„Składnia” poemiksu (o Waruj Łańcuckiej/Mueller)
Abstrakt
Bimedialna książka Waruj (2019) autorstwa graficzki Joanny Łańcuckiej i poetki Joanny Mueller zbudowana jest z dwóch równoprawnych składników: wierszy i plansz komiksowych. To połączenie w materiałach promocyjnych i dotychczasowej recepcji tomu ujmowano jako poemiks. Autorka artykułu wyjaśnia, dlaczego taka wykładnia gatunku okazuje się poszerzeniem jego dotychczasowej formuły. Najpierw omawia prace Łańcuckiej w kontekście wąsko rozumianego poemiksu, następnie przedmiotem analizy czyni słowno-wizualną „składnię” całej dwuautorskiej książki artystycznej, ujmowanej jako książka konceptualna. Wskazuje reguły łączenia elementów graficznych i wierszowych, które realizowane są na zasadzie podobieństwa, komplementarności, kontrastu, a nawet rywalizacji. W artykule można prześledzić także strategie uzyskiwania
spójności tomu wbrew linearnemu porządkowi recepcji, gdyż badaczka ujawnia motywy przewodnie i swoistą infrastrukturę książki w postaci rozpoznawalnych miejsc wspólnych. Istotne okazuje się wzajemne korespondowanie z sobą wierszy i grafik komiksowych w zakresie większych struktur semantycznych (transmedialnie realizowanych lejtmotywów i strategii remiksu) oraz formalnych („architektoniki”).
Słowa kluczowe
poemiks; relacje słowno-wizualne; książka konceptualna; Joanna Łańcucka; Joanna Mueller
Bibliografia
Balcerzan Edward, 2009: Widzialne i niewidzialne w sztuce słowa. „Teksty Drugie”, nr 1–2, s. 32–45.
[Biuro Literackie], [b.r.]: Waruj. Księgarnia Poezjem.pl. https://poezjem.pl/pl/products/waruj-886.html [dostęp: 23.04.2024].
Boccaccio Giovanni, 1971: Dekameron. [T. 1]. Przeł. Edward Boyé. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Buzzati Dino, 2019: Poemat w obrazkach. Przeł. Katarzyna Skórska. Czuły Barbarzyńca, Warszawa.
Cadôr Amir Brito, 2021: Poemics: poemas e comics. „Autofagia”, s. 349–357.
Carroll Lewis, 2002: The Complete Stories and Poems of Lewis Carroll. Il. John Tenniel. Geddes & Grosset, New Lanark.
Donen Stanley, Kelly Gene, reż., 1952: Deszczowa piosenka [film]. Loew’s, Stany Zjednoczone.
Głuszak Sylwia, Mueller Joanna, Łańcucka Joanna, 2019: Zerwane ze smyczy. https://www.biuroliterackie.pl/biblioteka/wywiady/zerwane-ze-smyczy2 [dostęp: 23.04.2024].
Kałuża Anna, 2019: Artystki, które robią książki. „BiBLioteka”, nr 13. https://www.biuroliterackie.pl/biblioteka/recenzje/artystki-ktore-robia-ksiazki/ [dostęp: 23.04.2024].
Kałuża Anna, 2021: Konceptualne książki artystów: dlaczego są ważne dla poezji/literatury? „Teksty Drugie”, nr 5, s. 251–267.
Lisak-Gębala Dobrawa, 2014: Inwersja (fotografia anamorficzna) jako „wiersz fotograficzny”. W: Eadem: Ultraliteratura. O strategiach transmedialnych i poszukiwaniu pozawerbalnego we współczesnej literaturze polskiej. Universitas, Kraków, s. 65–81.
Łańcucka Joanna [ilustracje], Mueller Joanna [tekst], 2019: Waruj. Biuro Literackie, Stronie Śląskie.
Markowski Michał Paweł, 1999: Ekphrasis: uwagi bibliograficzne z dołączeniem krótkiego komentarza. „Pamiętnik Literacki”, z. 2, s. 229–236.
McCloud Scott, 2015: Zrozumieć komiks. Przeł. Michał Błażejczyk. Kultura Gniewu, Warszawa.
Mitchell W.J.T., 1994: Picture Theory. Essays on Verbal and Visual Representation. The University of Chicago Press, Chicago–London.
Mueller Joanna, Leszkiewicz Adam, 2019: Adam Leszkiewicz rozmawia z Joanną Mueller o poemiksie „Waruj”, Nowy Napis Co Tydzień #013. YouTube, Instytut Literatury, 5.09.2019. https://www.youtube.com/watch?v=MVrrvdIHhgI [dostęp: 23.04.2024].
Mueller Joanna [tekst], Łańcucka Joanna [ilustracje], 2023: Niewidka i Zobaczysko: (kamishibajka). Biuro Literackie, Kołobrzeg.
Mueller Joanna et al., 2019: [Spotkanie wokół książki Waruj w ramach festiwalu Stacja Literatura 22]. Biuroliterackie, 3.05.2020. https://www.youtube.com/watch?v=2uL25fTCxJ4 [dostęp: 23.04.2024].
Patt Lise, 2007: Introduction. W: Searching for Sebald. Photography after W.G. Sebald. Ed. Lise Patt. The Institute of Cultural Inquiry, Los Angeles, s. 16–97.
Peters Julian, 2016: Graphic Poetry: Dino Buzzati’s Poema a fumetti. „Image [&] Narrative”, vol. 17, no. 3, s. 98–112.
Rojek Przemysław, 2019: Matrioszka tańczy i rewiduje wnętrzności. Nowy Napis. Nowy Napis Co Tydzień, nr 13, 5.09.2019. https://nowynapis.eu/tygodnik/nr-13/artykul/matrioszka-tanczy-i-rewiduje-wnetrznosci?srce=tygodnik [dostęp: 23.04.2024].
Stein Daniel, 2015: Comics and Graphic Novels. W: Handbook of Intermediality: Literature – Image – Sound – Music. Ed. Gabriele Rippl. De Gruyter, Berlin–Boston, s. 420–438.
Szopa Katarzyna, 2020: Waruj, siostro, waruj! „Znak”, nr 1, s. 101–105, https://www.miesiecznik.znak.com.pl/katarzyna-szopa-waruj-siostro-waruj/ [dostęp: 23.04.2024].
Szreniawski Piotr, 2006: Rozmowy wewnętrzne: autowywiady poemiksowe. Wydawnictwo „piotrszreniawski”, Lublin.
Świerkosz Monika, 2015: Arachne i Atena: w stronę innej poetyki pisarstwa kobiecego. „Teksty Drugie”, nr 6, s. 79–90.
Tuszyńska Kamila, 2015: Narracja w powieści graficznej. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Viganò Lorenzo, 2019: Zstąpienie w zaświaty: ostatnia podróż Dina Buzzatiego. W: Dino Buzzati: Poemat w obrazkach. Przeł. Katarzyna Skórska. Czuły Barbarzyńca, Warszawa, s. 223–259.
Uniwersytet Wrocławski Polska
https://orcid.org/0000-0002-2442-5412
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
