Proza moralitetem podszyta O modalności utworów Magdaleny Tulli
Abstrakt
Although lacking elements of the poetics of drama, Magdalena Tulli’s prose draws extensively from the traditional Medieval morality play. The key figure here is allegory, which is often used in accordance with the convention of the morality play. This connection is referred to by the author of the following essay as the modality of the morality play, assuming the understanding of the category of modality after Włodzimierz Bolecki. In Tulli’s prose it manifests itself in that the plot is set beyond historic time and usually beyond specified space; the boundaries of the world are ultimately set by the distances between actors and props.
Tulli’s writing refers the reader to universal issues present nunc et semper. She readily uses the concept of en ronde scene as a sole place of action (for instance the municipal square in Skaza). Before the eyes of a viewer – reader, she develops a plot told by allegoric characters; she does not give up moralizing but avoids exaggerated didacticism. The morality mode in Tulli’s writing is realized through the philosophical thesis of constantly emphasized inevitability of wander from birth to death.
Słowa kluczowe
allegory; morality-play seriousness; theatre; irony; actors
Bibliografia
Arlt J.: Świat w świecie – przestrzeń lustrzana w „Trybach” Magdaleny Tulli. „Fraza” 2005, nr 1–2.
Armatowska J.: Konstrukcja i dekonstrukcja w prozie Magdaleny Tulli (na przykładzie „Snów i kamieni”). W: Nowe dwudziestolecie. Szkice o wartościach i poetykach prozy i poezji lat 1989–2009. Red. P. Śliwiński. Poznań 2011.
Badula Ł.: Pętla światozmyślania. „FA-art” 2006, nr 1–2.
Błoński J.: Dramat i przestrzeń. W: Problemy teorii dramatu i teatru. T. 1: Dramat. Red. J. Degler. Wrocław 2003.
Bolecki W.: Modalność. Literaturoznawstwo i kognitywizm. Rekonesans. „Teksty Drugie” 2001, nr 5.
Brahmer M.: Teatr i dramat średniowieczny na Zachodzie. Warszawa 1948.
Czapliński P., Śliwiński P.: Kontrapunkt. Rozmowy o książkach. Poznań 1999.
Gadamer H.-G.: Symbol i alegoria. Tłum. M. Łukasiewicz. W: Symbole i symbolika. Red. M. Głowiński. Warszawa 1990.
Genette G.: Palimpsesty. Literatura drugiego stopnia. Tłum. A. Milecki. W: Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia. Red. H. Markiewicz. T. 4. Cz. 2. Kraków 1992.
Każdy (Everyman). Średniowieczny moralitet angielski. Tłum. S. Helsztyński. Warszawa 1933.
Kosińska A.: Nim się domknie melodia i dopełni los. „Dekada Literacka” 1999, nr 7–8.
Krajewska A.: Dramat i teatr absurdu w Polsce. Poznań 1996.
Krajewska A.: Milczenie w dramacie. W: Problemy teorii dramatu i teatru. T. 1: Dramat. Red. J. Degler. Wrocław 2003.
Larek M.: Pułapka komunikacyjna. Rozmowa z Magdaleną Tulli. „Czas Kultury” 2009, nr 2.
Lewański J.: Dramat i teatr średniowiecza i renesansu w Polsce. Warszawa 1981.
Lewański J.: Wstęp. W: Dramaty staropolskie. Oprac. J. Lewański. T. 1. Warszawa 1959.
Morawiec A.: „Sny i kamienie” Magdaleny Tulli – płaszczyzny odczytań. W: Literatura polska 1990–2000. Red. T. Cieślak, K. Pietrych. T. 2. Kraków 2002.
Nycz R.: Literatura modalności. „Teksty” 1980, nr 2.
Ostaszewski R.: Koniec w środku. „Dekada Literacka” 2003, nr 5–6.
Sławińska I.: Główne problemy struktury dramatu. W: Problemy teorii dramatu i teatru. T. 1: Dramat. Red. J. Degler. Wrocław 2003.
Sławińska I.: Odczytanie dramatu. W: Problemy teorii dramatu i teatru. T. 1: Dramat. Red. J. Degler. Wrocław 2003.
Słownik literatury staropolskiej. Średniowiecze. Renesans. Barok. Red. T. Michałowska. Wrocław 2002.
Słownik rodzajów i gatunków literackich. Red. G. Gazda, S. Tynecka-Makowska. Kraków 2012.
Szkaradnik K.: Skazanie na pustkę? Między egzystencjalistyczną (bez) wolnością a hermeneutycznym wyzwoleniem w prozie Magdaleny Tulli. „Polisemia. Naukowe czasopismo internetowe” 2012, nr 2. http://www.polisemia.com.pl/numery-czasopisma/numer-2-2012-9/skazanie-na-pustk, [dostęp: 20.05.2014, godz. 17:22].
Szkaradnik K.: W obliczu pustki. Magdaleny Tulli poszukiwania transcendencji. „FA-art” 2013, nr 4.
Śmigielski M.: Chłód i gorączka. Rozmowa z Magdaleną Tulli. „Pan Slawista” 2009, nr 1.
Tulli M.: Skaza. Warszawa 2006.
Tulli M.: Sny i kamienie. Warszawa 1995.
Tulli M.: Tryby. Warszawa 2003.
Tulli M.: W czerwieni. Warszawa 1998.
Tulli M.: Włoskie szpilki. Warszawa 2011.
Węgrzyniak A.: W trybach Magdaleny Tulli. W: Przypadki krytyczne. Studia i szkice o krytyce, życiu oraz świadomości literackiej po roku 1918. Red. D. Nowacki, K. Uniłowski. Katowice 2007.
Wiegandt E.: Postmodernistyczne alegorie Magdaleny Tulli. W: Nowe dwudziestolecie. Szkice o wartościach i poetykach prozy i poezji lat 1989–2009. Red. P. Śliwiński. Poznań 2011.
Witkowski M.: Narrator wyszedł z domu o wpół do dziesiątej. „Akcent” 2003, nr 3.
Witkowski M.: Światy z rękawa. „Duży Format” z dnia 17 kwietnia 2004 r. – dodatek: „Książki w Dużym Formacie”.
Zaleski M.: Za plecami narratora. Rozmowa z Magdaleną Tulli. „Res Publica Nowa” 1999, nr 5–6.
Zaleski M.: Złowróżbna łatwość stwarzania świata. „Gazeta Wyborcza” z dnia 30 stycznia 2006 r.
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
