Człowiek w obliczu bankructwa kapitalizmu. Zakończenie trylogii „MaddAddam" Margaret Atwood jako posthumanistyczna utopia
Abstrakt
W artykule podjęto analizę oraz interpretację zakończenia trylogii MaddAddam Margaret Atwood. Autor w szczególności skupił się na idei utopii w literaturze postapokaliptycznej jako jednej z metod negowania systemowych założeń późnego kapitalizmu. W tym kontekście tekst jest próbą czytania trylogii kanadyjskiej pisarki w perspektywie posthumanistycznego dyskursu poszukującego podmiotowości ludzkiej i nie-ludzkiej. Metodologiczną podstawę analizy stanowi z jednej strony krytyka kapitalizmu, z drugiej – filozofia posthumanizmu, stąd też najważniejszymi źródłami w niniejszym szkicu są rozważania Fredrica Jamesona na temat miejsca utopii we współczesnym świecie oraz filozoficzne teorie Rosi Braidotti i Brunona Latoura. Głównymi celami artykułu są, po pierwsze, pokazanie, w jaki sposób powieści Atwood mogą być rozpatrywane jako posthumanistyczne utopie, a po drugie, próba odpowiedzi na pytanie, jaką rolą
odgrywają w MaddAddam nie-ludzkie istoty względem homo sapiens. Sednem interpretacji jest opisanie mechanizmów rządzących światem, w którym człowiek nie stanowi już centrum.
Słowa kluczowe
Margaret Atwood; literatura postapokaliptyczna; utopia; post-humanizm; kapitalizm
Bibliografia
Atwood Margaret, 2017a: MaddAddam. Przeł. Tomasz Wilusz. [MaddAddam. T. 3]. Prószyński i S-ka, Warszawa.
Atwood Margaret, 2017b: Oryks i Derkacz. Przeł. Małgorzata Hesko-Kołodzińska. [MaddAddam. T. 1]. Prószyński i S-ka, Warszawa.
Atwood Margaret, 2017c: Rok potopu. Przeł. Marcin Michalski. [MaddAddam. T. 2]. Prószyński i S-ka, Warszawa.
Bakke Monika, 2015: Bio-transfiguracje. Sztuka i estetyka posthumanizmu. Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Bińczyk Ewa, 2018: Epoka człowieka. Retoryka środowiskowa i marazm antropocenu. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Braidotti Rosi, 2013: The Posthuman. Polity Press, Cambridge.
Derrida Jacques, 2011: O gramatologii. Przeł. Bogdan Banasiak. Wydawnictwo Officyna, Łódź.
Fisher Mark, 2009: Capitalism Realism. Is There No Alternative? Zero Books, Winchester.
Fukuyama Francis, 2004: Koniec człowieka. Konsekwencje rewolucji biotechnologicznej. Przeł. Bartłomiej Pietrzyk. Wydawnictwo Znak, Kraków.
Harari Yuval Noah, 2018: Homo Deus. Krótka historia jutra. Przeł. Michał Romanek. Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Jakubowiak Maciej, 2021: Ostatni ludzie. Wymyślanie końca świata. Wydawnictwo Czarne, Wołowiec [e-book, epub].
Jameson Fredric, 2011: Archeologie przyszłości. Pragnienie zwane utopią i inne fantazje naukowe. Przeł. Maciej Płaza, Małgorzata Frankiewicz, Andrzej Miszk. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Latour Bruno, 2009: Polityka natury. Nauki wkraczają do demokracji.Przeł. Agata Czarnacka. Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Moon Hyong-jun, 2014: The Post-apocalyptic Turn. A Study of Contemporary Apocalyptic and Post-apocalyptic Narrative. University of Wisconsin, Milwaukee.
Szymański Kamil, 2015: Transhumanizm. Utopia czy ekstropia? „Idea. Studia nad strukturą pojęć filozoficznych”, nr 27, s. 159–175.
Žižek Slavoj, 2014: Trouble in Paradise. From The End of History to The End of Capitalism. Melville House, London.
Zuboff Shoshana, 2020: Wiek kapitalizmu inwigilacji. Walka o przyszłość ludzkości na nowej granicy władzy. Przekł. Alicja Unterschuetz. Zysk i S-ka Wydawnictwo, Poznań.
Uniwersytet Jagielloński Polska
https://orcid.org/0000-0003-2768-9154
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
