Poza formą miasta idealnego Przeobrażenia nowohuckich materialności
Abstrakt
The article shows literary and documentary presentations of the first years of building Nowa Huta in the context of the avant-garde gesture of blurring the traces of the past and attempting at establishing a completely new beginning. Another equally important goal is to show how Nowa Huta, a model city of socialist visions, was organized by the dialectic of materialization and dematerialization which governed both the rhetoric of architectural visions and descriptions of human – especially women’s – corporeality. The author combines idealized (and therefore immaterial) approach whose ideological senses are projected onto the architecture of a utopian city with the socialistic approach to the body as a precisely shaped form whose biological and generally material qualities are disciplined. The author describes a few attempts of bodily disobedience to the dictate of the form, exposing the gap between postulated construction plans and the reality of everyday life entangled in the materiality of architecture and the biological nature of the body.
Słowa kluczowe
Nowa Huta; material, materiality; architecture parlante; somatic symptom disorder; utopia
Bibliografia
Albrecht Andrzej, Strzelecki Krzysztof, oprac., 1959: Kilofem, piórem i sercem: Nowa Huta we wspomnieniach, kronice i reportażu. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Iskry”.
Anioła Jan, 1954: Huta im. Lenina. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Armstrong Isobel, 2000: The Radical Aesthetic. Malden: Blackwell Publishers.
Benjamin Walter, 2015: Doświadczenie i ubóstwo. W: Idem: Twórca jako wytwórca. Przeł. Hubert Orłowski, Janusz Sikorski. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Brandys Marian, 1951: Piotr i Maria. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Brandys Marian, 1952: Początek opowieści. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Calvino Italo, 2002: Niewidzialne miasta. Przeł. Alina Kreisberg. Warszawa: W.A.B.
Cembrzyńska Patrycja, 2012: Wieża Babel: nowoczesny projekt porządkowania świata i jego dekonstrukcja. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas.
Czubała Tadeusz, 1959: Nowa Huta: przewodnik informator. Kraków: Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne RSW „Prasa”.
Fidelis Maria, 2012: Szukając traktorzystki – kobiety i komunizm. „Znak”, nr 689. [Online:] http://www.miesiecznik.znak.com.pl/6892012-malgorzata-fidelisszukajac-traktorzystki-kobiety-i-komunizm/[10.10.2018].
Golonka-Czajkowska Monika, 2013: Nowe miasto nowych ludzi. Mitologie nowohuckie. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Gołaszewski Tadeusz, 1955: Kronika Nowej Huty: od utworzenia działu projektowania Nowej Huty do pierwszego spustu surówki wielkopiecowej. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Hegel Georg Wilhelm Friedrich, 1964: Wykłady o estetyce. Przeł. Janusz Grabowski, Adam Landman. Warszawa: PWN.
Hellebust Rolf, 2012: Aleksiej Gastiew i metalizacja rewolucyjnego ciała. Przeł. Jacek Staniszewski. W: Materialność. Red. Krzysztof Gufrański et al. Gdańsk: Instytut Sztuki Wyspa.
Heynen Hilde, 2017: Awangarda. Przeł. Michał Choptiany. „Autoportret”, nr 4.
Ingold Tim, 2012: Materiały przeciwko materialności. Przeł. Marcin Wawrzyńczak. W: Materialność. Red. Krzysztof Gufrański et al. Gdańsk: Instytut Sztuki Wyspa.
Jarosz Dariusz, 1997: Główne problemy społeczne Nowej Huty w I połowie lat pięćdziesiątych z perspektywy warszawskiego centrum władzy. W: Dziedzictwo kulturowe Nowej Huty w rozwoju obszaru strategicznego Kraków-Wschód. Materiały konferencyjne. Kraków: [nakł. Wojewody Krakowskiego oraz Wydziału Kultury Urzędu Miasta Krakowa].
Klich-Kluczewska Barbara, 2005: Przez dziurkę od klucza: życie prywatne w Krakowie (1945–1989). Warszawa: Wydawnictwo Trio.
Komorowski Waldemar, 1997: Urbanistyka i architektura nowej huty lat 50. Historia i współczesność. W: Dziedzictwo kulturowe Nowej Huty w rozwoju obszaru strategicznego Kraków-Wschód. Materiały konferencyjne. Kraków: [nakł. Wojewody Krakowskiego oraz Wydziału Kul tury Urzędu Miasta Krakowa].
Kwiatkowski Zbigniew, 1963: List do urlopowanych. „Życie Literackie”, nr 31 (601).
Le Corbusier, 2012: W stronę architektury. Przeł. Tomasz Swoboda. Warszawa: Fundacja Centrum Architektury.
Lebow Catherine, 2013: Unfinished Utopia: Nowa Huta, Stalinism, and Polish Society, 1949–56. Ithaca and London: Cornell University Press.
Lico Gerard Rey A., 2001: Architecture and Sexuality: The Politics of Gendered Space. „Humanities Diliman”, vol. 2, no. 1.
Miłobędzki Maciej, 2017: Nieznośna lekkość. „Autoportret”, nr 4.
Ostrowski Wacław, 1952: Kształtowanie przestrzenne miasta socjalistycznego. „Miasto”, nr 1 (15).
Pallasmaa Juhani, 2016: Materia, haptyczność i czas (I): Wyobraźnia materialna i głos materii. „Autoportret”. [Online:] http://autoportret.pl/artykuly/materia-haptycznosc-i-czas-i/2/ [10.10.2018].
Pejić Bojana, 2015: The Making of the Communist Body – Politics of Representation and Spatialization of Power in the SFR Yugoslavia. [Online:] http://www.igorzabel.org/en/news-detail/210_Bojana+Peji%C4%87+The+Making+of+the+Communist+Body+-+Politics+of+Representation+and+Spatialization+of+Power+in+the+SFR+Yugoslavia [10.10.2018].
Ptaszycki Tadeusz, 1952: Fundamenty Nowego Miasta. „Miasto”, nr 1.
Rewers Ewa, 2008: Segregacja obcych ciał: porządek i wykluczenie. „Studia Regionalne i Lokalne”, nr 2.
Sławek Tadeusz, 1997: Akro/nekro/polis: wyobrażenia miejskiej przestrzeni. W: Pisanie miasta, czytanie miasta. Red. Anna Zeidler-Janiszewska. Poznań: Wydanictwo Fundacji Humaniora.
Starobinski Jean, 1997: 1789: emblematy rozumu. Przeł. Maryna Ochab. Warszawa: Czytelnik.
Szczepański Jan Józef, 1952: Robotnicze miasto. „Tygodnik Powszechny”, nr 1–2.
Tarnogórski Czesław, 1956: Rozmamłane piękności. „Budujemy Socjalizm”, nr 105.
Tomasik Wojciech, 2016: Inżynieria dusz. Literatura realizmu socjalistycznego w planie „propagandy monumentalnej”. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Toniak Ewa, 2009: Olbrzymki. Kobiety i socrealizm. Kraków: korporacja ha!art.
Tschumi Bernard, 1996: Architecture and Disjunction. Cambridge–London: The MIT Press.
Wigley Mark, 2003: Untitled: The Housing of Gender. In: Sexuality and Space. Ed. Beatriz Colomina. Princeton: Princeton Architectural Press.
Włodarczyk Wojciech, 1991: Socrealizm. Sztuka polska w latach 1950–1954. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie Polinezja Francuska
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
