CFP: Płeć i choroba (2026, nr 1)
Redaktorki prowadzące: Monika Ładoń, Aleksandra Szymańska-Dańczyszyn

Związki płci i choroby wydają się tyleż oczywiste, co wciąż niedostatecznie sproblematyzowane i wyjaśnione. Nie budzi szczególnych wątpliwości zróżnicowanie w zapadaniu na choroby i doświadczaniu chorób, które uwzględnia czynniki związane z płcią biologiczną (sex), odmiennością fizjologiczną, anatomiczną, hormonalną etc. Taka ścieżka rozumowania prowadzi do konstatacji, z których wynika chociażby, że kobiety żyją dłużej niż mężczyźni, częściej też chorują przewlekle oraz cierpią na zaburzenia zdrowia psychicznego, podczas gdy mężczyźni narażeni są w większym stopniu na schorzenia prowadzące do przedwczesnej śmierci (np. choroby układu krążenia). Te dane –  oczywiste i poparte statystykami – ukrywają jednak inne, niewynikające wprost z ukształtowania biologicznego, zależności między płcią (rozumianą jako gender) a chorobą. Społecznie konstruowane role i zachowania niewątpliwie wpływają na zróżnicowanie płciowe w doświadczaniu choroby, częstotliwość zgłaszania pogorszenia stanu zdrowia czy korzystania z usług sektora medycznego. Analizy ilościowe rzadko uwzględniają jednak społeczno-kulturowe czynniki splecione z płcią (sex/gender), a to właśnie one pozwalają na odmienną, pełniejszą, optykę spojrzenia na chorobę. 
Podążając za Constance A. Nathanson, warto zatem ponownie zapytać, z czego wynika większa widzialność kobiet w symbolicznej i instytucjonalnej przestrzeni choroby. Amerykańska badaczka brała pod uwagę wyższą niż w przypadku mężczyzn kulturową akceptowalność stanów chorobowych oraz łatwiejsze – bo związane z innymi obowiązkami, np. opiekuńczymi – wejście w rolę pacjentki. Nie sposób wszak nie zauważyć jeszcze jednego elementu – stresu i obciążenia przypisanych do odgrywanych przez kobiety ról życiowych, co przekłada się wciąż na ich stan zdrowia, a właściwie trzeba by powiedzieć – niezdrowia. Jednocześnie coraz bardziej słyszalne są głosy punktujące patriarchalne ukształtowanie świata medycyny, które prowadziło przez stulecia do – jak pisała Elinor Cleghorn – „pomniejszania i delegitymizowania bólu doświadczanego przez kobiety i inne marginalizowane grupy”. Niegdysiejsza „przezroczystość” kobiet, bagatelizowanie ich opowieści i podważanie wiarygodności wiązały się z wykluczeniem ich z wszystkich etapów weryfikacji wiedzy: z badań klinicznych, obserwacji i zawodów medycznych. Współcześnie następuje zatem wysiłek odzyskania tej przestrzeni, co widać na przykład w narracjach o endometriozie czy menopauzie. Warto zapytać również, jakie kulturowe konsekwencje niesie uznanie męskich ciał za standardowe, a zestawu objawów towarzyszących ich doświadczeniu chorowania – za obiektywne i określające tak zwaną normę. Swoista hegemonia męskości w medycynie ma przecież także bolesne skutki – wykluczające, choć w inny sposób niż w przypadku kobiet. Konieczność doskonalenia ciała oraz stałego pozostawania w zdrowiu i aktywności fizycznej czyniła męskie praktyki chorowania szczególnie podejrzanymi, jak gdyby stereotypowa męskość kłóciła się z chorobą. Tymczasem wchodzą one – męskość i choroba – w trudne związki, domagające się dowartościowania takich czynników (z pozoru należących do przestrzeni kobiet) jak troska, opieka czy zachowania profilaktyczne. 
Trzecim interesującym nas elementem – a zarazem pryzmatem oglądu powyżej sygnalizowanych kwestii – są teksty kultury. Chcemy zobaczyć, jak węzeł płci i choroby, z całokształtem zaplecza społecznego, ekonomicznego, politycznego etc., ujawnia się w praktykach artystycznych, jakie strategie, formuły i reprezentacje przyjmuje. Czy istnieje poetyka (poetyki) kobiecego/męskiego bólu i chorowania? Nie dążymy zatem do prostego katalogowania literackich przedstawień chorób; case studies zajmują nas o tyle, o ile przybliżają do identyfikacji genderowego kodu chorowania. Z tego powodu ważne wydają nam się ujęcia porównawcze, które w mikroanalizach pokażą punkty wspólne i odmienne reprezentacji tych samych schorzeń (np. zawału czy depresji).

Zachęcamy do przyjrzenia się następującym zagadnieniom:
• interpretacja historycznych i współczesnych tekstów pokazujących miejsce kobiety w historii medycyny;
• dekonstruowanie mitów medycznych/społecznych/kulturowych/religijnych związanych z ciałami kobiecymi i męskimi, rozczytywanie stereotypów i gestów emancypacyjnych;
• analiza wagi społecznych, ekonomicznych i politycznych czynników odbijających się w chorych ciałach i ich kulturowych reprezentacjach;
• płeć bólu a ukształtowanie tekstu;
• krzyżowe wykluczenia w doświadczeniu chorowania: płeć/rasa/klasa;
• chorowanie a doświadczenie niebinarności;
• opowieści wykluczonych i nieobecnych: mężczyźni w roli opiekunów, narracje o wypartych kobiecych dolegliwościach;
• zróżnicowanie stylistyczne kobiecych/męskich narracji o bólu, zranieniu i słabości.

Na Państwa artykuły czekamy do 15 marca 2026 roku. Prosimy, by przesyłać je za pomocą systemu OJS na stronie: https://journals.us.edu.pl/index.php/SSP 
Wytyczne redakcyjne dla Autorek i Autorów: https://www.journals.us.edu.pl/index.php/SSP/about/submissions
Język artykułów: polski lub angielski
Kontakt z redaktorkami numeru: monika.ladon@us.edu.pl
Kontakt z redakcją czasopisma: slaskiestudiapolonistyczne@us.edu.pl lub marta.baron@us.edu.pl