane na platformach edukacyjnych i co motywuje studentów z Polski, Ukrainy i Kazachstanu do angażowania się w naukę za pośrednictwem platform edukacyjnych? RQ3: Jak uczniowie z Polski, Ukrainy i Kazachstanu oceniają przydatność różnych rodzajów treści publikowanych na platformach edukacyjnych i czy używają różnych platform do udostępniania swojego kodu? RQ4: Jak studenci z Polski, Ukrainy i Kazachstanu oceniają elementy kursów na platformach edukacyjnych, które uważają za najważniejsze lub najbardziej przydatne? RQ5: Jak studenci z Polski, Ukrainy i Kazachstanu oceniają wartość kursów oferowanych na platformach edukacyjnych. Zaproponowano pięć hipotez: Kraj pochodzenia nie wpływa na częstotliwość korzystania z platform edukacyjnych. Kraj pochodzenia wpływa na tematy kursów, którymi studenci są zainteresowani na
platformach edukacyjnych. Kraj pochodzenia nie wpływa na motywację do uczestnictwa w kursach
na platformach edukacyjnych. Kraj pochodzenia nie wpływa na ocenę elementów kursów na platformach edukacyjnych, które studenci uważają za najważniejsze lub najbardziej przydatne. Kraj pochodzenia wpływa na ocenę wartości kursów oferowanych na platformach edukacyjnych. Najpopularniejszymi tematami na platformach edukacyjnych są programowanie i sieci komputerowe, natomiast studentów z Kazachstanu bardzo interesują także tematy związane ze sztuczną inteligencją i grafiką komputerową. Dodatkowo przeanalizowano warunki kształcenia i nauczania modułów specjalistycznych na każdej uczelni, m.in. wymagania nauczycieli, programy nauczania, możliwość praktycznego wdrożenia nowej wiedzy przez studentów. Również analizowano elementy zajęć, które są dla studentów najbardziej istotne, m.in. nagrania wideo wykładów, filmy instruktażowe, zadania praktyczne i rozwiązania zadań. Na zakończenie artykułu przedstawiono dyskusję i wnioski.

W badaniu tym zbadano świadomość studentów nigeryjskich uniwersytetów oraz wpływ, jaki ma to na ich postrzeganie i korzystanie z otwartych zasobów edukacyjnych (OER). W badaniu przyjęto opisową metodę badań ilościowych. Opracowano cztery pytania badawcze i udzielono na nie odpowiedzi, a także przetestowano hipotezę w celu określenia związku pomiędzy świadomością uczniów a ich postrzeganiem OER. Do analizy wykorzystano procent, częstotliwość, średnią i odchylenie standardowe. Do sprawdzenia hipotezy wykorzystano współczynnik korelacji. Wyniki badania były następujące: studenci uniwersytetów w Nigerii mają wysoki poziom świadomości na temat OER; najpopularniejszymi OER wśród studentów uniwersytetów w Nigerii były Coursera, EdX i OpenStax; OER są na ogół dobrze postrzegane przez nigeryjskich studentów; brak umiejętności korzystania z technologii cyfrowych i brak odpowiedniej wiedzy umożliwiającej określenie sposobu zapewniania jakości OER to jedyne wyzwania utrudniające skuteczne korzystanie z OER wśród studentów, przy czym istnieje znaczący związek pomiędzy świadomością a postrzeganiem OER przez studentów. Z badania wynika, że większość nigeryjskich studentów uniwersytetów zna OER i pozytywnie je postrzega. W badaniu zalecono, aby instytucje edukacyjne zapewniały studentom szkolenia w zakresie umiejętności informatycznych, umożliwiające im dostęp do OER i skuteczne korzystanie
z nich. Należy także podjąć wysiłki w celu ulepszenia mechanizmów zapewniania jakości OER, w tym – zaangażowania ekspertów ds. edukacji w przeglądanie i selekcję materiałów OER. Wreszcie, uniwersytety, wykładowcy i bibliotekarze powinni w dalszym ciągu promować wykorzystanie OER w działaniach dydaktycznych i edukacyjnych, aby upowszechniać ich przyjęcie.

Artykuł ukazuje trendy w wykorzystaniu technologii cyfrowych w nauczaniu fizyki poprzez podsumowanie wyników badań naukowych z ostatnich 20 lat. Aby rozwiązać problem, zastosowano analizę bibliograficzną źródeł naukometrycznej bazy danych WOS z wykorzystaniem narzędzia komputerowego VOSviewer (do budowy i wizualizacji danych bibliograficznych) według stanu na czerwiec 2023 roku. Narzędzie to wykorzystano do analizy publikacji według słów kluczowych (sieć powiązań budowana jest w oparciu o wszystkie słowa kluczowe danych publikacji). W oparciu o zapytania zbudowano sieci powiązań słów kluczowych: „nauka fizyki”, „edukacja fizyki”, „nauczanie fizyki” i „technologie”, a także „technologie cyfrowe w nauczaniu fizyki”, „zastosowanie fizyki”, „mobilna nauka fizyki”, aplikacje fizyczne”, „wirtualne laboratorium fizyczne”, „cyfrowe laboratorium fizyczne”, „wirtualna rzeczywistość i fizyka”, „rozszerzona rzeczywistość i fizyka”. Wykorzystanie technologii cyfrowych w nauczaniu fizyki charakteryzuje się czterema aspektami
(ogólnym, technologicznym, edukacyjno-motywacyjnym i edukacyjno-organizacyjnym). Wyróżniono współczesne trendy w nauczaniu fizyki: wykorzystanie środowisk, w których możliwa jest symulacja,
modelowanie, wizualizacja, wirtualizacja procesów fizycznych itp.; rosnąca popularność narzędzi rzeczywistości wirtualnej, rozszerzonej i mieszanej; wykorzystanie aplikacji mobilnych do nauki fizyki; wykorzystanie sztucznej inteligencji w nauczaniu fizyki; organizacja środowiska edukacyjnego opartego na nauce mobilnej lub online, gdzie za odpowiednie uznaje się aktywne metody uczenia się. Potwierdzono znaczenie rozwijania umiejętności intelektualnych młodych ludzi (umiejętności obliczeniowych, umiejętności myślenia algorytmicznego, procesów modelowania itp.) i myślenia wizualnego dla pomyślnego opanowania różnych działów fizyki. Monitorowano zapotrzebowanie na powiązania integracyjne między naukami przyrodniczymi, matematyką, inżynierią i technologiami cyfrowymi w edukacji STEM. Sformułowano zalecenia dotyczące kształcenia nauczycieli fizyki.

W kształceniu osób mających wykonywać zawody medyczne bardzo ważne jest gruntowne przygotowanie merytoryczne i praktyczne. Dzisiejszy odbiorca wiedzy oczekuje różnego rodzaju zasobów multimedialnych i interaktywnych. W artykule omówiono przykłady takich realizacji dla ogólnopolskiego kształcenia technika farmaceutycznego, technika masażysty, technika sterylizacji medycznej, technika terapii zajęciowej. Tworzono je z myślą o zastosowaniu na Zintegrowanej Platformie Edukacyjnej Ministerstwa Edukacji i Nauki w Polsce w ramach projektu unijnego. Zdefiniowano cechy charakterystyczne dla e-materiałów, takich jak: film instruktażowy i edukacyjny, sekwencje filmowe, gra typu scenario-based learning, dokumentacja interaktywna, animacja 3d, symulator i wirtualna ścieżka edukacyjna. Przygotowano analizę zysków dla uczącego się na bazie omówionych e-materiałów. Podjęto także próbę zbudowania zaleceń i wskazań przy projektowaniu i tworzeniu edukacyjnych zasobów multimedialnych i interaktywnych, zwracając szczególną uwagę na metody kształcenia i treści merytoryczne dla branży medycznej. Niezależnie od typu multimediów,
zawodu i treści merytorycznych powinny one bazować na realizmie, interaktywności i szczegółowości prezentowanych sytuacji/przypadków. Nie wszystkie cele dydaktyczne i efekty kształcenia można zrealizować za pomocą tego samego multimedium. Aby dobrze zaprojektować i wykonać multimedia, konieczna jest znajomość ich cech charakterystycznych oraz praca zespołu ekspertów – autorów merytorycznych z doświadczeniem w tworzeniu e-edukacji.

Niniejszy artykuł dotyczy implementacji wytycznych WCAG 2.1 w kursach elearningowych. Bazą do wprowadzenia komponentu WCAG była platforma elearningowa Quizer, umożliwiająca tworzenie interaktywnych kursów multimedialnych. W skład platformy wchodzą dwa podstawowe narzędzia: kreator ćwiczeń i prezenter ćwiczeń. Po przeprowadzeniu analizy kreatora ćwiczeń na platformie Quizer, opracowano koncepcję kursów i zaimplementowano komponent umożliwiający tworzenie kursów e-learningowych zgodnych z wytycznymi WCAG 2.1 i przeznaczonych dla osób z niepełnosprawnościami. Zaprezentowano
również technologię wykonania tego komponentu. Omówiono także funkcję i zasadność poruszania się po kursach z wykorzystaniem klawiatury oraz przedstawiono zastosowanie czytników ekranu. Badania dotyczące poprawności implementacji standardu WCAG 2.1 w kursach elearningowych były przeprowadzane z użyciem quizów z zakresu cyberbezpieczeństwa. Porównano również wyniki końcowe quizów przygotowanych według wytycznych WCAG i bez WCAG. W badaniach wzięli udział studenci kierunku informatyka Politechniki Lubelskiej. Wyniki badań wskazują na zasadność stosowania wytycznych WCAG w projektowaniu treści edukacyjnych dla studentów z niepełnosprawnościami w celu wyrównania ich szans edukacyjnych.

W artykule przeanalizowano modele i metody przetwarzania języka naturalnego oraz wybrano nowoczesne technologie szkolenia modeli w celu opracowania usługi internetowej do tworzenia testów opartych na analizie tekstu z wykorzystaniem technologii przetwarzania języka naturalnego. Badanie uwzględnia metody i algorytmy inteligentnej analizy danych w celu generowania pytań oraz poprawnych i niepoprawnych odpowiedzi z tekstu. Autorzy uzasadniają wybór sieci neuronowej do generowania testów na podstawie tekstu w języku angielskim i ukraińskim oraz charakteryzują źródła danych do szkolenia. Badanie opisuje również działanie proponowanego modelu, który posłuży jako podstawa do stworzenia usługi internetowej. Po szczegółowym przeglądzie tych zbiorów danych, niezbędne dane do eksperymentu zostały wyodrębnione i przekształcone w wygodny do użycia format. Zaprojektowano i zaimplementowano algorytm treningowy dla 6 modeli, a po ich wytrenowaniu uzyskano wartościowe metryki. Dodatkowo opracowano interfejs po stronie serwera i interfejs sieciowy do interakcji z nimi.