Dyskursy, ekskursy, wielomówność i pobocza narracyjne. (Propozycje interpretacji miejsca dygresji w epice sarmackiej na przykładzie Argenidy Wacława Potockiego)
Abstrakt
The narrative poems by Wacław Potocki show a clear tendency to interpolate the fictional structure of works via numerous digressions. The latter take on the form of selfexisting multigenre lyrical works, satirical intarsia, rhetorical monologues of characters or discourses and arguments conducted by them. The poet’s preferences for digressions and multplied reflections parallel to the main action of works, though not necessarilly depended on it, are best proved by Argenida, Transakcyja wojny chocimskiej and Nowy zaciąg. The very poems, a romance, epos and Messianic poem, are characterised by a clearly discoursive nature, which makes their fictional action seem as much a poetic form of mimesis as the author’s possibility to develop his rhetorical initiatives. This characteristic feature of poet’s narrative works, considered as a manifestation of “multiple speech” constitutes a structural quality of Argenida, a poem being a creative translation of Argenis, a Latin political romance by John Barclay. In this work, the presence of reflection, advice or lyrical and rhetorical excurses is connected with the quality of the adapted work as such, clearly the background one, where the fictional action permeates into the discoursive plan. The analysis of Wacław Potocki’s epic works in the light of the Polish and European early-modern literary practice allows for noticing the fact that the exposition of a digressive perspective of extra sphaeram is not a patent of a “multiple speaking” poet from Łużna, but an important and desired feature of the early-modern European narratives.
Bibliografia
Abramowska Janina. 1995. Alegoreza jako problem przekładu. W Powtórzenia i wybory. Studia z tematologii i poetyki historycznej, 87-162. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.
Backvis Claude. 1975. Szczególna próbka historycznego eposu: „Wojna chocimska” Wacława Potockiego (1670). W Szkice o kulturze staropolskiej, pł. Maria Daszkiewicz, 287-290. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Backvis Claude. 2003. Panorama poezji polskiej okresu baroku. T. 2., pł. Grażyna Majcher. Warszawa: Wydawnictwo Optima JG.
Brückner Aleksander. 1921. Wstęp. W Wiersze, Wacław Potocki. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza.
Eco Umberto. 1973. Dzieło otwarte. Forma i nieokreśloność w poetykach współczesnych, pł. Jadwiga Gałuszka. Warszawa: Czytelnik.
Friedrich W. 1983. „EΠΕΙΣΟΔΙΟΝ in drama and epic: A neglected and misunderstood term of Aristotle’s Poetics”. Hermes 1: 43-44.
Gruchała Janusz. 2000. Wokół osiemnastowiecznych wydań dzieł Wacława Potockiego. Z dziejów sławy poety. W Od średniowiecza ku współczesności. Prace ofiarowane Jerzemu Starnawskiemu w pięćdziesięciolecie doktoratu, red. Jan Okoń, 328-330. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Kaczmarek Marian. 1982. Sarmacka perspektywa sławy. Nad „Wojną chocimską” Wacława Potockiego. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Kukulski Leszek. 1962. Prolegomena filologiczne do twórczości Wacława Potockiego. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Lavallee Mirosław. 2007. „Sarmacki czytelnik Johna Barclaya”. Barok 2: 19.
Lori Humprey. 2007. Newcomb: Gendering prose romance in Rennaissance England. W A companion to Romance. From classical to contemporary, red. C. Saunders. Malden-Oxford-Victoria: Blackwell.
Malicki Jan. 1980. Słowa i rzeczy. Twórczość Wacława Potockiego wobec polskiej tradycji literackiej. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Michałowska Teresa. 1972. Romans XVII i pierwszej połowy XVIII wieku w Polsce. Analiza struktury gatunkowej. W Problemy literatury staropolskiej. Seria I, red. Janusz Pelc, 427-436. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Miszalska Jadwiga. 2003. „Kolloander wierny” i „Piękna Dianea”. Polskie przekłady włoskich romansów barokowych w XVII wieku i epoce saskiej na tle ówczesnych teorii romansu i przekładu. Kraków: Universitas.
Nowicka-Jeżowa Alina. 2009-2010. Humanitas w literaturze polskiego renesansu. W Humanitas. Projekty antropologii humanistycznej. Cz. 1., red. Alina Nowicka-Jeżowa, 287-384. Warszawa: Wydawnictwo Neriton.
Pawlak Wiesław. 2009. Erudycja humanistyczna w literaturze religijnej XVII wieku. W Humanitas i Christianitas w kulturze polskiej, red. Mirosława Hanusiewicz-Lavallee. Warszawa: Wydawnictwo Neriton.
Potter Lois. 1989. Secret rites and secret writing: Royalist literature 1641-1660. Cambridge.
Salzman Paul. 1985. English Prose Fiction 1558-1700. Oxford University Press.
Williams R. C. 1920. Epic unity as discussed by sixteenth-century critics in Italy. „Modern Philology” 7: 383-400.
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II Polska
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
