Experimentum virtutis Frydrusza Herburta, poenitentia Bolesława albo o interpretowaniu utworów Mikołaja Sępa Szarzyńskiego
Abstrakt
The article undertakes to interpret two poetical pieces by Mikołaj Sęp Szarzyński: Pieśń o Frydruszu and Epitaphium Boleslao Audaci, Regi Poloniae, while including considerations contained in Czesław Hernas’s Barok (along with the scholar’s other synthesis, Literatura baroku). The said texts are interpreted in the context of epic tradition and those traditions that relate to Bolesław Śmiały (Szczodry; king of Poland, Bolesław II the Bold or the Generous) and also to the impact of Boethius’s thought. Another issue analysed by the author is the method of comparing Sęp Szarzyński’s works in the both mentioned syntheses by Hernas.
Słowa kluczowe
Mikołaj Sęp Szarzyński; Frydrusz (Fryderyk) Herburt; Bolesław II the Bold (the Generous); song; epitaph; Czesław Hernas; Boethius; the Baroque period
Bibliografia
Backvis, Claude, 2003: Panorama poezji polskiej okresu baroku. Red. naukowa Alina Nowicka-Jeżowa, Roman Krzywy. T. 2. Warszawa: Wydawnictwo Optima JG.
Banaszkiewicz Jacek, 1981: Czarna i biała legenda Bolesława Śmiałego. „Kwartalnik Historyczny” 1981, z. 2.
Błoński Jan, 1996: Mikołaj Sęp- Szarzyński a początki polskiego baroku.Wyd. 2. uzup. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas.
Boecjusz, 2006: O pocieszeniu, jakie daje filozofia. Przeł. i oprac. Gabriela Kurylewicz, Mikołaj Antczak. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki.
Boethius, 1934: Philosophiae consolationis libros quinque. Rudolfi Pei- peri atque Georgii Schepssii copiis et August Engelbrechtii studiis usus ad fidem codicum recensuit Guilelmus Weinberger. [Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum 67]. Vindobonae–Lipsiae: Hoelder-Pichler-Tempsky A.G.–Akademische Verlagsgesellschaft M.B.H.
Bömelburg Hans-Jürgen, 2011: Polska myśl historyczna a humanistyczna historia narodowa (1500–1700). Przeł. Zdzisław Owczarek. Wprowadzenie Andreas Lawaty. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas.
Callimachus Philippus, ca 1521: Carmen sapphicum in vitam sancti Stanislai episcopi cracoviensis. Kraków: Jan Haller. Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Sygn. XVI.Qu.2542. Dolnośląska Biblioteka Cyfrowa. [Online:] https://dbc.wroc.pl/dlibra/publication/5026/edition/4804?language=pl [15.11.2019].
Cromerus Martin, 1589: De origine et rebus gestis Polonorum libri XXX. Colonia Agrippina: officina Birckmannica. PAN. Biblioteka Kórnicka. Sygn. Cim.F.4249. Dolnośląska Biblioteka Cyfrowa. [Online:] https://www.dbc.wroc.pl/dlibra/publication/9041/edition/8186?language=pl [15.11.2019]
Curtius Ernst Robert, 1997: Literatura europejska i łacińskie średnio- wiecze. Tłum. i oprac. Andrzej Borowski. Kraków: Universitas.
Dąbrówka Andrzej, 2001: Teatr i sacrum w średniowieczu. Wrocław: Funna.
Długosz Jan,2009: Roczniki, czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego. [Przeł. Julia Mrukówna]. Ks. 3–4. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Flori Jean, 1999: Rycerstwo w średniowiecznej Francji. Tłum. Agnieszka Kuryś. Warszawa: Volumen–Mado.
Ganszyniec Ryszard, 1952: „Tragedia Petri Comitis”. „Pamiętnik Literacki” 1952, z. 1–2.
Głombiowska Zofia, 1995: Łacińskie utwory Mikołaj Sępa Szarzyń- skiego. W: Łacińska poezja w dawnej Polsce. Red. Teresa Michałowska. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN.
Gruchała Janusz S., 1997: Wstęp. W: Mikołaj Sęp Szarzyński: Poezje. Wstęp i oprac. Janusz S. Gruchała. Kraków: Universitas.
Grudziński Tadeusz, 1982: Bolesław Śmiały-Szczodry i biskup Stanisław: dzieje konfliktu. Warszawa: Interpress.
[Grześkowiak Radosław, Karpiński Adam, Mrowcewicz Krzysztof], 2001: Objaśnienia. W: Mikołaj Sęp Szarzyński: Poezje zebrane. Wyd. Radosław Grześkowiak, Adam Karpiński, przy współpr. Krzysztofa Mrowcewicza. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN–Sto- warzyszenie „Pro Cultura Litteraria” (skrót: O).
Haubrichs Walter, 2003: Emotionen vor dem Tode und ihre Ritualisierung.In: Codierungen von Emotionen im Mitttelalter. Emotions and Sensibilities in the Middle Ages. Hrsg. C. Stephen Jaeger, Ingrid Kasten. Berlin New–York: De Gruyter.
Herburt Jan, 1571: Chronica […]. Basileae: ex officina Oporiniana.Muzeum Narodowe w Krakowie; Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego. Sygn. MNK VIII-XVI.374. Małopolska Biblioteka Cyfro- wa. [Online:] http://mbc.malopolska.pl/dlibra/docmetadata?id=83291&from=publication [13.12.2019].
Hernas Czesław, 1976: Barok. Wyd. 2. il. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Hernas Czesław, 1989: Literatura baroku. Wyd. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Hernas Czesław, 1998: Barok. Wyd. 6. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Hernas Czesław, 2008: Barok. Wyd. 8 – 2 dodr. Warszawa: Wydawnic- two Naukowe PWN.
Hoły-Łuczaj Magdalena, 2012–2013: Czy „zwrot polityczny” to „zwrot marksistowski”? Projekt „Krytyki Politycznej” a marksistowska tradycja literaturoznawcza. „Literaturoznawstwo”, nr 6–7.
Horacjusz Flakkus Kwintus, 1986: Dzieła wszystkie. T. 1: Ody i epody.Tekst łac. do druku przygot., wyboru przekł. dokonał, przedm., życiorysem poety, wersyfikacją i koment. opatrzył Oktawiusz Jurewicz. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Jakóbczyk Stanisław, 1990: Porównywanie. (O procedurach naukowych filologii). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Kromer Marcin, 1611: O sprawach, dziejach i wszytkich inszych potocz- nościach koronnych polskich ksiąg XXX. Przez Marcina Błazowskiego [...] na Polski ięzyk przetłumaczone, przydatkami [...] utwierdzone i własnym kosztem [...] na świat podane. W Krakowie: W drukarni Mikołaja Loba. Biblioteka Narodowa. Sygn. SD W.3.722. Polona. [Online:] https://polona.pl/item/marcina-kromera-biskvpa-warmienskiego-o-sprawach-dzieiach-y-wszystkich-inszych,ODI4NjE5MjM/4/#info:metadata [12.12.2019].
Krzywiak Lech, 1991: Benedykt z Poznania: śląski miłośnik historii z początku XVI wieku. „Roczniki Historyczne”.
Maciej z Miechowa, 1521: Chronica Polonorum. Kraków: Hieronim Wietor. Biblioteka Kolegium Filozoficzno-Teologicznego oo. Dominikanów w Krakowie. Sygn. Cim.F.1070. Armarium. Dominikańska Biblioteka Cyfrowa. [Online:] http://bc.dominikanie.pl/dlibra/docmetadata?id=171&from=pubstats [10.12.2019].
MacIntyre Alisdair, 1996: Dziedzictwo cnoty. Studium z teorii moralności. Przeł., wstępem i przypisami opatrzył Adam Chmielewski. Przekł. przejrz. Jacek Hołówka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Maver Giovanni, 1957: Rozważania nad poezją Mikołaja Sępa Szarzyńskiego. „Pamiętnik Literacki”, z. 2.
Müller Jan-Dirk, 2005: Fortuna. In: Mythen Europas. Schlüsselfiguren der Imagination. Bd. 3: Zwischen Mittelalter und Neuzeit. Hrsg. Almut Schneider, Michael Neumann. Regensburg: WBG.
Paprocki Bartosz, zebrał i wyd., 1584: Herby Rycerztwa [!] Polskiego. Na pięcioro ksiąg rozdzielone. W Krakowie: W Drukarni Macieja Garwolczyka (za staraniem własnym y nakładem Autora tych Ksiąg).Bib- lioteka Narodowa. Sygn. SD XVI.F.92 / SD XVI.F.1050 / SD XVI.F.465. Polona. [Online] https://polona.pl/item/herby-rycerztwa-polskiego-
na-piecioro-xiag-rozdzielone,MTA5ODgxMzgw/3/#info:metadata/
[10.12.2019]
Scaglione Aldo, 1991: Knigts at Court. Courtliness, Chivalry and Courtesy from Ottonian Germany to Italian Renaissance. Berkeley: University of California Press.
Schneider Christopher, 2013: Narrationis contextus. Erzähllogik, narrative Kohärenz und das Wahrscheinliche in der Sicht der hochmittelalterlichen Poetik. In: Erzähllogiken in der Literatur des Mittelalters und der Frühen Neuzeit. Akten der Heidelberger Tagung vom 17. bis 19. Februar 2011. Hrsg. Florian Kragl, Christian Schneider. Heidelberg: Winter Verlag.
Sęp Szarzyński Mikołaj, 2001: Poezje zebrane. Wyd. Radosław Grześkowiak, Adam Karpiński, przy współpr. Krzysztofa Mrowcewicza.Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN–Stowarzyszenie „Pro Cultura Litteraria”.
Sinko Tadeusz, 1928: Wstęp. W: Mikołaj Sęp Szarzyński: Rytmy oraz anonimowe pieśni i listy miłosne z wieku XVI. Oprac. Tadeusz Sinko. Kraków: nakł. Krakowskiej Spółki Wydawniczej. Ossolineum.
Syndikus Hans Peter, 1972: Die Lyrik des Horaz. Eine Interpretation der Oden. Bd. 1. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft.
Syndikus Hans Peter, 1973: Die Lyrik des Horaz. Eine Interpretation der Oden. Bd. 2. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft.
Ślęk-Szczerbicka Ludwika, 1964: Duma staropolska. Wrocław: Ossolineum.
Tomicki Grzegorz, 2003: „Taki był on mąż”. O „Pieśni V. O Fridruszu” Mikołaja Sępa Szarzyńskiego. „Twórczość”, nr 1.
Walter Thomas, 1998: Unkeuschheit und Werk der Liebe: Diskurse über Sexualität am Beginn der Neuzeit in Deutschland. Berlin–New York: De Gruyter.
Wojtowicz Witold, 2019: Nowe wydania – stare podręczniki. Kilka uwag o akademickim Sępie. „Folia Litteraria Polonica”, nr 2.
Instytut Badań Literackich PAN Polska
https://orcid.org/0000-0002-8278-7948
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
