Problem postpamięci w powieści Siergieja Lebiediewa „Ludzie sierpnia"
Abstrakt
Niniejszy artykuł jest poświęcony analizie powieści Siergieja Lebiediewa, Ludzie sierpnia (2016) w kontekście kategorii postpamięci. Znajdujący się w centrum naszej uwagi utwór – to trzecia próba autora zrozumieć przeszłość, w tym przypadku w kontekście ważnych dla Rosji wydarzeń 1991 roku – swego rodzaju sytuacji granicznej, która przekształca się w impuls do walki o przyszłość (także własną). Ponieważ jednak, jak wskazuje Lebiediew, niezależnie od warunków politycznych, historia wciąż się powtarza, to traumatyczny imperatyw poszukiwania „zapomnianych” martwych jest podstawową „fabułą” kolejnych pokoleń. Polityka aktualnej, niezmiennie bezalternatywnej, władzy, preferującej bardziej utylitarne, niż ceremonialne traktowanie zmarłych i wspierająca „radzieckość”, skazuje Rosję na paradoksalne bycie-nie-bycie, niekończące się traumatyczne trwanie w „niemej” pamięci bez możliwości odzyskania tożsamości.
Słowa kluczowe
Ludzie sierpnia; Siergiej Lebiediew; postpamięć; trauma; tożsamość
Bibliografia
Alfen, Ernst van. “Kholokost i GULAG: chto ostayotsya posle pamyati? Postmapyat’ bez pospolitiki w Rosii: kak opredelit’ ‘vinovnykh’? Besedoval Mikhail Nemtsev i Irina Chechel” [Альфен, Эрнст ван. “Холокост и ГУЛАГ: что остается после памяти? Постпамять без постполитики в России: как определить 'виновных'? Беседовали Михаил Немцев и Ирина Чечель” <http://gefter.ru/archive/17231>.
Artwińska, Anna. “Transfer międzypokoleniowy, epigenetyka i ‘więz krwi’: O ‘Małej Zagładzie’ Anny Janko i ‘Granicy zapomnienia’ Siergieja Lebiediewa”. Teksty Drugie 2016, no 1: 13–29.
Assmann, Aleida. Między pamięcią a historią. Antologia. Transl. Saryusz-Wolska, Magdalena. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2013.
Assman, Aleyda. “Aleyda Assman: ‘Rossiane staratel'no pytayutsya steret' iz pamyati ochen' mnogoye...»’” [Ассман, Алейда. “Алейда Ассман: 'Россиане старательно пытаются стереть из памяти очень многое...'.’ <https://www.dw.com/ru/алейда-ассман-россияне-старательно-пытаются-стереть-из-памяти-очень-многое/a-18012698>].
Assmann, Aleida. “Pięć strategii wypierania ze świadomości.” Pamięć zbiorowa i kulturowa, współczesna perspektywa niemiecka. Saryusz-Wolska, Magdalena (Ed.). Kraków: Universitas, 2009: 101–142.
Babitskaya, Varvara. “Yazyk, na kotorom molchat” [Бабицкая, Варвара. “Язык, на котором молчат”] <https://newtimes.ru/articles/detail/116849/>].
Bykov, Dmitriy. Opravdaniye. Roman. Moskva: Vagrius, 2006 [Быков, Дмитрий. Оправдание. Роман. Москва: Вагриус, 2006].
George, Alexandra. Ucieczka z “Sali numer sześć”. Rosja na rozdrożu przeszłości i teraźniejszości. Transl. Bratny, Berenika. Warszawa: Philip Wilson, 2004.
Khirsh, Marianna. Pokoleniye postpamyati: Pis'mo i vizual'naya kul'turaposle Kholokosta. Transl. Epple, Nikolay. Moskva: Novoye izdatel'stvo, 2021 [Хирш, Марианна. Поколение постпамяти: Письмо и визуальная культура после Холокоста. Transl. Эппле, Николай. Москва: Новое издательство, 2021] <https://litportal.ru/avtory/marianna-hirsh/read/page/1/kniga-pokolenie-postpamyati-pismo-i-vizualnaya-kultura-posle-holo-1273958.html>.
Kirilyuk, Inna. “Transgeneratsionnaya travma: nerasskazannyye istorii i neprozhityye zhizni” [Кирилюк, Инна. “Трансгенерационная травма: нерассказанные истории и непрожитые жизни”] <https://prostranstvo.center/ru/blog/343-transgeneratsionnaya-travma-nerasskazannye-istorii-i-neprozhitye-zhizni/>.
Krechetnikov, Artem. “Avgust 91-go: ne naprasno bylo?” [Кречетников, Артем. “Август 91-го: не напрасно было?”] <https://www.bbc.com/russian/russia/2010/08/100819_1991_coup_opinions>.
Lebedev, Sergey. Lyudi avgusta. Moskva: Intellektual'naya literatura, 2017 [Лебедев, Сергей. Люди августа. Москва: Интеллектуальная литература, 2017.
Lebedev, Sergey. “Pisatel' Sergey Lebedev ob otvetstvennosti za proshloye i sovremennoy Rossii” [Лебедев, Сергей. “Писатель Сергей Лебедев об ответственности за прошлое и современной России”]<https://sova.news/2019/06/26/pisatel-sergej-lebedev-ob-otvetstvennosti-za-proshloe-i-sovremennoj-rossii>.
Lebedev, Sergey. “Stalin sazhal lyudey tolpami, a Putinu dostatochno posadit' odnogo” [Лебедев, Сергей. “Сталин сажал людей толпами, а Путину достаточно посадить одного”] <https://inosmi.ru/world/20151031/231089724.html>.
Lebedev,Sergey. “Sergey Lebedev: Pochemu russkiy chelovek boitsya svobody” [Лебедев, Сергей. “Сергей Лебедев: Почему русский человек боится свободы] <http://85.217.170.64/ru/сергей-лебедев-почему-русский-человек-боится-свободы/a-18808961>.
Lebedev,Sergey. “Tochka raspada, O meste, gde zakonchilas' odna istoriya. I nachalas' drugaya” [Лебедев, Сергей. “Точка распада, О месте, где закончилась одна история. И началась другая”] <http://ps.1september.ru/view_article.php?ID=201102124>].
Lebedev,Sergey. “Repressivnoye soznaniye: pokolencheskiye uroki. Nesmotrya na vse peremeny poslednikh desyatiletiy, nasiliye po-prezhnemu ostayetsya dominantoy i v chelovecheskikh, i v upravlencheskikh otnosheniyakh” [Лебедев, Сергей. “Репрессивное сознание: поколенческие уроки. Несмотря на все перемены последних десятилетий, насилие по-прежнему остается доминантой и в человеческих, и в управленческих отношениях] <http://ps.1september.ru/view_article.php?ID=201002026>.
Lebedev,Sergey. “Altar' Pobedy. Sergey Lebedev o voyne mezhdu kul'tom i pamyat'yu” [Лебедев, Сергей. “Алтарь Победы. Сергей Лебедев о войне между культом и памятью”] <https://www.colta.ru/articles/specials/18384-altar-pobedy>.
Markaryan,Ol'ga. “Obraz i skhema (Sergey Lebedev. Lyudi avgusta)” [Маркарян, Ольга. “Образ и схема (Сергей Лебедев. Люди августа)”] <https://magazines.gorky.media/october/2017/8/obraz-i-shema.html>.
Rikër, Pol'. Pamyat', istoriya, zabveniye. Transl. Blauberg, Irina, and Vdovina, Irena, and Machul'skaya, Ol'ga, and Tavrizyan, Gabriel' Marsel'. Moskva: Izdatel'stvo gumanitarnoy literatury, 2004 [Рикёр, Поль. Память, история, забвение. Transl. Блауберг, Ирина, and Вдовина, Ирена, and Мачульская, Ольга, and Тавризян, Габриэль Марсель. Москва: Издательство гуманитарной литературы, 2004].
Rodak, Paweł. “Dziennik pisarza: między codzienną praktyką piśmienniczą a literaturą”. Pamiętnik Literacki, 2006, z. 4.
Rutkowski, Krzysztof. “Syndrom obozowy mógł latami trwać uśpiony w psychice więźnia” <https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/aktualnosci/136620,syndrom-obozowy-mogl-latami-trwac-uspiony-w-psychice-wieznia>.
Sendyka, Roma. “Niepamięć, albo o sytuowaniu form wiedzy o pamiętaniu.” Teksty Drugie 2016, no. 6: 250–267.
Suchanek, Lucjan. “Obraz Rosji Sowieckiej u A. Sołżenicyna i A. Zinowiewa.” Zagadnienie rosyjskie. Myślenie o Rosji: oglądy obrazy spraw rosyjskich. Bohun, Michał, and Goćkowski, Janusz (Eds.). Kraków: Secesja, 2000: 201–210.
Shchekina, Polina. “‘U bezymyannoy mogily…’. Sergey Lebedev. ‘Lyudi augusta’” [Щекина, Полина. “‘У безымянной могилы…'. Сергей Лебедев. ‘Люди августа’] <https://znamlit.ru/publication.php?id=6611>].
Zaleski, Marek. Formy pamięci. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2004.
UAM Polska
http://orcid.org/0000-0002-9922-6717
doktor habilitowany, profesor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; pracuje w Zakładzie Literatury Rosyjskiej w Instytucie Filologii Rosyjskiej i Ukraińskiej. Zainteresowania naukowe — współczesna literatura rosyjska, literatura trzeciej fali emigracji rosyjskiej. Autorka książek: Романы Бориса Пильняка 20-х годов (Poznań 2001); Pisarstwo Władimira Wojnowicza (Poznań 2012) oraz licznych artykułów w czasopismach i monografiach zbiorowych.
E-mail: azywert@amu.edu.pl
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
