Konteksty przekładu specjalistycznego w translacji niespecjalistycznych tekstów publicystycznych
Abstrakt
Teksty publicystyczne w ogólnej typologii przekładu są wymieniane w grupie tekstów sytuujących się w opozycji do tekstów literackich, obok tekstów specjalistycznych, technicznych, użytkowych oraz innych, z których każdy wyróżnia się swoistymi cechami i swoistością ich przekładu. Zależnie od zróżnicowania gatunkowego oraz podejmowanej problematyki mogą w nich dominować walory estetyczne bądź słownictwo specjalistyczne (to najbardziej wyrazista opozycja), których odtworzenie potencjału semantycznego w przekładzie będzie wymagało od tłumacza różnego podejścia i odmiennych decyzji. W tekście publicystycznym skupiają się bowiem różne rodzaje informacji, wyznaczając strategie translatorskie i funkcje tekstu przełożonego. Podporządkowując im wybory translatorskie i decyzje co do tych informacji, które muszą się znaleźć w tekście przełożonym (przy rezygnacji z innych), jednostki terminologiczne, które nie stanowią problemu dla kompetentnego tłumacza, jednak komplikują relacje międzytekstowej ekwiwalencji, przy czym nie tylko w planie podwójnych relacji komunikacyjnych, ale przede wszystkim w planie funkcjonowania tekstu przełożonego w nowej dla niego przestrzeni i kontekście. Przy wielu modyfikacjach tekstowych, uwzględniających perspektywę odbiorcy, ale też skrócenie tekstu, co zawsze łączy się z pominięciem części informacji, pewne szczegóły i sformułowania terminologiczne mogą być ograniczane, eliminowane bądź zastępowane jednostkami o charakterze nieterminologicznym, a więc pojęciami uogólnionymi, przybliżającymi jedynie sens owych szczegółowych sensów zawartych w terminach specjalistycznych. Analiza dwutekstó potwierdza tę prawidłowość.
Słowa kluczowe
przekład; teksty publicystyczne; terminologia; modyfikacje tekstowe; wybbory tłumacza
Bibliografia
Białek, Ewa. “Z problemów opisu słownictwa specjalistycznego: ‘Dyplomacja i polityka. Rosyjsko-polska sonda słownikowa’.” Przestrzenie przekładu. Lubocha-Kruglik, Jolanta. Małysa, Oksana (Eds.). Katowice: Wydawnictwo UŚ, 2016: 163–175.
Czachur, Waldemar. Lingwistyka dyskursu jako integrujący model badawczy. Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT, 2020.
Dąmbska-Prokop, Urszula. “Tłumaczenie specjalistyczne.” Mała encyklopedia przekładoznawstwa. U. Dąmbska-Prokop (Ed.). Częstochowa: Educator, 2000: 255–256.
Eco, Umberto. Prawie to samo. O doświadczeniu przekładu. Trans. Miszalska, Jolanta, and Surma-Gawłowska, Monika. Kraków: Wydawnictwo UJ, 2021.
Grucza, Sambor. Od lingwistyki tekstu do lingwistyki tekstu specjalistycznego. Warszawa: UW KJS, 2004.
Grucza, Sambor. Lingwistyka języków specjalistycznych. Warszawa: IKL@ Wydawnictwo Naukowe Instytutu Kulturologii i Lingwistyki Antropocentrycznej, 2013 (http://portal.uw.edu.pl/documents/7732735/0/SN; 20.02.2022)
Kielar, Barbara Z. “O wzorcach kulturowych i tekstowych w tłumaczeniu i w dydaktyce translacyjnej.” Język, kultura — kompetencja kulturowa. Grucza, Franciszek (Ed.). Warszawa: Wydawnictwa UW, 1992: 229–242.
Kielar, Barbara Z. “Problemy tłumaczenia tekstów specjalistycznych.” Teoretyczne podstawy terminologii. Grucza, Franciszek (Ed.). Wrocław, Warszawa, Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991: 133–140.
Kuratczyk, Magdalena. Słownik terminologii prawnej i prawniczej polsko-rosyjski, rosyjsko-polski. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck, 2019.
Lewicki, Roman. Zagadnienia lingwistyki przekładu. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2017.
Lukszyn, Jerzy. “Parametry analizy tekstów specjalistycznych.” Języki Specjalistyczne 3: Lingwistyczna identyfikacja tekstów specjalistycznych. Kielar, Barbara Z. Grucza Sambor (Eds.). Warszawa: UW KJS, 2003: 9–23.
Piekot, Tomasz. Dyskurs polskich wiadomości prasowych. Kraków: Universitas, 2006.
Pieńkos, Jerzy. Podstawy przekładoznawstwa. Od teorii do praktyki. Zakamycze: Kantor Wydawniczy ZAKAMYCZE, 2003.
Pstyga, Alicja. “Przekład w komunikowaniu medialnym: perspektywa aksjologiczna (na przykładzie rosyjsko-polskich konfrontacji przekładowych w dyskursie prasowym). [Słowo z Perspektywy Językoznawcy i Tłumacza t. VIII.] Gdańsk: Wydawnictwo UG, 2021.
Ślawska, Małgorzata. “Perspektywa genologiczna w badaniu tekstów prasowych/medialnych.” Współczesne Media. Problemy i metody badań nad mediami. Vol. 2. Hofman, Iwona. Kępa-Figura, Danuta (Eds.). Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2019: 221–234.
Wielki słownik rosyjsko-polski z kluczem polsko-rosyjskim. Wawrzyńczyk, Jan (Ed). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004.
Wielki słownik techniczny rosyjsko-polski. Martin, Maria (Ed.). Warszawa: Wydawnictwa Naukowe i Techniczne, 1983.
Wojtak, Maria. “Genologia medialna czy po prostu genologia.” Współczesne Media. Problemy i metody badań nad mediami. Vol. 2. Hofman, Iwona. Kępa-Figura, Danuta (Eds.). Lublin: 2019: 189–204.
Zmarzer, Wanda. “Typologia tekstów specjalistycznych.” Języki Specjalistyczne 3: Lingwistyczna identyfikacja tekstów specjalistycznych. Kielar, Barbara Z., and Grucza Sambor (Eds.). Warszawa: UW KJS, 2003: 24–34.
Uniwersytet Gdański Polska
https://orcid.org/0000-0001-6933-2132
Prof. dr hab. Alicja Pstyga, kierownik Zakładu Języka Rosyjskiego i Przekładoznawstwa Instytutu Rusycystyki i Studiów Wschodnich Uniwersytetu Gdańskiego; kierownik afiliowanej przy Wydziale Filologicznym Pracowni Badań nad Komunikowaniem Medialnym.
Autorka monografii Nowe słownictwo rosyjskie (1994), Słowotwórcza kategoria negacji. Prefiksalne negatywa rzeczownikowe we współczesnym języku polskim i rosyjskim (2010), Przekład w komunikowaniu medialnym. Wybrane zagadnienia na podstawie polskich przekładów rosyjskich tekstów prasowych (2013), Przekład w komunikowaniu medialnym – perspektywa aksjologiczna (2021), ponad 150 artykułów z zakresu przekładoznawstwa i językoznawstwa słowiańskiego, a także współautorka (wspólnie z Tatianą Kananowicz i Andriejem Połonskim) monografii W kręgu zagadnień dyskursu medialnego (2021).
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
