Dżentelmen i plebejusze Słowo na otwarcie konferencji poświęconej twórczości Witolda Gombrowicza
Abstrakt
The article draws attention to the aesthetic feature of Gombrowicz’s prose as an effect of the unconstrained verbal games (para-logic, homonymies, delexicalisation of phraseologies, etc.) which play a fundamental role in the narratives of the author of Kosmos. Such a narrative strategy can be described with the help of the notion of sprezzatura introduced by Baldasarre Castiglione in The Book of the Courtier (Il Cortegiano, 1528 – in his adaptation of Castiglione’s work the Polish writer of the Renaissance, Łukasz Górnicki, used a neologism “nizaczmienie”). Using the reference to the Renaissance aesthetics of grace (grazia), the author of the article emphasizes the “aristocratic” feature of Gombrowicz’s prose. In this respect, Gombrowicz’s writings differ favorably from the publications of contemporary Polish prose writers (D. Masłowska, M. Sieniewicz, and M. Witkowski). Although the mentioned artists refer to both the poetics and anthropological concepts of Gombrowicz, their works do not achieve a similar degree of narrative freedom. This aesthetic difference is accompanied by a cultural and social difference – the brilliance of Gombrowicz’s narrative was elitist and characteristic of “high modernism”, while modern writers are associated with a more plebeian cultural formation.
Słowa kluczowe
Gombrowicz; stylistics and aesthetics of modernism; grazia; sprezzatura; the latest Polish prose
Bibliografia
Bielik-Robson Agata, 1999: Exodus, Ausgang, transgresja. Oświecenie i figury Wyjścia. „Res Publica Nowa”, nr 1–2.
Erbe Günter, 2012: Dandys nowoczesny. Przeł. Magda Komosa, Katarzyna Kończal. W: Kamp. Antologia przekładów. Red. Przemysław Czapliński, Anna Mizerka. Kraków: Universitas.
Gombrowicz Witold, 1986a: Dzieła. T. 3: Trans-Atlantyk. Red. nauk. tekstu Jan Błoński. Kraków–Wrocław: Wydawnictwo Literackie.
Gombrowicz Witold, 1986b: Dzieła. T. 7: Dziennik 1953–1956. Red. nauk. tekstu Jan Błoński. Kraków–Wrocław: Wydawnictwo Literackie.
Gombrowicz Witold, 1992: Dzieła. T. 10: Dziennik 1967–1969. Red. nauk. tekstu Jan Błoński, Jerzy Jarzębski. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Górnicki Łukasz, 2004: Dworzanin polski. Oprac. Roman Pollak. T. 1. Wrocław: Ossolineum.
Jarzębski Jerzy, 1992: Gombrowicz: ucieczka z rodzinnego domu [1988]. W: Idem: W Polsce czyli Wszędzie. Szkice o polskiej prozie współczesnej. Warszawa: Wydawnictwo PEN.
Kant Immanuel, 2000: Co to jest Oświecenie [1784]. Przeł. Adam Landman. W: Zbigniew Kuderowicz: Kant. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Leder Andrzej, 2013: Prześniona rewolucja. Ćwiczenie z logiki historycznej. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Markowski Michał Paweł, 2004: Czarny nurt. Gombrowicz, świat, literatura. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Płonowska-Ziarek Ewa, red., 2001: Grymasy Gombrowicza. W kręgu problemów modernizmu, społeczno-kulturowej roli płci i tożsamości narodowej. Przeł. Janusz Margański. Kraków: Universitas.
Tatarkiewicz Władysław, 1991: Historia estetyki. T. 3: Estetyka nowożytna. Wyd. 3 i 4. Warszawa: Arkady.
Ziomek Jerzy, 1980: Renesans. Wyd. 4. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
