Słowo wstępne - PPPM 2007, tom 1

Artykuł analizuje projekt nowej ustawy o prawie prywatnym międzynarodowym w Polsce. Autor omawia konieczność reformy obecnej ustawy z 1965 roku, wskazując na jej niedostatki i potrzebę dostosowania do współczesnych standardów. W artykule przedstawiono główne założenia projektu, w tym m.in. rozszerzenie zakresu wyboru prawa, unormowanie właściwości prawa dla umów o arbitraż, czy też wprowadzenie łącznika miejsca zwyczajnego pobytu. Autor podkreśla znaczenie reformy dla zapewnienia spójności i efektywności prawa prywatnego międzynarodowego w Polsce.

Artykuł analizuje ewolucję pojęcia międzynarodowego prawa handlowego. Przedstawiono różne koncepcje jego definiowania, od prawa prywatnego międzynarodowego, przez prawo handlowe, po prawo publiczne międzynarodowe. Omówiono historyczne i współczesne poglądy na istotę tego prawa, jego źródła i zakres. Wskazano na kluczowe znaczenie międzynarodowego prawa handlowego w dobie globalizacji.

Artykuł analizuje pojęcie „umowy ubezpieczenia" w kontekście przepisów kolizyjnych, ze szczególnym uwzględnieniem dyrektyw ubezpieczeniowych Unii Europejskiej. Autor bada rolę tych dyrektyw w ustalaniu prawa właściwego dla umów ubezpieczenia, w tym m.in. w zakresie kwalifikacji pojęcia „umowy ubezpieczenia", jak również w odniesieniu do umów reasekuracji, koasekuracji, gwarancji ubezpieczeniowej oraz grupowych ubezpieczeń emerytalnych. Opracowanie wskazuje na istotną rolę dyrektyw w harmonizacji prawa kolizyjnego umów ubezpieczenia w państwach członkowskich UE.

Artykuł analizuje zasadę autonomii klauzuli arbitrażowej w międzynarodowym arbitrażu handlowym. Zasada ta, uznawana za fundament arbitrażu, wskazuje na niezależność klauzuli arbitrażowej od umowy głównej, w której się znajduje. W praktyce oznacza to, że nieważność lub wygaśnięcie umowy głównej nie wpływa na ważność klauzuli arbitrażowej. Sąd arbitrażowy, powołany do rozstrzygania sporów na podstawie klauzuli, może orzekać o ważności samej umowy głównej, co istotnie poszerza jego jurysdykcję. Artykuł omawia ewolucję zasady autonomii, jej zakres i uzasadnienie, odwołując się do regulacji międzynarodowych, orzecznictwa i praw krajowych.

Artykuł analizuje projekt ustawy o prawie prywatnym międzynarodowym z dnia 9 października 2006 roku. Projekt ten ma na celu kompleksowe uregulowanie prawa właściwego dla stosunków z zakresu prawa prywatnego powiązanych z więcej niż jednym państwem. Ustawa określa m.in. prawo właściwe dla zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych osób fizycznych, stosunków majątkowych między małżonkami, spraw spadkowych, a także zawiera klauzulę porządku publicznego, która wyłącza stosowanie prawa obcego, jeśli jego zastosowanie miałoby skutki sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego RP. Projekt ustawy przewiduje również możliwość wyboru prawa właściwego przez strony w określonych przypadkach. W przypadku braku wskazania prawa właściwego w ustawie, w przepisach szczególnych lub w umowach międzynarodowych, do stosunku objętego zakresem zastosowania ustawy stosować należy prawo państwa, z którym stosunek ten jest najściślej związany. Projekt ustawy o prawie prywatnym międzynarodowym z 2006 roku stanowi istotny krok w kierunku modernizacji i ujednolicenia polskich przepisów w zakresie prawa prywatnego międzynarodowego.

Artykuł analizuje wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2003 r. (III CK 80/02), który dotyczył przelewu wierzytelności w kontekście prawa prywatnego międzynarodowego. Sąd Najwyższy orzekł, że art. 25 § 1 prawa prywatnego międzynarodowego nie uprawnia do wyboru prawa dla przelewu wierzytelności, a przelew ten podlega prawu właściwemu dla wierzytelności. W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy wskazał, że dla ochrony dłużnika przelanej wierzytelności, problematyka przelewu powinna być co do zasady poddana prawu właściwemu dla wierzytelności. Rozwiązanie to jest zgodne z wieloma kodyfikacjami prawa prywatnego międzynarodowego, w tym z Konwencją Narodów Zjednoczonych o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów (konwencją wiedeńską). Sąd Najwyższy podkreślił, że statut wierzytelności określa przesłanki przelewu, w tym jego zbywalność, umowę przenoszącą wierzytelność, wymagania dotyczące skuteczności przelewu wobec dłużnika oraz skutki przelewu. W przypadku gdy statut wierzytelności przewiduje, że wierzytelność przechodzi na podstawie umowy zobowiązującej do przelewu, prawo właściwe dla tej umowy należy ustalić na podstawie odrębnej normy kolizyjnej. Sąd Najwyższy wskazał również, że w przypadku przelewu powstaje kompleks zagadnień związanych z osobą dłużnika, a wybór dla przelewu przez cedenta i cesjonariusza innego prawa niż prawo właściwe dla wierzytelności mógłby naruszać interesy dłużnika.

Artykuł analizuje wyrok Sądu Najwyższego z 19 grudnia 2003 r. dotyczący prawa właściwego dla przelewu wierzytelności. W polskim prawie brak jest przepisów kolizyjnych odnoszących się wprost do przelewu wierzytelności. Sąd Najwyższy w omawianym wyroku uznał, że art. 25 § 1 ustawy Prawo prywatne międzynarodowe nie uprawnia do wyboru prawa dla przelewu wierzytelności. Zdaniem Sądu Najwyższego, przelew wierzytelności podlega prawu właściwemu dla tej wierzytelności. Stanowisko to jest zgodne z dominującym poglądem w doktrynie i orzecznictwie. Autor artykułu omawia również regulacje zawarte w konwencji rzymskiej, w której interpretacja przepisów dotyczących przelewu wierzytelności budzi kontrowersje.

Artykuł analizuje wyrok Sądu Najwyższego z 8 stycznia 2003 r. (II CKN 1077/00) dotyczący dorozumianego wyboru prawa, stosunków majątkowych małżeńskich i substytucji. Sprawa dotyczyła umowy zlecenia zawartej między obywatelami polskim i włoskim, a Sąd Najwyższy uznał, że strony dokonały dorozumianego wyboru prawa polskiego. Autorzy artykułu krytycznie oceniają to stanowisko, wskazując na brak podstaw do przyjęcia dorozumianego wyboru prawa. Artykuł omawia również zagadnienie substytucji, czyli zastępowania instytucji prawa obcego instytucjami prawa krajowego, które w tym przypadku zostało uznane za niedopuszczalne. Autorzy podkreślają, że sądy powinny dążyć do ustalenia rzeczywistej woli stron w zakresie wyboru prawa, a nie opierać się na domniemaniach.