Bezekwiwalentne jednostki leksykalne na lekcji języka obcego (na materiale języka rosyjskiego w konfrontacji z niemieckim i polskim
Abstrakt
W każdym języku naturalnym istnieje pewna liczba jednostek leksykalnych, które nie mają odpowiedników w innych systemach językowych. W różnych językach istnieją takie jednostki leksykalne, które są ściśle związane z kulturą, historią, zwyczajami, doświadczeniem danego narodu i jego językowym obrazem świata. Jednostki te są szczególnie widoczne przy porównywaniu języków, tworzeniu dwujęzycznych i wielojęzycznych słowników frazeologicznych i objaśniających, nauczaniu języków obcych i pracy tłumaczeniowej. W niniejszym artykule autorzy, wykorzystując materiały dydaktyczne dotyczące języka rosyjskiego jako obcego, intuicję językową i dane korpusowe, zebrali, przeanalizowali i sklasyfikowali przykłady słów i wyrażeń , które ze względu na odmienne realia językowe nie mają odpowiednich korelatów komunikacyjnych w języku niemieckim i polskim. Spostrzeżenia autorów mogą być interesujące nie tylko dla badaczy i nauczycieli, ale także dla osób uczących się języków obcych.
Bibliografia
Ahlborn, Svetlana, Sosnowski, Wojciech. Lakunarnost' i substitutsiya pri perenose russkogo rechevogo etiketa na zanyatiyakh RKI za predelami Rossii, Przegląd rusycystyczny, nr. 1 (173), s.166-193 [Ahlborn, Svetlana, Sosnowski, Wojciech. Лакунарность и субституция при переносе русского речевого этикета на занятиях РКИ за пределами России, Przegląd rusycystyczny 2021, nr.1 (173), s.166-193].
Barkhudarov, Leonid. Language and translation. Issues of general and particular theory of translation. Moscow: International relations, 1975.
Chlebda, Wojciech. „Skrzydlate słowa a frazeologia”, Perspektywy współczesnej frazeologii polskiej. Teoria. Zagadnienia ogólne. S. Bąba, K. Skibski, & M. Szczyszek (red.). Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 2010. 9–20.
Jaskot, Maciej, Sosnowski, Wojciech, Wojakowska, Marta. Culturally anchored lexical units in modern foreign language teaching, XLinguae 2022, no. 15(3): 114-125.
Nedkova, Emilia. „Frazeologizmi s obrazni elementi ot narodnia bit”. Nauchni trudove na Rusenskia universitet 2009, т. 48, с. 6.3: 42-45 [Недкова. Емилия. «Фразеологизми с образни елементи от народния бит», „Научни трудове на Русенския университет” 2009, t. 48, s. 6.3: 42–45.
Oksaar, Els. Kulturemtheorie. Ein Beitrag zur Sprachverwendungsforschung. Hamburg: 1988.
Rak, Maciej. Co to jest kulturem?. Ling Varia 2015, nr. 2: 305-316.
Taylor, Christopher. Language to Language: A Practical and Theoretical Guide for Italian/English Translators. Cambridge: Cambridge University Press, 1998.
Vereshchagin, Yevgeniy Kostomarov, Vitaliy. Language and culture: Linguistic and regional studies in teaching Russian as a foreign language. Moscow.: Russian language, 1990.
Vlakhov, Sergey, Florin Sider. Neperevodimoye v perevode. Moskva: Mezhdunarodnyye otnosheniya, 1980 [Влахов, Сергей, Флорин, Сидер. Непереводимое в переводе, Москва: Международные отношения, 1980].
Yaskot, Maciej. „Otrazhenie na kulturni komponenti vav frazeologichnite edinitsi”. Balgarski ezik 2019, no.2: 93–106 [Яскот, Мачей. «Отражение на културни компоненти във фразеологичните единици». Български език, н. 2: 93–106].
НКРЯ: https://ruscorpora.ru/
Glosbe: https://glosbe.com/
Во ходе проведения исследования использовались следующие учебники и учебные пособия:
Немецкие:
Adler, Irma, Bolgova, Ljudmila et al. MOCT 2 (B1), Russisch für Anfänger. Überarbeitete Ausgabe. Lehrbuch mit 2 Audio-CDs, Ernst Klett Sprachen, Stuttgart, 2014.
Adler, Irma, Bolgova, Ljudmila. MOCT 1 (A1-A2), Russisch für Anfänger. Überarbeitete Ausgabe. Lehrbuch mit 2 Audio-CDs, Ernst Klett Sprachen, Stuttgart, 2013.
Bosch, Monika u.a. Jasno! (A1-A2), Russisch für Anfänger. Lehrerhandbuch (Jasno!: Russisch für Anfänger und Fortgeschrittene), Ernst Klett Sprachen, Stuttgart, 2017.
Hamann, Carola. Otlitschno! (A1), Hueber Verlag, München, 2018.
Hamann, Carola. Otlitschno! (B1), Hueber Verlag, München, 2018.
Minakova-Boblest, Еlena. Langenscheidt Praktisches Lehrbuch Russisch, Langenscheidt, 2007.
Польские:
Danecka, Irena, Granatowska, Halina. Kak dela? Wydawnictwo Szkolne PWN, 2002 [Danecka, Irena, Granatowska, Halina. Как дела? Wydawnictwo Szkolne PWN, 2002].
Dąbrowska, Halina, Zybert, Mirosław. Novyye vstrechi, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 2011 [Dąbrowska, Halina, Zybert, Mirosław. Новые встречи, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 2011].
Deczewska, Justyna, Świrko, Krzysztof. Prosto klass (В1), Warszawa, 2022 [Deczewska, Justyna, Świrko, Krzysztof. Просто класс (В1), Warszawa, 2022].
Deczewska, Justyna, Świrko, Krzysztof. Prosto klass, (A1-A2), Warszawa, 2021 [Deczewska, Justyna, Świrko, Krzysztof. Просто класс (A1-A2), Warszawa, 2021].
Gawęcka – Ajchel, Beata. Ekho, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 2014 [Gawęcka – Ajchel, Beata. Эхо, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 2014].
Machnacz, Аndrzej. Iz pervykh ust. Russkiy yazyk dlya bazovogo urovnya, Wydawnictwo Kram, 2021 [Machnacz, Аndrzej. Из первых уст. Русский язык для базового уровня, Wydawnictwo Kram, 2021].
Tatarchyk, Olga. Kak raz (Język rosyjski. Podręcznik dla liceum i technikum) Wydawnictwo: WSiP, 2019 [Tatarchyk, Olga. Как раз (Język rosyjski. Podręcznik dla liceum i technikum) Wydawnictwo: WSiP, 2019].
Wiatr-Kmieciak, Małgorzata, Wujec, Sławomira. Vot i my po-novomu 1, Podręcznik do języka rosyjskiego dla liceum i technikum, Wydawnictwo Szkolne PWN, 2021 [Wiatr-Kmieciak Małgorzata, Wujec, Sławomira. Вот и мы по-новому 1, Podręcznik do języka rosyjskiego dla liceum i technikum, Wydawnictwo Szkolne PWN, 2021].
Wiatr-Kmieciak, Małgorzata, Wujec, Sławomira. Vot i my 1, Podręcznik Język rosyjski dla szkół ponadgimnazjalnych, Wydawnictwo Szkolne PWN 2012 [Wiatr-Kmieciak, Małgorzata, Wujec, Sławomira. Вот и мы 1, Podręcznik Język rosyjski dla szkół ponadgimnazjalnych, Wydawnictwo Szkolne PWN 2012].
Wrzesińska, Anna. Ot a do ya, Łódź 2013 [Wrzesińska, Anna. От а до я, Łódź 2013].
Российские:
Chernyshov, Stanislav, Chernyshova, Alla. Poyekhali (chasti 1.1, 1.2, 2.1, 2.2), Sankt-Peterburg, Zlatoust, 2021 [Чернышов Станислав, Чернышова Алла. Поехали (части 1.1, 1.2, 2.1, 2.2), Санкт-Петербург, Златоуст, 2021]
Esmantova, Tat'yana. Russkiy yazyk: 5 elementov. Kniga dlya prepodavatelya. Uroven' A1, Zlatoust, 2008 [Эсмантова, Татьяна. Русский язык: 5 элементов. Книга для преподавателя. Уровень А1, Златоуст, 2008]
Gus'kova, Yekaterina. Po-russki legko. Russkiyyazyk. Kursy, Moskva 2020 [Гуськова, Екатерина. По-русски легко. Русский Язык. Курсы, Москва 2020].
Paretskaya, Marina, Shestak, Olga. Russkaya mozaika (B1+), Sankt-Peterburg, Zlatoust, 2017 [Парецкая, Марина, Шестак, Ольга. Русская мозаика (B1+), Санкт-Петербург, Златоуст, 2017].
Politova, Ludmila, Rybakova, Irina., Miller, Ludmila. Zhili-byli...28 urokov russkogo yazyka dlya nachinayushchikh, Sankt-Peterburg, Zlatoust, 2022 [Политова, Людмила, Рыбакова, Ирина., Миллер, Людмила. Жили-были... 28 уроков русского языка для начинающих, Санкт-Петербург, Златоуст, 2022]
Politova, Ludmila. Miller, Ludmila. Zhili-byli...12 urokov russkogo yazyka. Bazovyy uroven', uchebnik, Sankt- Peterburg, Zlatoust, 2015 [Политова, Людмила, Миллер, Людмила, Жили-были... 12 уроков русского языка. Базовый уровень, учебник, Санкт-Петербург, Златоуст, 2015]
Другие:
Blum, Tamara, Gorelova, Lena. Put' k uspekhu (A1-B1), facultas, Wien 2016 [Blum, Tamara, Gorelova, Lena. Путь к успеху (A1-B1), facultas, Wien 2016].
Langran, John, Veshnyeva, Natalya. Ruslan Russian 1: a communicative Russian course, London 2017.
Magnati, Dario, Legittimo, Francesca, Iashaiaeva, Sofia. Davayte (Comunicare in Russo Vol.1), Milano, Ulrico Hoepli Editore S.p.A., 2017 [Magnati, Dario, Legittimo, Francesca, Iashaiaeva, Sofia. Давайте (Comunicare in Russo Vol.1), Milano, Ulrico Hoepli Editore S.p.A., 2017].
Centrum Nauczania Języków Obcych Uniwersytetu Warszawskiego Polska
https://orcid.org/0000-0001-9299-4505
Dr nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa slawistycznego, adiunkt w Centrum Nauczania Języków Obcych Uniwersytetu Warszawskiego, wykładowca języka rosyjskiego w dziale Języków i dialogu interkulturowego Kolegium Europejskiego w Natolinie. Członek Rady Programowej czasopisma „Języki Obce w Szkole”, recenzent egzaminów z języka rosyjskiego w Centralnej Komisji Egzaminacyjnej. Opublikował ponad 50 artykułów naukowych i rozdziałów w monografiach z zakresu językoznawstwa, leksykografii, korpusologii i metodyki nauczania języków obcych. Współautor korpusów z językami bułgarskim, polskim, rosyjskim i ukraińskim CLARIN.PL, Leksykonu odpowiedniości semantycznych w języku rosyjskim, bułgarski i polskim (Warszawa 2016), Leksykonu aktywnej frazeologii polskiej i ukraińskiej (Warszawa 2018), Leksykonu aktywnej frazeologii bułgarskiej i polskiej (Sofia 2022), trzytomowego cyklu Учитесь с нами (B1, B2, C1) (Warszawa 2013, 2017) oraz książek С Россией на „ты” (Moskwa 2014), Polskich czytanek (cz. 1 i 2) (Warszawa 2017, 2018) oraz monografii pt. Studium konfrontatywne frazeologii bułgarskiej, polskiej i ukraińskiej (Warszawa 2022).
Institut für empirische Sprachwissenschaft, Goethe-Universität Frankfurt Niemcy
https://orcid.org/0000-0001-8052-9323
Dr nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa porównawczo-historycznego, gramatyki kontrastywnej i lingwistyki stosowanej w Uniwersytecie Johanna Wolfganga Goethego we Frankfurcie nad Menem oraz Petersburskim Uniwersytecie Państwowym. Zajmuje się składnią indoeuropejską oraz komparatywistyką korpusową; wykłada język rosyjski i staro-cerkiewno-słowiański oraz prowadzi seminaria z zakresu przeglądu języków słowiańskich w Instytucie Językoznawstwa Empirycznego Uniwersytetu Johanna Wolfganga Goethego we Frankfurcie nad Menem. Zajmuje się badaniami w dziedzinie zmian językowych na podstawie danych korpusowych, zastosowaniem metod lingwistyki korpusowej w nauczaniu języka rosyjskiego i staro-cerkiewno-słowiańskiego, metodyką nauczania języków słowiańskich w oparciu o język ojczysty. Autorka publikacji: Tokens and Types Distribution in TITUS — Thesaurus of indoeuropean texts (St. Petersburg 2013), Old Church Slavonic Concordances in Language Teaching and Learning (Sofia–Iżewsk 2014), The post-positive particle -to in tales from Novgorod region: a corpus-based investigation (Tartu–Moscow 2018).
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
