„Preludium rewolty”. Bunt kobiet w poezji Joanny Mueller
Abstrakt
Celem artykułu jest odpowiedź na pytanie o przyczyny przeoczeń, przemilczeń i przesunięć w krytycznoliterackiej recepcji poezji Joanny Mueller. Autorka analizuje omówienia kolejnych książek poetki i pokazuje działanie mechanizmu, który nazywa „podwójnym standardem” języka krytyki; mechanizm
ten umożliwiał wielokrotne wykonywanie gestów dyskredytowania wagi tej poezji, a ma źródła w specyficznie opracowywanych przez krytyków i krytyczki doświadczeniu i temacie macierzyństwa, którego poetycka tematyzacja często spotyka się z negatywnym komentarzem krytycznym. Analiza ta jest zestawiona z alternatywną propozycją rekonstrukcji głównej linii poetyckiej opowieści Mueller o macierzyństwie, opowieści, w której jednostkowe osobiste przeżycie staje się bazą budowania wspólnoty kobiet opartej na doświadczaniu takiej samej opresji. Twórczość Joanny Mueller z pewnością została przez krytyków i krytyczki dostrzeżona oraz była wielokrotnie (choć nieregularnie) komentowana i opisana, pisarka funkcjonuje więc w szeroko pojętym polu produkcji i popularyzacji literatury w Polsce.
Słowa kluczowe
polska poezja kobiet; praca reprodukcyjna; macierzyństwo; krytyka feministyczna; Joanna Mueller
Bibliografia
Bogalecki Piotr, 2015: Od apokryfu do „anarchomistycyzmu”. Postsekularne narracje (liryczne) Joanny Mueller. „Świat i Słowo”, nr 1, s. 131 –146.
Cieślak-Sokołowski Tomasz, 2008: Kto się boi „Zagniazdowników”? „Dekada Literacka”, nr 4, s. 120–124.
Czekański Grzegorz, 2011: Neolingwizm nieprzetrawiony. „Wylinki” i inne takie. „Odra”, nr 6, s. 161–163.
Derra Aleksandra, 2011: Obiektywność spleciona z męskością, czyli o języku nauki z perspektywy feministycznej. „Teksty Drugie”, nr 4, s. 49–68.
Felberg-Sendecka Karolina, [b.r.]: Joanna Mueller [hasło]. Polska Poezja Współczesna – Przewodnik Encyklopedyczny. https://przewodnikpoetycki.amu.edu.pl/encyklopedia/joanna-mueller/ [dostęp: 10.10.2022].
Glosowitz Monika, 2019: Maszynerie afektywne. Literackie strategie emancypacji w najnowszej polskiej poezji kobiet. Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa.
Glosowitz Monika, Weronika Szwebs, 2021: Gniew nie rozpływa się w powietrzu. Z Moniką Glosowitz rozmawia Weronika Szwebs. „Czas Kultury”, nr 3, s. 106–116.
Grądziel-Wójcik Joanna, 2020: Inna teoria poezji? Ubi leones, czyli o autotematyzmie w wierszach kobiet. W: Stulecie poetek polskich. Przekroje, tematy, interpretacje. Red. Joanna Grądziel-Wójcik et al. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków, s. 369–406.
Kałuża Anna, 2007: Archelingwistka. „Nowe Książki”, nr 11, s. 67–68.
Kałuża Anna, 2010: Macierzyństwo: „Zagniazdowniki” Joanny Mueller. W: Eadem: Bumerang. Szkice o polskiej poezji przełomu XX i XXI wieku. Biuro Literackie, Wrocław, s. 153–156.
Kałuża Anna, [b.r.]: Joanna Mueller: „Wylinki” [recenzja tomu]. Biuro Literackie. https://www.biuroliterackie.pl/biblioteka/recenzje/joanna-mueller-wylinki/ [dostęp: 10.10.2022].
Kim Renata, Fabisiak Natalia, 2022: Młodzi o rodzinie. Dziecko? Zbyt ryzykowne. Młodzi Polacy wyliczają mnóstwo powodów, by nie mieć dzieci. „Newsweek Polska”, nr 41, s. 29–31.
Kulówna Agata, 2003: Nowe słowa. „Ha!art!”, nr 3–4, s. 37–38.
Muca Klaudia, Mueller Joanna, [2015]: Zamieszkaj w tekście, który czytasz. Z Joanną Mueller rozmawia Klaudia Muca. Nowa Dekada. Serwis Krytyczny. https://nowadekada-online.pl/z-joanna-mueller-rozmawia-klaudia-muca/ [dostęp: 2.10.2022].
Mueller Joanna, 2003: Somnambóle fantomowe. Zielona Sowa, Kraków.
Mueller Joanna, 2007: Zagniazdowniki/Gniazdowniki. Zielona Sowa, Kraków.
Mueller Joanna, 2010: Wylinki. Biuro Literackie, Wrocław.
Mueller Joanna, 2013: Powlekać rosnące. (Apokryfy prenatalne). Biuro Literackie, Wrocław.
Mueller Joanna, 2015: intima thule. Biuro Literackie, Wrocław.
Mueller Joanna, 2021: Hista & her sista. Biuro Literackie, Wrocław.
Orliński Marcin, 2008: „A kto tego słowa nie wypowie, ten nie będzie żył”. „Twórczość”, nr 9, s. 106–109.
Poprawa Adam [prowadzenie], 2022: Salon Silesiusa: książka roku. Facebook, Wrocławska Nagroda Poetycka Silesius, 15.10.2022. https://www.facebook.com/NagrodaSilesius/videos/1223295288248639 [dostęp: 21.10.2022].
Sołtys-Lewandowska Edyta, 2018: „Powlekać rosnące” Joanny Mueller – wiwisekcja macierzyństwa. „Autobiografia. Literatura. Kultura. Media”, nr 1, s. 51–61.
Starzyński Mikołaj, 2020: Przeciw złudzeniom. Antynatalizm i jego argumenty. „Znak”, nr 1, s. 66–71.
Szaruga Leszek, 2003: Więzienne mowy. „Nowe Książki”, nr 5, s. 28.
Szopa Katarzyna, 2020a: Femina communia i reprodukcja życia społecznego w poezji Joanny Mueller. W: Fort Legnica, Port Wrocław, Stacja Literatura. 25-lecie Biura Literackiego. Red. Zuzanna Sala. Instytut Literatury, Kraków, s. 241–256.
Szopa Katarzyna, 2020b: Waruj, siostro, waruj! „Znak”, nr 1, s. 101–105.
Śniecikowska Beata, 2008: Manifest Neolingwistyczny v. 1.1. i jego poetyckie potomstwo – twórczość nowatorów czy literacki paseizm. W: Polska literatura najnowsza – poza kanonem. Red. Paulina Kierzek. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 148–174.
Witczak Krzysztof, 2018: O „rodzeniu się” poezji w twórczości Joanny Mueller. „Poznańskie Studia Polonistyczne”, nr 33, s. 127–138. https://doi.org/10.14746/pspsl.2018.33.7.
Witkowski Maciej, 2021: „Nie chcę mieć dzieci, bo walczę z przeludnieniem i zmianami klimatu”. Antynatalizm staje się coraz bardziej popularny. Klub Jagielloński. https://klubjagiellonski.pl/2021/09/01/nie-chce-miec-dzieci-bo-walcze-z-przeludnieniem-i-zmianami-klimatu-antynatalizm-staje-sie-coraz-bardziej-popularny/ [dostęp: 10.10.2022].
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0001-6059-4224
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
