Tadeusz Różewicz w przekładzie Andrieja Bazilewskiego (interteksty i inne łamigłówki)
Abstrakt
W artykule rozpatrywanych jest kilka przekładów wierszy Tadeusza Różewicza autorstwa Andrieja Bazilewskiego. Są one analizowane na tle innych tłumaczeń utworów polskiego poety, jednak prezentowany tekst poświęcony jest przede wszystkim przyjętej przez Bazilewskiego metodzie translacji oraz zastosowanej przez tłumacza strategii.
Autor artykułu dochodzi do wnioski, że tłumacza tego charakteryzuje z jednej strony dążenie do odtworzenia cech oraz charakteru wiersza Różewicza, a z drugiej – chęć objaśnienia, czytelnikowi niejasnych miejsc tekstu. Obie wskazane strategie translatorskie wymagają od tłumacza twórczego podejścia do tłumaczenia.
Słowa kluczowe
Andriej Bazilewski, Tadeusz Różewicz, poezja, tłumaczenie
Bibliografia
Astaf’yeva, Natal’ya, and Britanishskiy, Vladimir (Eds.). Pol’skiye poety. Moskva: Khudozhestvennaya literatura 1978 [Астафьева, Наталья, and Британишский, Владимир. Ред. Польские поэты. Москва: Художественная литература, 1978].
Bazilevskiy, Andrey (Ed.). Pol’skiye poety. Moskva: Raduga 1990 [Базилевский, Андрей. Ред. Польские поэты. Москва: Радуга, 1990].
Bazilevskiy, Andrey, in: Trushina Ol’ga. Samoye glavnoye — sokhranit’ “dushu stikha.”. 2015 [Базилевский, Андрей, in: Трушина Ольга. Самое главное — сохранить “душу стиха”. 2015] <http://kasdom.ru/r_kultura/5046/>.
Bazilevskiy, Andrey. “Serbsko-russkiy krug: poet perevodit poeta.” Slovo.ru: Baltiyskiy aktsent 2015, no. 1: 51–65 [Базилевский, Андрей. “Сербско-русский круг: поэт переводит поэта.”, Слово.ру: Балтийский акцент 2015, no. 1: 51–65].
Bednarczyk, Anna. “Predperevodcheskiy analiz teksta (na materiale odnogo chetverostishiya Osipa Mandel’shtama).” Annales Universitas Paedagogicae Cracoviensis. Folia 229 Studia Russologica 2017, no. X: 175–187 [Bednarczyk Anna. “Предпереводческий анализ текста (на материале одного четверостишия Осипа Мандельштама).” Annales Universitas Paedagogicae Cracoviensis. Folia 229 Studia Russologica 2017, no. X: 175–187].
Biblia Tysiąclecia. Mt 15:11. 2003 <http://biblia.deon.pl/rozdzial.php?id=258>.
Bibliya. Mt 15:11. Sinodal’nyy perevod 1876 [Библия. Синодальный перевод 1876. Мт 15:11.] <http://www.my-bible.info/biblio/biblija/ev_matf.html#g15]>.
Bibliya. Mt 15:11. Perevod Mezhdunarodnoy Bibleyskoy ligi, raneye Vsemirnyy Bibleyskiy Perev, (WBTC — World Bible Translation Center). 1993–1996 [Библия. Мт 15:11. Перевод Международной Библейской лиги, ранее Всемирный Библейский Переводческий Центр (WBTC — World Bible Translation Center). 1993–1996] <https://bible.by/wbtc/40/15/>.
Bibliya. Mt 15:11. Perevod RBO. 2011 [Библия. Мт 15:11. Перевод РБО. 2011] <https://allbible.info/bible/modernrbo/mt/15/>.
Dunayevskiy, Isaak (Comp.), and Issakovskiy, Mikhail (Lyr.). “Kakim ty byl, takim ty i ostalsya.” Kubanskiye kazaki. Pyr’yev Ivan (Dir.). 1949 [Дунаевский, Исаак (муз.), and Иссаковский, Михаил (сл.). “Каким ты был, таким ты и остался.” Кубанские казаки, Пырьев, Иван (реж.). 1949.]
Gëte, Iogann Vol’fgang. Faust. Guber, Eduard. Transl. Kiyev–Khar’kov:Yuzhno-Russkoye Izdatel’stvo F.A. Iogansona, 1899 [Гёте, Иоганн Вольфганг. Фауст. Губер, Эдуард (пер.). Киев–Харьков: Южно-Русское Издательство Ф.А. Iогансона, 1899] <https://dlib.rsl.ru/viewer/01004424391#?page=251>.
Gëte, Ioann Vol’fgang. Faust. Fet, Afanasiy (Transl.). Sankt-Peterburg: Izdaniyea. F. Maksa, 1899 [Гёте, Иоанн Вольфганг. Фауст. Фет, Афанасий (пер.) Санкт-Петербург: Издание А.Ф. Макса, 1899] <https://dlib.rsl.ru/viewer/01004917116#?page=395>.
Gëte, Ioann Vol’fgang. Faust. Veynberg, Petr. Transl. Sankt-Peterburg: Tiponragiya A.S. Suvorina, 1902 [Гёте, Иоанн Вольфганг. Фауст. Вейнберг, Петр (пер.). Санкт-Петербург: Типонрагия А.С. Суворина, 1902] <https://dlib.rsl.ru/viewer/01003703538#?page=247>.
Bryusov, Valeriy. “Neizdannyy perevod pyatogo akta vtoroy chasti «Fausta».” Literaturnoye nasledstvo Tom 4/6. Moskva: Zhur.-gaz. ob’’yedineniye, 1932: 681–722 [Брюсов, Валерий. “Неизданный перевод пятого акта второй части «Фауста».” Литературное наследство Том 4/6. Москва: Жур.-газ. объединение, 1932: 681–722] <https://studylib.ru/doc/2162633/neizdannyj-perevod-pyatogo-akta-vtoroj-chasti-%E2%80%9Efausta >.
Gëte, Ioann Vol’fgang. Faust. Pasternak, Boris. Transl. Moskva: Khudozhestvennaya literatura, 1960 [Гёте, Иоанн Вольфганг. Фауст. Пастернак, Борис (пер.). Москва: Художественная литература, 1960] <http://www.world-art.ru/lyric/lyric.php?id=4538&public_page=55>.
Gëte, Ioann Vol’fgang. Faust. Kholodkovskiy, Nikolay (Transl.). Moskva: Det·skayaliteratura: 1969 [Гёте, Иоанн Вольфганг. Фауст. Холодковский, Николай (пер.). Москва: Детская литература: 1969] <http://lib.ru/POEZIQ/GETE/faust_holod.txt_with-big-pictures.html>.
Grimm, Jacob, and Grimm, Wilhelm. Śnieżka. Tarnowski, Marceli. Transl. <https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/sniezka.html>.
Grimm, Yakov, and Grimm, Vil’gel’m. “Belosnezhka i sem’ gnomov.” Snessorova, Sof’ya Transl. Narodnyye skazki, sobrannyye brat’yami Grimm. T. I. Sankt-Peterburg: Izd. I. I. Glazunova, 1870. 297–322 [Гримм, Яков, and Гримм, Вильгельм. “Белоснежка и семь гномов.” Снессорова, Софья (пер.). Народные сказки, собранные братьями Гримм. Т. I. Санкт-Петербург: Изд. И. И. Глазунова, 1870. 297–322].
Internetowy słownik synonimów języka polskiego <https://synonim.net/synonim/bagno>.
Kunz, Tomasz. Strategie negatywne w poezji Tadeusza Różewicza. Od poetyki tekstu do poetyki lektury. Kraków: TAiWPN. Universitas, 2005.
Kuśmirek, Anna. Ed. Hebrajsko-polski Stary Testament. Pięcioksiąg. Przekład interlinearny z kodami gramatycznymi, transliteracją oraz indeksem rdzeni. Warszawa: Oficyna Wydawnicza VOCATIO, 2017.
Lejtes, Józef. Dir. Młody las. 1934.
Majkiewicz, Anna. Intertekstualność — implikacje dla teorii przekładu. Warszawa: PWN, 2008.
Norwid, Cyprian Kamil. “Fortepian Chopina.” Biblioteka Poetów Polskich, T. V. Dzieła Cypriana Norwida. Pini, Tadeusz (Ed.). Warszawa: Spółka wydawnicza “Parnas Polski”, 1934. 138–139.
Norvid, Tsiprian Kamil’. Royal’ Shopena. Bondarevskiy, Lev (Transl.). 2010 [Норвид, Циприан Камиль. Рояль Шопена. Бондаревский, Лев (пер.). 2010] <https://poezia.ru/works/78841>.
Norvid, Tsiprian Kamil’. “Royal’ Shopena.” Bondarevskiy, Lev (Transl.). Bez razmera i rifmy. Chast’ 2. Matveyeva, Nina. 2010 [Норвид, Циприан Камиль. “Рояль Шопена.” Бондаревский, Лев (пер.). Цит. по: Без размера и рифмы. Часть 2. Матвеева, Нина. 2010] <http://zhurnal.lib.ru/m/matweewa_n_w/02verlibr-1.shtml>.
Norvid, Tsiprian Kamil’. “Royal’ Shopena.” Svyatskiy, Svyatoslav (Transl.). Norvid, Tsiprian Kamil’. Piligrim, ili Poslednyaya skazka. Stikhotvoreniya, poemy, proza (sbornik). Bazilevskiy, Andrey. Ed. Moskva: Ripol Klassik, Vakhazar–WSH w Pułtusku, 2002: 166–170 [Норвид, Циприан Камиль. Рояль Шопена. Свяцкий, Святослав (пер.). Норвид, Циприан Камиль. Пилигрим, или Последняя сказка. Стихотворения, поэмы, проза (сборник). Базилевский, Андрей (выб.). Москва: Рипол Классик, Вахазар–WSH w Pułtusku, 2002: 166–170].
Norvid, Tsiprian Kamil’. “Fortep’yano Shopena.” Samoylov, David (Transl.). Norvid, Tsiprian Kamil’. Stikhotvoreniya. Polyakov, Mark. Ed. Moskva: Khudozhestvennaya literatura,1972: 113–117]. [Норвид, Циприан Камиль. “Фортепьяно Шопена.” Самойлов, Давид (пер.). Норвид, Циприан Камиль. Стихотворения. Поляков, Марк (выб.). Москва: Художественная литература, 1972: 113–117].
Osadnik, Wacław, and Urban, Izabela. “Teoria wielosystemowa a kulturowo-obyczajowy aspekt tłumaczenia idiomów.” Obyczajowość a przekład. Fast, Piotr (Ed.). Katowice: “Śląsk”, 1996: 181–190.
Polyanskaya, Yekaterina. “Pol’skiy Peterburg. Duel’ ili dialog? S Yekaterinoy Polyanskoy, avtorom pyati poeticheskikh knig, laureatom neskol’kikh premiy, beseduyet Natal’ya Perevezentseva.” Kogita!ru 2013 [Полянская, Екатерина. “Польский Петербург. Дуэль или диалог? С Екатериной Полянской, автором пяти поэтических книг, лауреатом нескольких премий, беседует Наталья Перевезенцева.” Когита!ру 2013] <http://www.cogita.ru/polskii-peterburg/intervyu/duel-ili-dialog>.
Preobrazhenskiy, Sergey. “Pol’skiy verlibr v russkom predstavlenii.” Acta Neophilologica 2014, XVI (2). 165–173 [Преображенский, Сергей. “Польский верлибр в русском представлении.” Acta Neophilologica 2014, XVI (2): 165–173.
Pushkin, Aleksandr. “Skazka o mërtvoy tsarevne i semi bogatyryakh.” Pushkin, Aleksandr. Sobraniye sochineniy v 10 tomakh, t. I: Poemy, Skazki. Moskva: Gos. izd. khud. lit., 1960: 344–358 [Пушкин, Александр. “Сказка о мёртвой царевне и семи богатырях.” Пушкин, Александр. Собрание сочинений в 10 томах, т. I, Поэмы, Сказки. Москва: Гос. изд. худ. лит., 1960: 344–358].
Rusakova,Irina. Schast’ye i neschast’ye: sochetayemost’ i upotrebleniye v lingvokul’turnom soderzhanii russkikh poslovits. 2012 [Русакова, Ирина. Счастье и несчастье: сочетаемость и употребление в лингвокультурном содержании русских пословиц. 2012] <https://superinf.ru/view_helpstud.php?id=4931>.
Ruzhevich, Tadeush. Bespokoystvo (Stikhi). Moskva: Izd. In. lit., 1963 [Ружевич, Тадеуш. Беспокойство (Стихи). Москва: Изд. Ин. лит., 1963].
Ruzhevich, Tadeush. “Stikhi.” Inostrannaya literatura 1978, no. 5: 3–11 [Ружевич, Тадеуш. “Стихи.” Иностранная литература 1978, no. 5: 3–11].
Ruzhevich, Tadeush. Izbrannaya lirika. Burich, Vladimir (Transl.). Moskva: Molodaya gvardiya, 1980 [Ружевич, Тадеуш. Избранная лирика. Бурич, Вдадимир (пер.). Москва: Молодая гвардия, 1980].
Ruzhevich, Tadeush. “Melkiye ob’’yavleniya i predskazaniya.” Bazilevskiy, Andrey (Transl.). Novaya Pol’sha 2008, no. 2 [Ружевич, Тадеуш. “Мелкие объявления и предсказания.” Базилевский, Андрей (пер.). Новая Польша 2008, no. 2] <https://novpol.org/ru/rJJmuOzwob/STIHOTVORENIYa>.
Ruzhevich, Tadeush. “Palets na gubakh.” Bazilevskiy, Andrey (Transl.). Novaya Pol’sha 2008, no. 2 [Ружевич, Тадеуш. “Палец на губах.” Базилевский, Андрей (пер.). Новая Польша 2008, no. 2] <https://novpol.org/ru/rJJmuOzwob/STIHOTVORENIYa>.
Ruzhevich, Tadeush. “Ya rodilsya nosorogom…” Bazilevskiy, Andrey (Transl.). Novaya Pol’sha 2008, no. 2 [Ружевич, Тадеуш. “Я родился носорогом…” Базилевский, Андрей (пер.). Новая Польша 2008, no. 2] <https://novpol.org/ru/rJJmuOzwob/STIHOTVORENIYa>.
Ruzhevich, Tadeush. “Belizna ne pechalit·sya…” Bazilevskiy, Andrey (Transl.). Novaya Pol’sha 2008, no. 2 [Ружевич, Тадеуш. “Белизна не печалится…” Базилевский, Андрей (пер.). Новая Польша 2008, no. 2] <https://novpol.org/ru/rJJmuOzwob/STIHOTVORENIYa>.
Ruzhevich, Tadeush. “Iz ust v usta.” Bazilevskiy, Andrey (Transl.). Novaya Pol’sha 2008, no. 2 [Ружевич, Тадеуш. “Из уст в уста.” Базилевский, Андрей (пер.). Новая Польша 2008, no. 2] <https://novpol.org/ru/rJJmuOzwob/STIHOTVORENIYa>.
Ruzhevich, Tadeush. “Pautina.” Bazilevskiy, Andrey (Transl.). Novaya Pol’sha 2008, no. 2 [Ружевич, Тадеуш. “Паутина.” Базилевский, Андрей (пер.). Новая Польша 2008, no. 2] <https://novpol.org/ru/rJJmuOzwob/STIHOTVORENIYa>.
Ruzhevich, Tadeush. “Pochemu poety p’yut vodku.” Bazilevskiy, Andrey (Transl.). Novaya Pol’sha 2008, no. 2 [Ружевич, Тадеуш. “Почему поэты пьют водку.” Базилевский, Андрей (пер.). Новая Польша 2008, no. 2] <https://novpol.org/ru/rJJmuOzwob/STIHOTVORENIYa>.
Ruzhevich, Tadeush. “Vesna.” Bazilevskiy,Andrey (Transl.). Novaya Pol’sha 2008, no. 2 [Ружевич, Тадеуш. “Весна.” Базилевский, Андрей (пер.) Новая Польша 2008, no. 2] <https://novpol.org/ru/rJJmuOzwob/STIHOTVORENIYa>.
Różewicz, Tadeusz. urodziłem się nosorożcem… <http://lifeless.soup.io/post/580388938/urodzi-em-si-nosoro-cem-z-grub>.
Różewicz, Tadeusz. “z ust do ust.” Idem. Zawsze fragment — recycling. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1996: 75–76.
Różewicz, Tadeusz. “Dlaczego poeci piją wódkę.” Idem. Zawsze fragment — recycling. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1996: 60.
Różewicz, Tadeusz. Palec na ustach. 2011 <http://malowane-wierszem.blogspot.com/2011/11/palec-na-ustach-tadeusz-rozewicz.html>.
Różewicz, Tadeusz. “Drobne ogłoszenia i wróżby.” Kwartalnik Artystyczny. Kujawy i Pomorze 2006, nr 2 (50): 5–6.
Różewicz, Tadeusz. Wiosna. 2012 <http://malowane-wierszem.blogspot.com/2012/04/wiosna-tadeusz-rozewicz.html>.
Różewicz, Tadeusz. “Pajęczyna.” Idem. Szara strefa. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2002: 8.
Różewicz, Tadeusz. biel się nie smuci… <http://malowane-wierszem.blogspot.com/2011/12/biel-sie-nie-smuci-tadeusz-rozewicz.html>.
Skrendo, Andrzej. Tadeusz Różewicz i granice literatury. Poetyka i etyka transgresji. Kraków: Universitas 2002.
Staff, Leopold. “Wiosna.” Idem. Poezje zebrane. T. 2. Warszawa: PIW, 1967: 952.
Staff, Leopol’d. “Vesna.” Britanishskiy, Vladmir (Transl.). Staff, Leopol’d. Stikhi. Moskva: Khudozhestvennaya literatura, 1973 [Стафф, Леопольд. “Весна.” Британишский, Владмир (пер.) Стафф, Леопольд.Стихи. Москва: Художественная литература, 1973] <http://www.domino-books.narod.ru/staff.html>.
Stankowska, Agata, Śniedziewska, Magdalena, and Telicki, Marcin (Eds.). Literatura i sztuka. T. 2. Tadeusz Różewicz i obrazy. Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 2015.
Szczukowski, Dariusz. Tadeusz Różewicz wobec niewyrażalnego. Kraków: Universitas, 2008.
Świeściak, Alina. Melancholia w poezji polskiej po 1989 roku. Kraków: TAiWPN, Universitas, 2010.
Wojtasiewicz, Olgierd. Wstęp do teorii tłumaczenia. Warszawa: Tepis — Wyd. Polskiego Towarzystwa Tłumaczy Ekonomicznych, Prawniczych i Sądowych, 1992.
Zadeh, Lotfi Asker. “Fuzzy sets.” Information and Control 1965, vol. 8: 338–353.
Uniwersytet Łódzki Polska
http://orcid.org/0000-0003-2761-8647
Kierownik Zakładu Przekładu i Dydaktyki Instytutu Rusycystyki Uniwersytetu Łódzkiego. Teoretyk i praktyk tłumaczenia. Autorka dziewięciu monografii z zakresu teorii tłumaczenia oraz literatury rosyjskiej, a także ponad 150 artykułów i pomniejszych publikacji naukowych. Jej zainteresowania naukowe koncentrują się przede wszystkim wokół problematyki przekładu tekstów poetyckich, w tym melicznych, oraz decyzji tłumacza. Najnowsze monografie to: Zmagania z przekładem w przestrzeni rosyjskojęzycznej. Teoria
i praktyka w ewolucji (Gdańsk 2016), Analiza pretranslatorska tekstu jako pierwszy etap tłumaczenia poetyckiego i jej rosyjskojęzyczny wariant Предпереводческий анализ текста как первый этап стихотворного перевода (Łódź 2019). Brała udział w pracach nad opublikowanym niedawno
Słownikiem polskiej terminologii przekładoznawczej (2019)
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
