Specyfika metaforyzacji konceptów ZJAWISKO PRZYRODY w rosyjskim dyskursie poetyckim (modelowanie metaforyczne) — ZIMA
Abstrakt
Streszczenie
Celem artykułu jest analiza sposobów metaforyzacji konceptu ZJAWISKO PRZYRODY charakteryzujące ZIMĘ w rosyjskim dyskursie poetyckim. Opis uwzględnia koncepty: ŚNIEG, ZAMIEĆ (ŚNIEŻYCA), MRÓZ, SZRON, LÓD, ZASPA ŚNIEŻNA, GRAD, ZIMA (CНЕГ, ВЬЮГА, ПУРГА, МЕТЕЛЬ, БУРАН, МОРОЗ, ИНЕЙ, ЛЁД, СУГРОБ, ГРАД, ЗИМА). Przedmiotem analizy jest dotychczas niebadana specyfika modelowania metaforycznych wzorców w tekstach poetyckich w ujęciu semantycznym i kognitywnym. Materiał empiryczny stanowią 172 wyrażenia metaforyczne (metafory konceptualne). Jako podstawę modelowania metaforycznego przyjęto domenę źródłową i w związku z tym zastosowano podział metafor konceptualnych na antropomorficzne, zoomorficzne, fitomorficzne, naturomorficzne i artefaktualne (przedmiotowe). Rezultatem rozważań jest wyróżnienie mono- i polimetafor zawierających inkorporacyjny i korelacyjny model metaforyczny (modele jedno- i różnotypowe binarne oraz tercjalne).
Słowa kluczowe
Słowa kluczowe: modelowanie metaforyczne, kognitywizm, koncept ZJAWISKO PRZYRODY, mono- i polimetafora konceptualna, inkorporacja i korelacja, metafory (modele) binarne i tercjalne
Bibliografia
Ankersmit, Franklin. Istoriya i tropologiya: vzlët i padeniye metafory. Moskva: Progress-Traditsiya, 2003 [Анкерсмит, Франклин. История и тропология: взлёт и падение метафоры. Москва: Прогресс-Традиция, 2003].
Arutyunova, Nina. „Nominatsiya i tekst”. Yazykovaya nominatsiya: vidy naimenovaniy. Red. Boris Serebryannikov, Anna Ufimtseva. Moskva: Nauka, 1977. 258–271 [Арутюнова, Нина. „Номинация и текст”. Языковая номинация: виды наименований. Рeд. Борис Серебрянников, Анна Уфимцева. Москва: Наука, 1977. 258–271].
Baranov, Anatoliy. „O tipakh sochetayemosti metaforicheskikh modeley”. Voprosy yazykoznaniya 2003, nr 3: 73–94 [Баранов, Анатолий. „О типах сочетаемости метафорических моделей”. Вопрocы языкознания 2003, № 3: 73–94].
Baranov, Anatoliy. Deskriptornaya teoriya metafory. Moskva: Yazyki slavyanskoy kul'tury, 2014 [Баранов, Анатолий. Дескрипторная теория метафоры. Москва: Языки славянской культуры, 2014].
Beardslay, Monroe. „Metaforicheskoye spleteniye”. Teoriya metafory. Red. Nina Arutyunova, Marina Zhurinskaya. Moskva: Progress, 1990. 201–218 [Бирдсли, Монро. „Метафорическое сплетение”. Теория метафоры. Pед. Нина Арутюновa, Марина Журинская. Москва: Прогресс, 1990. 201–218].
Black, Max. „Metafora”. Teoriya metafory. Red. Nina Arutyunova, Marina Zhurinskaya. Moskva: Progress, 1990. 153–172 [Блэк, Макс. „Метафора”. Теория метафоры. Pед. Нина Арутюновa, Марина Журинская. Москва: Прогресс, 1990. 153–172].
Chudinov, Anatoliy, i Eduard Budayev. „Kontseptual'naya metafora v politicheskom diskurse: novyye zarubezhnyye issledovaniya (2000–2004)”. Voprosy kognitivnoy lingvistiki 2005, nr 2: 41–50 [Чудинов, Анатолий, и Эдуард Будаев. „Концептуальная метафора в политическом дискурсе: новые зарубежные исследования (2000–2004)”. Вопрocы когнитивной лингвистики 2005, № 2: 41–50].
Davidson, Donald. „Chto oznachayut metafory”. Teoriya metafory. Red. Nina Arutyunova, Marina Zhurinskaya. Moskva: Progress, 1990. 173–194 [Дэвидсон, Дональд. „Что означают метафоры”. Теория метафоры. Pед. Нина Арутюновa, Марина Журинская. Mocква: Прогресс, 1990. 173–194].
Dorofeyeva, Anna. „Chto skryvayetsya v tayne metafory? (O podkhodakh k izucheniyu metafory zapadnymi uchenymi v XX v.)”. Vestnik Moskovskogo universiteta. Seriya 19. Lingvistika i mezhkul'turnaya kommunikatsiya 2014, nr 4: 155–160 [Дорофеева, Анна. „Что скрывается в тайне метафоры? (О подходах к изучению метафоры западными учеными в XX в.)”. Вестник Московского университета. Серия 19. Лингвистика и межкультурная коммуникация 2014, № 4: 155–160].
Karasik, Vladimir. Yazykovoy krug: lichnost', kontsepty, diskurs. Volgograd: Peremena, 2002 [Карасик, Владимир. Языковой круг: личность, концепты, дискурс. Волгоград: Перемена, 2002].
Kazarin, Yuriy. Poeticheskiy tekst kak unikal'naya funktsional'no-esteticheskaya sistema. Yekaterinburg: Izdatel'stvo Ural'skogo universiteta, 2001 [Казарин, Юрий. Поэтический текст как уникальная функционально-эстетическая система. Екатеринбург: Издательство Уральского университета, 2001].
Krasavskiy, Nikolay. Emotsional'nyye kontsepty v nemetskoy i russkoy lingvokul'turakh. Volgograd: Peremena, 2001 [Красавский, Николай. Эмоциональные концепты в немецкой и русской лингвокультурах. Волгоград: Перемена, 2001].
Kubryakova, Yelena. „Teoriya nominatsii i slovoobrazovaniya”. Yazykovaya nominatsiya: vidy naimenovaniy. Red. Boris Serebryannikov, Anna Ufimtseva. Moskva: Nauka, 1977. 69–81 [Кубрякова, Елена. „Теория номинации и словообразования”. Языковая номинация: виды наименований. Peд. Борис Серебрянников, Анна Уфимцева. Москва: Наука, 1977. 69–81].
Kubryakova, Yelena. Yazyk i znaniye. Na puti polucheniya znaniy o yazyke: chasti rechi s kognitivnoy tochki zreniya. Rol' yazyka v poznanii mira. Moskva: Yazyki slavyanskoy kul'tury, 2004 [Кубрякова, Елена. Язык и знание. На пути получения знаний о языке: части речи с когнитивной точки зрения. Роль языка в познании мира. Москва: Языки славянской культуры, 2004].
Kuz'mina, Hatal'ya. Intertekst i yego rol' v protsessakh evolyutsii poeticheskogo yazyka. Yekaterinburg: Izdatel'stvo Ural'skogo universiteta, 1999 [Кузьмина, Hаталья. Интертекст и его роль в процессах эволюции поэтического языка. Екатеринбург: Издательство Уральского университета, 1999].
Lakoff, George, i Mark Johnson. „Metafory, kotorymi my zhivem”. Teoriya metafory. Red. Nina Arutyunova, Marina Zhurinskaya. Moskva: Progress, 1990. 387–415 [Лакофф, Джордж, и Марк Джонсон. „Метафоры, которыми мы живем”. Теория метафоры. Pед. Нина Арутюновa, Марина Журинская. Москва: Прогресс, 1990. 387–415].
Lakoff, George, i Mark Johnson. Metafory w naszym życiu. Kraków: Wydawnictwo Aletheia, 1988.
Luriya, Aleksandr. Malen'kaya knizhka o bol'shoy pamyati. (Um mnemonista). Moskva: Opustoshitel', 2017 [Лурия, Александр. Маленькая книжка о большой памяти. (Ум мнемониста). Москва: Опустошитель, 2017].
Makkormak, Erl. „Kognitivnaya teoriya metafory”. Teoriya metafory. Red. Nina Arutyunova, Marina Zhurinskaya. Moskva: Progress, 1990. 358–386 [Маккормак, Эрл. „Когнитивная теория метафоры”. Теория метафоры. Pед. Нина Арутюновa, Марина Журинская. Mocква: Прогресс, 1990. 358–386].
Miller, George. „Obrazy i modeli, upodobleniya i metafory”. Teoriya metafory. Red. Nina Arutyunova, Marina Zhurinskaya. Moskva: Progress, 1990. 236–283 [Миллер, Джордж. „Образы и модели, уподобления и метафоры”. Теория метафоры. Pед. Нина Арутюновa, Марина Журинская. Mocква: Прогресс, 1990. 236–283].
Miloserdova, Yelizaveta. Pragmatika rechevogo obshcheniya: uchebnoye posobiye. Tambov: Izdatel'stvo Tambovskogo universiteta, 2001 [Милосердова, Елизавета. Прагматика речевого общения: учебное пособие. Тамбов: Издательство Тамбовского университета, 2001].
Mitosek, Zofia. Mimesis. Zjawisko i problem. Warszawa: PWN, 1997.
Moskvin, Vasiliy. Russkaya metafora. Ocherk semioticheskoy teorii. Moskva: Izdatel'stvo Lenand, 2006 [Москвин, Василий. Русская метафора. Очерк семиотической теории. Москва: Издательство Ленанд, 2006].
Ortoni, Andrew. „Rol' skhodstva v upodoblenii i metafore”. Teoriya metafory. Red. Nina Arutyunova, Marina Zhurinskaya. Moskva: Progress, 1990. 219–235 [Ортони, Эндрю. „Роль сходства в уподоблении и метафоре”. Теория метафоры. Pед. Нина Арутюновa, Марина Журинская. Mocква: Прогресс, 1990. 219–235].
Petrov, Vladimir. „Metafora: ot semanticheskikh predstavleniy k kognitivnomu analizu”. Voprosy yazykoznaniya 1990, nr 1: 135–146 [Петров, Владимир. „Метафора: от семантических представлений к когнитивному анализу”. Вопрocы языкознания 1990, № 1: 135–146].
Pimenova, Marina, i Ol'ga Kondrat'yeva. „Subsfera «artefakty» kak istochnik kontseptualizatsii vnutrennego mira cheloveka (diakhronicheskiy aspekt)”. Voprosy kognitivnoy lingvistiki 2005, nr 1: 26–37 [Пименова, Марина, и Ольга Кондратьева. „Субсфера «артефакты» как источник концептуализации внутреннего мира человека (диахронический аспект)”. Вопросы когнитивной лингвистики 2005, № 1: 26–37].
Rezanova, Zoya. „Metaforicheskiy fragment vnutrenney formy yazyka”. Aktual'nyye problemy derivatologii, motivologii, leksikografii. Red. Tat'yana Bankova, Vera Palagina. Tomsk: Izdatel'stvo Tomskogo universiteta, 1998. 12–26 [Резанова, Зоя. „Метафорический фрагмент внутренней формы языка”. Актуальные проблемы дериватологии, мотивологии, лексикографии. Pед. Татьяна Банкова, Вера Палагина. Томск: Издaтельство Томского университета, 1998. 12–26].
Richards, Ivor. „Filosofiya ritoriki”. Teoriya metafory. Red. Nina Arutyunova, Marina Zhurinskaya. Moskva: Progress, 1990. 44–67 [Ричардс, Айвор. „Философия риторики”. Теория метафоры. Pед. Нина Арутюновa, Марина Журинская. Mocква: Прогресс, 1990. 44–67].
Ricoeur, Paul. „Metaforicheskiy protsess kak poznaniye, voobrazheniye i oshchushcheniye”. Teoriya metafory. Red. Nina Arutyunova, Marina Zhurinskaya. Moskva: Progress, 1990. 416–434 [Рикёр, Поль. „Метафорический процесс как познание, воображение и ощущение”. Теория метафоры. Pед. Нина Арутюновa, Марина Журинская. Mocква: Прогресс, 1990. 416–434].
Ricoeur, Paul. „Zhivaya metafora”. Teoriya metafory. Red. Nina Arutyunova, Marina Zhurinskaya. Moskva: Progress, 1990. 435–456 [Рикёр, Поль. „Живая метафора”. Теория метафоры. Pед. Нина Арутюновa, Марина Журинская. Mocква: Прогресс, 1990. 435–456].
Ryurikov, Yuriy. „Tropika tropov i doroga obrazov”. Voprosy literatury 1960, nr 4: 148–167 [Рюриков, Юрий. „Тропика тропов и дорога образов”. Вопросы литературы 1960, № 4, 148–167].
Searle, John. „Metafora”. Teoriya metafory. Red. Nina Arutyunova, Marina Zhurinskaya. Moskva: Progress, 1990. 307–341 [Серль, Джон. „Метафора”. Теория метафоры. Pед. Нина Арутюновa, Марина Журинская. Mocква: Прогресс, 1990. 307–341].
Shklovskiy, Viktor. V chem osobennost' iskusstva? Sobraniye sochineniy v trëkh tomakh. Moskva: Khudozhestvennaya literatura, 1974 [Шкловский, Виктор. В чем особенность искусства? Собрание сочинений в трёх томах. Москва: Художественная литература, 1974].
Szymczak, Mieczysław, Słownik języka polskiego, t. 1-3. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1978–1981.
Tabakowska, Elżbieta. Językoznawstwo kognitywne a poetyka przekładu. Kraków: Universitas, 1993.
Teliya, Veronika. „Vtorichnaya nominatsiya i yeye vidy”. Yazykovaya nominatsiya: vidy naimenovaniy. Red. Boris Serebryannikov, Anna Ufimtseva. Moskva: Nauka, 1977. 102–112 [Телия, Вероника. „Вторичная номинация и ее виды”. Языковая номинация: виды наименований. Рeд. Борис Серебрянников, Анна Уфимцева. Москва: Наука, 1977. 102–112].
Ufimtseva, Anna. Leksicheskoye znacheniye. Printsip semiologicheskogo opisaniya leksiki. Moskva: Yeditorial URSS, 2020 [Уфимцева, Анна. Лексическое значение. Принцип семиологического описания лексики. Москва: Едиториал УРСС, 2020].
Vovk, Valentin. Yazykovaya metafora v khudozhestvennoy rechi. Priroda vtorichnoy nominatsii. Kiyev: Naukova dumka, 1988 [Вовк, Валентин. Языковая метафора в художественной речи. Природа вторичной номинации. Киев: Наукова думка, 1988].
Vygotskiy, Lev. Psikhologiya razvitiya cheloveka. Moskva: Izdatel'stvo Smysl, Eksmo, 2005 [Выготский, Лев. Психология развития человека. Москва: Издательство Смысл, Эксмо, 2005].
Uniwersytet Rzeszowski, Instytut Neofilologii Polska
https://orcid.org/0000-0001-9107-4790
doktor nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa, adiunkt w Katedrze Rusycystyki w Instytucie Neofilologii na Uniwersytecie Rzeszowskim. Autorka ponad 70 publikacji naukowych w języku polskim, rosyjskim i angielskim (w tym monografia autorska „Nazwy potraw w języku rosyjskim XIX wieku”, rozdziały monografii, artykuły naukowe, recenzje). Redaktor monografii tematycznej „Syberia – historia i ludzie”, a także „Syberia. Przeszłość i teraźniejszość”. Zainteresowania badawcze: rosyjsko-polskie językoznawstwo konfrontatywne, diachronia językowa, semantyka językoznawcza, leksykologia z leksykografią, frazeologia słowiańska, lingwistyka i symbolika tekstu poetyckiego, stylistyka.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
