O tłumaczeniowej i scenicznej adaptacji dźwięków w Wiśnowym sadzie Antona Czechowa
Abstrakt
Artykuł porusza problem przekładu inter- i intrajęzykowego tekstu scenicznego, a ściślej – jego adaptacji. Adaptacja rozpatrywana jest tutaj w kluczu typowym dla translatologii i teatrologii – jako przeniesienie tekstu pisanego na znaki teatru. Materiałem badawczym jest Wiśniowy sad Antona Czechowa, jego przekład autorstwa Agnieszki Lubomiry Piotrowskiej i przedstawienie w reżyserii Davida Mgebrishvilego zrealizowanego w 2017 roku w Teatrze Nowym w Zabrzu. Autor analizuje sposób realizacji dźwięków, które są typowym motywem w twórczości Czechowa.
Słowa kluczowe
adaptacja, tłumaczenie tekstów scenicznych, Anton Czechow, tłumaczenie dźwięków.
Bibliografia
Bassnett, Susan. “Still Trapped in the Labyrinth: Further Reflections on Translation and Theatre”. Constructing Cultures. Ed. Bassnett, Susan, and Lefevere, André. Clevedon: Multilingual Matters, 1998. 90–108.
Bassnett, Susan. “Ways through the Labirynth: Strategies and Methods for Translating Theatre Texts”. The Manipulation of Literature: Studies in Literary Translation. Ed. Hermans, Theo. Beckenham: Croom Helm, 1985. 87–102.
Chekhov, Anton. Pis'mo Knipper-Chekhovoy O. L., 15 noyabrya 1901 g. Yalta, v: Chekhov, Anton. Polnoye sobraniye sochineniy i pisem: V 30 t. Pis'ma: V 12 t. T. 10. Pis'ma, Aprel' 1901 — iyul'1902. Moskva: Nauka, 1981 [Чехов, Антон. Письмо Книппер-Чеховой О. Л., 15 ноября 1901 г. Ялта, в: Чехов, Антон. Полное собрание сочинений и писем: В 30 т. Письма: В 12 т. Т. 10. Письма, Апрель 1901 — июль 1902. Москва: Наука, 1981].
Chekhov, Anton. Pis'mo Knipper-Chekhovoy O. L., 24 oktyabrya 1903 g. Yalta, v: Chekhov, Anton. Polnoye sobraniye sochineniy i pisem: V 30 t. Pis'ma: V 12 t. T. 11. Pis'ma, iyul' — dekabr' 1903. Moskva: Nauka, 1982 [Чехов, Антон. Письмо Книппер-Чеховой О. Л., 24 октября 1903 г. Ялта , w: А. П. Чехов. Полное собрание сочинений и писем: В 30 т. Письма: В 12 т. Т. 11. Письма, июль — декабрь 1903. Москва: Наука, 1982].
Chekhov, Anton. Vishnëvyy sad. In: A. P. Chekhov, Polnoyesobraniye sochineniy i pisem v 30-ti tomakh. Sochineniya. Tom 13. Moskva: Nauka1986 [Чехов, Антон. Вишнёвый сад. В: A. П. Чехов, Полное собрание сочинений и писем в 30-ти томах. Сочинения. Том 13. Наука: Москва, 1986].
Czechow, Anton. Dramaty. Transl. Piotrowska, Agnieszka Lubomira. Łódź: Officyna, 2019.
Dąbska, Izydora. „Milczenie jako wyraz i jako wartość”. Roczniki filozoficzne, 1963, no. 1 , vol. XI. 73-39.
Dąbska-Prokop, Urszula. Adaptacja. Ed. Dąbska-Prokop, Urszula. Mała encyklopedia przekładoznawstwa. Częstochowa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Języków Obcych i Ekonomii, 2000. 27–30.
Heydel, Magda. „Zwrot kulturowy w badaniach nad przekładem”. Teksty Drugie, 2009, no. 6. 21-33.
Koncepcje – Modele – Analizy. Ed. Grucza, Sambor, Marchwiński, Adam, and Płużyczka, Monika. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Kulturologii i Lingwistyki Antropocentrycznej, 2010. 119–123.
Larinova, Marina Chengarovna. „Zvuk lopnuvshey struny v svetefol'klora”. Izvestiyayuzhnogo federal'nogo universiteta. Filologicheskiye nauki, 2009, no. 2 [Ларинова, Марина Ченгаровна. „Звук лопнувшей струны в свете фольклора”. Известия Южного федерального университета. Филологические науки, 2009, no. 2].
Lewicki, Roman. Zagadnienia lingwistyki przekładu. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2017.
Meyyerkhol'd, Vsevolod Emil'yevich. Stat'i. Pis'ma. Rechi. Besedy. V 2 ch. Ch. 1. Moskva: Iskusstvo, 1968 [Мейерхольд, Всеволод Эмильевич. Статьи. Письма. Речи. Беседы. В 2 ч. Ч. 1. Москва: Искусство, 1968].
Nesterova, Natal'ya Mikhaylovna, Soboleva, Ol'ga Vladimirovna. „Realii‘usadebnogo mira’ A. P. Chekhova v zerkale angliyskogo yazyka”. Vestnik Chelyabinskogo gosudarstvennogo universiteta, 2012, no. 32 [Нестерова, Наталья Михайловна, Соболева, Ольга Владимировна. „Реалии ‘усадебного мира’ А. П. Чехова в зеркале английского языка”. Вестник Челябинского государственного университета, 2012, no. 32].
Odziomek, Marta. „Koniec świata i co dalej? ‘Wiśniowy sad’ w Teatrze Nowym w Zabrzu”. Gazeta Wyborcza.
Pavis, Patrice. Słownik terminów teatralnych. Transl. Świontek, Sławomir. Wrocław: Ossolineum, 2002.
Rokoszowa, Jolanta. „Język a milczenie”. Biuletyn PTJ, 1983, no. XL, s. 129-137.
Romanowska, Agnieszka. Hamlet po polsku. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2005.
Semczuk-Jurska, Małgorzata. „Teatralna adaptacja tekstu literackiego jako przekład intersemiotyczny („Burzliwe życie Lejzorka Rojtszwańca” Ilji Erenburga”. Translatoryka.
Shcharenskaya, Natal'ya Markovna, Vasiliu Kristina Yelena. „Глаголыдвижения в ‘Вишневом саде’ А. П. Чехова: Originali rumynskiy perevod”. Praktiki interpretatsii, 2016, no. 1 [Щаренская, Наталья Марковна, Василиу Кристина Елена. „Глаголы движения в ‘Вишневом саде’ А. П. Чехова: Оригинал и румынский перевод”. Практики интерпретации, 2016, no. 1].
Sordyl, Alina. „Adaptacja jako twórcza praktyka w polskim teatrze współczesnym. Krystian Lupa – Krzysztof Warlikowski – teatr krytyczny.” Postscriptum Polonistyczne, 2011, no. 2.
Śniatkowski, Sławomir. Milczenie i pauza w gramatyce nadawcy i odbiorcy. Ujęcie lingwoedukacyjne. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, 2002.
Wright, Michael. Proces dramatopisarstwa. Transl. Konieczny, Ada. Warszawa: PWN, 2019.
Zakrzewska, Ania. „Sztuka pożegnań. Recenzja ‘Wiśniowego sadu’ Davida Mgebrishvili”.
Zaleska, Zofia. Przejęzyczenie. Rozmowy o przekładzie. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2015.
Uniwersytet Śląski w Katowicach, Instytut Językoznawstwa Polska
http://orcid.org/0000-0001-9786-6924
Magister, doktorant w Instytucie Językoznawstwa Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach; członek Polskiego Towarzystwa Lingwistyki Stosowanej; autor artykułów z zakresu przekładu artystycznego. Zainteresowania naukowe dotyczą przede wszystkim przekładu scenicznego, a w szczególności zjawisk podstandardowych i systemów adresatywnych.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
