Pamięć z gipsu. O kruchości tradycji i modelowaniu przeszłości-przyszłości w późnej twórczości Wiktora Pielewina


Abstrakt

Pamięć z gipsu. O kruchości tradycji i modelowaniu przeszłości-przyszłości w późnej twórczości Wiktora Pielewina

Celem niniejszego artykułu jest próba interpretacji dwóch późnych powieści Wiktora Pielewina – Lampy Mafusaila i iPhuck 10– w kontekście czasoprzestrzeni, pamięci i zapomnienia. Przeprowadzona analiza wyjawiła niezwykłe zainteresowanie rosyjskiego pisarza fizycznymi i filozoficznymi teoriami, aspirującymi do zrozumienia prawdziwej natury Wszechświata. Czas i przestrzeń w analizowanych utworach stanowią nierozerwalną całość, tworząc skomplikowaną sieć równoległych światów. Co więcej, te światy nie funkcjonują w linearny sposób, do jakiego przywykło ludzkie poznanie. W Lampie Mafusaila podróże w czasie są możliwe, ale wprowadzenie zmian/ulepszeń w strukturę przeszłości sprawia, że przyszłość ulega całkowitemu zniszczeniu (w rzeczywistości zmiana przeszłości prowadzi do zupełnie innej czasoprzestrzeni). Z drugiej strony podróże w czasie w iPhuck 10 przybierają oryginalną formę aktu Demiurga (w tym wypadku stworzony świat jest pełen tęsknoty i walki o zanikłe wartości duchowe), jako że pamięć w danej powieści równoznaczna jest tworzeniu nowej materialnej rzeczywistości. W tym świetle podróże w czasie są niezwykle utrudnione i pozbawione sensu – wszystkie możliwe światy istnieją przecież równolegle.


Słowa kluczowe

Pielewin, czasoprzestrzeń, pamięć, podróże w czasie, tradycja

Bakhtin, Mikhail. Sobraniye sochineniy. Tom 1. Filosofskaya estetika 1920-kh. Moskva: Izdatel'stvo Russkiye Slovari. Yazyki slavyanskoy kul‘tury [Бахтин, Михаил. Собрание сочинений. Том 1. Философская эстетика 1920-х. Москва: Издательство Русские Словари. Языки славянской литературы, 2003].

Bakhtin, Mikhail. Voprosy literatury i estetiki. Moskva: Izdatel'stvo Khudozhestvennaya literatura. 1975 [Бахтин, Михаил. Вопросы литературы и эстетики. Москва: Издательство Художественная литература. 1975].

Bykov, Dmitriy. Basinskiy, Pavel. Dva mneniya o romane Viktora Pelevina “Chapayev i Pustota.” 10 November 2019 <http://pelevin.nov.ru/stati/o-dva/1.html>. [Быков, Дмитрий. Басинский, Павел. Два мнения о романе Виктора Пелевина “Чапаев и Пустота,” 10.11.2019 <http://pelevin.nov.ru/stati/o-dva/1.html>]

Jaworski, Mateusz. Rekonfiguratsiya v romannoy poetike Viktora Pelevina. Solipsizm — yazyk — istoriya. 10 November 2019 <https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/10593/17914/1/Реконфигурация%20в%20романной%20поэтике%20Виктора%20Пелевина.%20Солипсизм%20-%20язык%20-%20история.pdf> [Jaworski, Mateusz. Реконфигурация в романной поэтике Виктора Пелевина. Солипсизм — язык — история. 10.11.2019 <https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/10593/17914/1/Реконфигурация%20в%20романной%20поэтике%20Виктора%20Пелевина.%20Солипсизм%20-%20язык%20-%20история.pdf>].

Lamża, Łukasz. “O tym, co możliwe, konieczne i rzeczywiste.” Tygodnik Powszechny 2018, no. 1(6). 10–14

McHale, Brian. Powieść postmodernistyczna. Transl. Płaza, Maciej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. 2012.

Nemzer, Andrey. Kak ya upustil kar'yeru. 10 November 2019 <http://pelevin.nov.ru/stati/o-nemz/1.html> [Немзер Андрей. Как я упустил карьеру. 10.11.2019 <http://pelevin.nov.ru/stati/o-nemz/1.html>].

Pelevin, Viktor. B·etman Apollo. Moskva: Izdatelʹstvo “Eksmo ”, 2013 [Пелевин Виктор. Бэтман Аполло. Москва: Издательство “Эксмо” 2013].

Pelevin, Viktor. iPhuck 10, Moskva: Izdatelʹstvo “Èksmo”. 2018 [Пелевин, Виктор. iPhuck 10. Москва: Издательство “Эксмо” 2018].

Pelevin, Viktor. Lampa Mafusaila, ili kraynyaya bitva chekistov s masonami. Moskva: Izdatelʹstvo “E”. 2016 [Пелевин Виктор. Лампа Мафусаила, или крайняя битва чекистов с масонами. Москва: “Э”. 2016].

Pobierz

Opublikowane : 2020-05-26


JaworskiM. (2020). Pamięć z gipsu. O kruchości tradycji i modelowaniu przeszłości-przyszłości w późnej twórczości Wiktora Pielewina. Przegląd Rusycystyczny, (3 (171). https://doi.org/10.31261/pr.7894

Mateusz Jaworski  matjaw@amu.edu.pl
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu  Polska
https://orcid.org/0000-0002-4400-5546

Adiunkt w Zakładzie Literatury Rosyjskiej (Instytut Filologii Rosyjskiej i Ukraińskiej, Uniwersystet im. A. Mickiewicza w Poznaniu), sekretarz czasopisma „Kultury Wschodniosłowiańskie — Oblicza i Dialog“, autor rozprawy doktorskiej dotyczącej twórczości Wiktora Pielewina. Zainteresowania badawcze: najnowsza literatura rosyjska, teoria literatury, filozofia postmodernistyczna.






Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.

Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.

1. Licencja

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.

2. Oświadczenie Autora

Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.

Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.

UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).

3. Prawa użytkownika

Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.

4. Współautorstwo

Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.

Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).