Mesjańska (bez)nadzieja nowoczesności: Hegel, marksizm, psychoanaliza
Abstrakt
The article aims at exposing complex relations between Marxism and psychoanalysis as two purely modern discourses. In order to account for their specific position, suspended between philosophy and science, I attempt to outline the structure that conditions both of these “quasi-sciences”. This structure does not influence their content directly, but organises the very rhythm of Marxist or psychoanalytical thinking. However, while all scientifical discourses are conditioned by similar structures, only Marxism and psychoanalysis attempt to refer to it directly. In other words, the key difference that distinguishes them from other sciences consists in their self-referential loop. Consequently, Marxism and psychoanalysis do not possess an object neatly separated from themselves, but constantly return to the reality in which they are already included. Contrary to idealism, they do not take this self-reference for a starting point, but for a contradiction that needs to be sublated. As a result, both Marxism and psychoanalysis aim at sublating themselves along with the present reality they reject. In this regard they are the only discourses that are able to reconstruct the conditions of possibility of sciences, even though they pay the price of having at least dubious reputation in the scientifical world. In my exposition I refer to Luter’s doctrine, Hegelianism and Lacanian psychoanalysis in order to explore the status of Marxism and psychoanalysis as specifically modern discourses, being not only profoundly conditioned by mechanisms of modernity, but also having the capability to reconstruct them.
Bibliografia
Adorno Theodor, Max Horkheimer. 2010. Dialektyka oświecenia, pł. Małgorzata Łukasiewicz. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Arystoteles. 1984. Metafizyka, pł. Kazimierz Leśniak. Warszawa: PWN.
Freud Sigmund. 1996. Objaśnianie marzeń sennych, pł. Robert Reszke. Warszawa: KR.
Freud Sigmund. 2007. Poza zasadą rozkoszy. W Psychologia nieświadomości, pł. Robert Reszke. Warszawa: KR.
Freud Sigmund. 2007. Uwagi na temat dwóch zasad procesu psychicznego. W: Psychologia nieświadomości, pł. Robert Reszke. Warszawa: KR.
Hegel Georg Wilhelm Friedrich. 1990. Encyklopedia nauk filozoficznych, pł. Światosław Florian Nowicki. Warszawa: PWN.
Hegel Georg Wilhelm Friedrich. 1996. Wykłady z historii filozofii, pł. Światosław Florian Nowicki. T. 2. Warszawa: PWN.
Hegel Georg Wilhelm Friedrich. 2002. Fenomenologia ducha, pł. Światosław Florian Nowicki. Warszawa: PWN.
Hegel Georg Wilhelm Friedrich. 2007. Wykłady z filozofii religii, pł. Światosław Florian Nowicki. T. 2. Warszawa: PWN.
Kuhn Thomas. 2009. Struktura rewolucji naukowych, pł. Helena Ostromęcka. Warszawa: Aletheia.
Lacan Jacques. 1975. Le séminaire. Livre XX: Encore. Paris: Seuil.
Lacan Jacques. 1991. Le séminaire. Livre XVII: L’envers de la psychanalyse. Paris: Seuil.
Lacan Jacques. 2004. Le séminaire. Livre X: L’angoisse. Paris: Seuil.
Lacan Jacques. 2006. Le séminaire. Livre XVI: De l’Autre à l’autre. Paris: Seuil.
Luter Marcin. 1967. O niewolnej woli, pł. Wiktor Niemczyk. W Luter, Andrzej Ściegienny. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Marks Karol, Fryderyk Engels. 1949. Manifest komunistyczny. W Dzieła wybrane. T. 1. Warszawa: Książka i Wiedza.
Marks Karol, Fryderyk Engels. 1949. Płaca, cena i zysk. W Dzieła wybrane. T. 1. Warszawa: Książka i Wiedza.
Oberman Heiko Augustinus. 1996. Marcin Luter. Człowiek między Bogiem a diabłem, pł. Elżbieta Adamiak. Gdańsk: Marabut.
Weber Max. 1994. Etyka protestancka a duch kapitalizmu, pł. Jan Miziński. Lublin: Test.
Žižek Slavoj. 2011. Rémarques pour une définition de la culture communiste. W L’Idée du communisme, red. Alain Badiou, Slavoj Žižek, 316-334. Paris: Nouvelles Editions Lignes.
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie Polska
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
