„Dajcie nam cywilizację naukową” – federacja ludów Europy, Naukowa Liga Narodów i ostatnia wojna o pokój. Ritchiego Caldera i Stefana Barszczewskiego fantastyczne wizje pokoju
Abstrakt
Artykuł jest próbą spojrzenia na wybrane wizje przyszłości w literaturze fantastycznonaukowej dwudziestolecia międzywojennego w poszukiwaniu kryjących się tam koncepcji pacyfistycznych. Scjentystyczne, militarne i mocarstwowe fantazje zapisane w literaturze tego okresu dysponują potencjałem antywojennym, a sama fantastyka zdaje się przedstawiona jako w pewnej mierze „praktyka pacyfistyczna”.
Słowa kluczowe
fantastyka naukowa; przyszłości wyobrażone; dwudziestolecie międzywojenne; pacyfizm; wojna; Stefan Barszczewski
Bibliografia
Anderson Benedict, 1997: Wspólnoty wyobrażone. Rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu. Tłum. Stefan Amsterdamski. Znak, Kraków–Warszawa.
Armstrong Henry, 1394: The Birth of the Future. „Nature”, vol. 134, s. 195–198.
Barbrook Richard, 2009: Przyszłości wyobrażone. Od myślącej maszyny do globalnej wioski. Przeł. Jan Dzierzgowski. Muza, Warszawa.
Barszczewski Stefan, 1925: Czandu. Powieść z XXII wieku. Gebethner i Wolff, Warszawa.
Bąbiak Grzegorz P., 2016: Wojny nie będzie! O dwóch najgłośniejszych dziełach europejskiego pacyfizmu końca XIX w.: Barthy Suttner „Precz z orężem!” i Jana Gotliba Blocha „Przyszła wojna”. W: Jan Bloch, pacyfizm europejski i wyobraźnia Wielkiej Wojny. Studia i rozważania. Red. Marek Kornat. Instytut Historii PAN, Warszawa, s. 89–118.
Berlatsky Noah, 2014: Why Sci-Fi Keeps Imagining the Subjugation of White People. The Atlantic. https://www.theatlantic.com/entertainment/archive/2014/04/why-sci-fi-keeps-imagining-the-enslavement-of-white-people/361173/ [dostęp: 24.05.2023].
Bloch Jan, 1900: Przyszła wojna pod względem technicznym, ekonomicznym i politycznym. T. 1. Gebethner i Wolff, Warszawa–Kraków.
Bowler Peter J., 2017: A History of the Future. Prophets of Progress from H.G. Wells to Isaac Asimov. Cambridge University Press, Cambridge.
Calder Ritchie, 1936: Narodziny przyszłości w retorcie uczonych. Przeł. i oprac. Ignacy Rogala Sobieszczański. Trzaska, Evert i Michalski, Warszawa.
Czyżowski Kazimierz Andrzej, 1925: Szalony lotnik. Powieść fantastyczna. Książnica Atlas, Lwów–Warszawa.
Engelking Anna, 2017: „Poleszuk” nieoswojony. Wokół funkcji chłopskości w konstruowaniu polskości. „Teksty Drugie”, nr 6, s. 68–94.
Forajter Wacław, 2014: Kolonizator skolonizowany. Przypadek Sygurda Wiśniowskiego. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Grewell Greg, 2001: Colonizing the Universe: Science Fictions Then, Now, and in the (Imagined) Future. „Rocky Mountain Review of Language and Literature”, vol. 55, no. 2, s. 25–47.
Haska Agnieszka, Stachowicz Jerzy, 2015: W poszukiwaniu nowoczesności, czyli Polska wyobrażona. „Kultura Popularna”, nr 4 (46), s. 42–55.
Hobsbawm Eric, Ranger Terence, red., 2008: Tradycja wynaleziona. Tłum. Mieczysław Godyń, Filip Godyń. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Jastrzębowski Wojciech Bogumił, 1831: Konstytucja dla Europy. [s.n.], Warszawa, Polona, https://polona.pl/preview/eb9ee534-7065-4652-9d27-6f5b92d108a4 [dostęp: 29.05.2023].
Kochanowski Marek, 2007: Parodia mitu „żółtego niebezpieczeństwa” w „Nienasyceniu” Stanisława Ignacego Witkiewicza. W: Apokalipsa: symbolika, tradycja, egzegeza. Red. Krzysztof Korotkich, Jarosław Ławski. T. 2. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok, s. 513–524.
Kornat Marek, 2016: Liberalny internacjonalizm. Jan Bloch, Rosja i sprawy pokoju. W: Jan Bloch, pacyfizm europejski i wyobraźnia Wielkiej Wojny. Studia i rozważania. Red. Marek Kornat, Instytut Historii PAN, Warszawa, s. 43–88.
Levitas Ruth, 2013: Utopia as Method. The Imaginary Reconstitution of Society. Palgrave Macmillan, Hampshire.
Litwinowicz-Droździel Małgorzata, 2016: Wiek XIX. Wynalazek. Wstępne rozpoznanie. W: Praktyka – utopia – metafora. Wynalazek w XIX wieku. [Red. Joanna Kubicka, Małgorzata Litwinowicz-Droździel]. CONVIVO Anna Matysiak, Warszawa, s. 7–23.
Loomba Ania, 2011: Kolonializm/Postkolonializm. Tłum. Natalia Bloch. Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Marczyński Antoni, 1926: Rok 1947. „Dziennik Bydgoski”, R. 20, nr 159–240.
Modzelewski Wojciech, 2000: Pacyfizm. Wzory i naśladowcy. Oficyna Naukowa, Warszawa.
Polak Józef, 1928: Krótki przyczynek do dziejów pacyfizmu w Polsce. Komitet Organizacyjny XXVI Międzynarodowego Kongresu Pokoju, Warszawa.
Puchalski Piotr, 2022: Poland in Colonial World Order. Adjustmenst and Aspirations, 1918–1939. Routledge, New York–London.
Rieder John, 2008: Colonialism and the Emergence of Science Fiction. Wesleyan University Press, Middletown.
Said Edward, 2005: Orientalizm. Przeł. Monika Wyrwas-Wiśniewska. Zysk i S-ka, Poznań.
Smuszkiewicz Antoni, 1982: Zaczarowana gra. Zarys dziejów polskiej fantastyki naukowej. Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Stachowicz Jerzy, 2021: Futuryzacja Polski (nie tylko) w literaturze fantastycznonaukowej. Społeczeństwo lotniczych cyborgów? W: Polityki/Awangardy. Red. Agnieszka Karpowicz et al. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 157–173.
Stachowicz Jerzy, 2022: Nowa Polska na pustyni i czuły kolonizator. Dwie literackie fantazje kolonialne jako plan (prawie) pacyfistyczny. „Przegląd Humanistyczny”, nr 2, s. 34–49.
Stępnik Krzysztof, 1996: Mit zjednoczonej Europy w powieści political fiction (okres dwudziestolecia międzywojennego). „Teksty Drugie”, nr 1, s. 69–79.
Ślusarczyk Jacek, 1995: Idea pokoju w europejskiej i polskiej myśli politycznej do 1939 roku. Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa.
Umiastowski Roman, 1927: Rok 1974. Powieść z czasów przyszłych. Pomorska Drukarnia Rolnicza, Toruń.
Winawer Bruno, 1924: Doktor Przybram. Biblioteka Dzieł Wyborowych, Warszawa.
Wójtowicz Aleksander, 2014: Pacyfista w „epoce wielkiego zamętu”. Kroniki tygodniowe Antoniego Słonimskiego. „Przegląd Humanistyczny”, nr 6, s. 65–74.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
