Refleksja metaliteracka w twórczości Stanisława Samuela Szemiota
Abstrakt
Stanisław Samuel Szemiot (about 1657–1684) is an author of Sumariusz wierszów, a collection written between 1674 and 1684, characterized by a big genre and thematic heterogeneity. The collection includes didactic, religious, occasional and satirical works, as well as epigrams, aphorisms, songs or rhymed narrative samples. One of the topics dealt with by the poet is a meta-literary one. As early as in first works of his Sumariusz, Szemiot presents his poetic programme and declares originality. A poet in the act of writing is, according to him, unlimited, and creates for his own pleasure, waiting for neither approval or disapproval on the part of his readers. Poetry, on the other hand, even the lowest one, is a way for being inscribed into the history. One should make it clear here that “writing for oneself” means writing literature for one’s own use. The very expression suggests an intimate tone addressed to the circle of close relatives: family, friends or neighbours. Szemiot was not ambitious enough or too shy to publish his poems. Further considerations of the writer from Przegaliny correspond with metaliterary views by Jan Kochanowski, Jakub Kazimierz Haur or Łukasz Opaliński. Voicing his own literary programme, Stanisław Samuel Szemiot proclaims above all an artistic freedom of the poet-landowner. Poetry that is the effect of “a non-idle idling”, as he claims, should not be subject to evaluation as constitutes the values in itself as an intellectual entertainment, and allows for avoiding what the 17th century writers call a very harmful idleness. Meta-literary reflections made by the author of Sumariusz wierszów go beyond the horizon of the “Sarmatian province” or at least prove that his literary awareness bears a comparison with such landowner poets as Wespazjan Kochowski or Wacław Potocki.
Bibliografia
Adamczuk Arkadiusz. 2009. „Traktat malarski w «Składzie abo skarbcu znakomitych sekretów Oekonomiey Ziemiańskiej»”. Studia Źródłoznawcze 47.
Buchwald-Pelcowa Paulina. 1993. Dawne wydania dzieł Jana Kochanowskiego. Warszawa: PWN.
Chemperek Dariusz. 2005. Poezja Jana Gawińskiego i kultura literacka drugiej połowy XVII wieku. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Eustachiewicz Maria. 1986. Liryka Wespazjana Kochowskiego. W Nad lirykami Wespazjana Kochowskiego, red. Maria Eustachiewicz, Wiesław Majewski. Wrocław: Instytut Badań Literackich PAN.
Grimal Pierre. 1997. Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, pł. Maria Bronarska, red. J. Łanowski, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Grzeszczuk Stanisław. 1959. Wstęp do lektury. W Wybór pism, Łukasz Opaliński. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Kamykowski L. 1937. „Stanisław Samuel Szemiot”. Pamiętnik Lubelski 3.
Kochowski Wespazjan. 1978. Konkluzyja liryków. W Niepróżnujące próżnowanie ojczystym rymem na liryka i epigramata polskie podzielone i wydane, red. Wacław Walecki. Warszawa.
Korolko Mirosław. 1981. Stanisław Samuel Szemiot – poeta sarmackiej prowincji. W Stanisław Samuel Szemiot: Sumariusz wierszów, red. Mirosław Korloko. Warszawa: Wydawnictwo PAX.
Kotarska Jadwiga. 1994. Staropolskie wiersze do czytelnika. Próba interpretacji. W Literatura i instytucje w dawnej Polsce, red. Hanna Dziechcińska, 132-133. Warszawa: Semper.
Kotarska Jadwiga. 1998. Theatrum mundi. Ze studiów nad poezją staropolską. Uniwersytet Gdański.
Krzywy Roman. 2008. „Muza” Jana Kochanowskiego. Autoapologia o charakterze programowym. W Sztuka wyborów i dar inwencji. Studium o strukturze gatunkowej poematów Jana Kochanowskiego. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.
Mikulski Tadeusz. 1933. Ród Zoilów; rzecz z dziejów staropolskiej krytyki literackiej. Kraków: Kasa im. J. Mianowskiego.
Mrowcewicz Krzysztof. 1999. Drukarz w wirydarzu, czyli co pisali autorzy staropolskich rękopisów o swoich wierszach. W Staropolska kultura rękopisu, red. Hanna Dziechcińska. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.
Nowak-Dłużewski Juliusz. 1962. Poemat satyrowy w literaturze polskiej w. XVI– XVII. Z dziejów inicjatywy artystycznej Jana Kochanowskiego. Warszawa.
Partyka Joanna. 1995. Rękopisy dworu szlacheckiego doby staropolskiej. Warszawa: Semper.
Piechnik Ludwik. 2003. Powstanie i rozwój jezuickiego „Ratio Studiorum” (1548–1599). Kraków: Wydawnictwo WAM.
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej Polska
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
