Metafora podziemia w twórczości Andrieja Zwiagincewa (na podstawie serialu Czarny pokój: Obscure, Bushido, Wybór).

Beata Waligórska-Olejniczak

doi:10.31261/pr.12015

Opublikowane: 2022-05-30

Nr 2 (178) (2022)

Metafora podziemia w twórczości Andrieja Zwiagincewa (na podstawie serialu Czarny pokój: Obscure, Bushido, Wybór).

Beata Waligórska-Olejniczak

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.31261/pr.12015

Abstrakt

Celem artykułu jest analiza trzech odcinków serialu Czarny pokój (2000), wyreżyserowanych przez Andrieja Zwiagincewa, tj. epizodów Obscure, Bushido i Wybór z punktu widzenia metafory podziemia, mającej swe źródło w utworze Fiodora Dostojewskiego Notatki z podziemia (1864). Zaproponowane postępowanie badawcze ma charakter komparatystyczny, podstawę metodologiczną stanowi kategoria szeroko rozumianej intertekstualności, bliska pojęciu pamięci tekstu w rozumieniu Renate Lachmann. Wybrane filmy Zwiagincewa nie były dotychczas przedmiotem szczegółowych studiów filmoznawczych. Zaprezentowany punkt widzenia pozwala postrzegać podziemie jako metaforę wiodącą nie tylko dla wspomnianych epizodów serialu, ale także innych filmów rosyjskiego reżysera. Zauważone podobieństwa tematyczne i rozwiązania formalne w tekście filmowym i literackim pomagają sformułować wniosek, że metafora podziemia jest w nich przede wszystkim znakiem pustej formy, kryzysu współczesnego świata i degradacji człowieka, sprzężonym z utratą więzi między „ja” a „my”.

Słowa kluczowe:

Dostojewski, Zwiagincew, podziemie, Obscure, Bushido, Wybór

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Waligórska-Olejniczak, B. (2022). Metafora podziemia w twórczości Andrieja Zwiagincewa (na podstawie serialu Czarny pokój: Obscure, Bushido, Wybór). Przegląd Rusycystyczny, (2 (178), 96–118. https://doi.org/10.31261/pr.12015

Cited by / Share

Bibliografia

Abassy, Małgorzata. “‘Podziemie’ jako fenomen kulturowy. ‘Notatki z podziemia’ Fiodora Dostojewskiego”. Przegląd Rusycystyczny 2008, no. 3 (123): 34-47.

Andrey Zvyagintsev: Strakh – eto yazyk d'yavola, https://www.youtube.com/watch?v=QUOnVCsY8q4 (08.06.2021) [Андрей Звягинцев: Страх – это язык дьявола, https://www.youtube.com/watch?v=QUOnVCsY8q4 (08.06.2021)].

Bohun, Michał. Fiodor Dostojewski i idea upadku cywilizacji europejskiej. Katowice: Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”, 1996.

Budanova, N. F. “Podpol'nyy chelovek v ryadu lishnikh lyudey”. Russkaya literatura 1976, no. 3: 110–122 [Буданова, Н. Ф. „Подпольный человек в ряду лишних людей”. Русская литература 1976, no 3: 110–122].

Daraiseh, Isra, Booker, M. Keith. “Jokes from Underground: The Desintegration of the Bourgeois Subject and the Progress of Capitalist Modernization from Dostoevsky to Todd Phillips’s Joker”. Literature/Film Quarterly 2020, no. 48 (3), https://lfq.salisbury.edu/_issues/48_3/jokes_from_underground_the_disintegration_of_the_bourgeois_subject_and_the_progress_of_capitalist_modernization_from_dostoevsky_to_todd_phillips_joker.html (08.06.2021).

Dostojewski, Fiodor. Notatki z podziemia. Gracz. Przeł. G. Karski, W. Broniewski, London: Puls Publications 1992.

Dushatskaya, Polina. “Kinoiskusstvo terapii (analiz tvorcheskogo vremeni v fil'me ‘Vybor’)”. Dykhaniye kamnya. Mir fil'mov Andreya Zvyagintseva. Moskva: Novoye literaturnoye obozreniye, 2014. 42-58 [Душацкая, Полина. “Киноискусство терапии (анализ творческого времени в фильме ‘Выбор’)”. Дыхание камня. Мир фильмов Андрея Звягинцева. Москва: Новое литературное обозрение, 2014. 42-58].

Fedotkin, Stepan. “Nemoj sviditel”. Dykhaniye kamnya. Mir fil'mov Andreya Zvyagintseva. Moskva: Novoye literaturnoye obozreniye, 2014. 37-41 [Федоткин, Степан. “Немой свидитель”. Дыхание камня. Мир фильмов Андрея Звягинцева. Москва: Новое литературное обозрение, 2014. 37-41].

Harrison, Lonny. Archetypes from underground. Notes on the Dostoevskian self. Waterloo: Wilfrid Laurier University Press, 2016.

Kondratova, Maria. Zamok i klyuch. http://az-film.com/ru/Publications/122-Zamok-i-kljuch.html (08.06.2021) [Кондратова, Мария. Замок и ключ. http://az-film.com/ru/Publications/122-Zamok-i-kljuch.html (08.06.2021)].

Kempna-Pieniążek, Magdalena. Neo-noir. Ciemne zwierciadło czasów kryzysu. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2015.

Lachmann, Renate. “Mnemotechnika i symulakrum”. Przeł. A. Pełka. Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka. Red. Saryusz-Wolska, Magdalena. Kraków: Universitas, 2009. 285-322.

Loska, Krzysztof. “Kino gatunków – wprowadzenie”. Kino gatunków wczoraj i dziś. Red. Loska, Krzysztof. Kraków: Rabid, 1998. 5-15.

Myśl to forma odczuwania. Susan Sontag w rozmowie z Jonathanem Cottem. Przeł. D. Żukowski. Kraków: Wydawnictwo Karakter, 2014.

Naveskin, Roman. “Simmetriya obskura”. Dykhaniye kamnya. Mir fil'mov Andreya Zvyagintseva. Moskva: Novoye literaturnoye obozreniye, 2014. 29-36 [Навескин, Роман. “Симметрия обскура”. Дыхание камня. Мир фильмов Андрея Звягинцева. Москва: Новое литературное обозрение, 2014. 29-36].

Roberts, Peter. “The Stranger within: Dostoevsky’s underground”. Educational Philosophy and Theory 2013, no. 45 (4). 396-408.

Szczęsna, Ewa. “Wprowadzenie. Komparatystyka dzisiaj: propozycje, zagadnienia teoretyczne, rekonesanse”. Red. Ewa Szczęsna, Edward Kasperski, Komparatystyka dzisiaj. Kraków: Universitas, 2010. 5-11.

Swensen, Andrew J. “The anguish of God’s lonely men: Dostoevsky’s underground man and Scorsese’s Travis Bickle”. Renascence 2001, no. 53 (4). 267-286.

Špidlik, Tomas. Myśl rosyjska – inna wizja człowieka. Przeł. J. Dembska. Warszawa: Wydawnictwo Księży Marianów, 2000.

Waligórska-Olejniczak, Beata. „Sacrum” w drodze. „Moskwa-Pietuszki” Wieniedikta Jerofiejewa i „Pulp Fiction” Quentina Tarantino w kluczu montażowego czytania. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2013.

Wilkoszewska, Krystyna (red.). Estetyka japońska. Estetyka życia i piękno umierania. Kraków: Universitas, 2009.

Wodziński, Cezary. Trans, Dostojewski, Rosja. Czyli o filozofowaniu siekierą. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2005.

Zvyagintsev, Andrey. Den'gi reshayut mnogoye, no ne vsë. http://az-film.com/ru/Publications/119-Dengi-reshajut-mnogoe-no-ne-vsjo.html (08.06.2021) [Звягинцев, Андрей. Деньги решают многое, но не всё, http://az-film.com/ru/Publications/119-Dengi-reshajut-mnogoe-no-ne-vsjo.html (08.06.2021)]. Google Scholar

Beata Waligórska-Olejniczak

beata.waligorska@amu.edu.pl
https://orcid.org/0000-0002-0433-9920

Afiliacja:

UAM Polska

Biogram

Profesor uczelni, dr hab., kierownik Zakładu Komparatystyki Literacko-Kulturowej w Instytucie Filologii Rosyjskiej i Ukraińskiej UAM w Poznaniu, redaktor naczelna czasopisma „Studia Rossica Posnaniensia”. Autorka 4 książek (2 we współpracy) oraz kilkudziesięciu artykułów wydanych m.in. w Estonii, Finlandii, Gruzji, Litwie, Polsce, Rosji, Stanach Zjednoczonych. Stypendystka estońskiej fundacji Archimedes i University College London. Członkini zarządu European Society of Comparative Literature. Zainteresowania badawcze: współczesne kino rosyjskie, literatura modernizmu i postmodernizmu rosyjskiego, antropologia tańca, pamięć kulturowa.

Nr 2 (178) (2022)
Opublikowane: 2022-05-30

ISSN: 0137-298X

Wydawca

Polskie Towarzystwo Rusycystyczne oraz Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego

Prześlij tekst

Metafora podziemia w twórczości Andrieja Zwiagincewa (na podstawie serialu Czarny pokój: Obscure, Bushido, Wybór).

Abstrakt

Słowa kluczowe:

Beata Waligórska-Olejniczak

Informacje