Wzloty, odchylenia i lamenty, czyli imitatorzy wobec potrzeby nowości
Abstrakt
Precursors and forerunners, when they seek for novelty, establish some norms and frameworks which, in turn, become defining for poetical genres and currents. So, what is the right of an imitator to search for new paths? The subject of the article are meta-poetic declarations of creators, who willingly and consciously follow in the footsteps of their great predecessors. The author points to the metaphors by means of which the poets defend their “space of freedoms” or concede to their powerlessness. The cases of the following poets are considered: Józef Bartłomiej Zimorowic in relation to Szymon Szymonowicz, Albert Ines and Andrzej Kanon in relation to Maciej Kazimierz Sarbiewski. Especially close attention was given to problematics and contexts of Albert Ines’s words prefacing a collection of poems that are quoted and translated in the article.
Słowa kluczowe
imitation and creation; Jesuit neo-Latin poetry; Józef Bartłomiej Zimorowic; Albert Ines; Andrzej Kanon
Bibliografia
Beall Chandler Baker, 1942: La Fortune de Tasse en France. Eugene: University of Oregon Press.
Berlucus Ioannes Antonius, 1632: Adagia selecta […]. Coloniae Allobrogum: de Tournes. [Online:] https://books.google.pl/books?id=9yl1_9 9uwAgC&pg=PR1&dq=%22adagia+selecta%22&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwib_-ve5qjmAhVx-yoKHbE3A-wQ6AEILDAA#v=onepage&q=%22adagia%20selecta%22&f=false [8.12.2019].
Cicero Marcus Tullius, 2010: Philippics 1–6. Ed. and transl. David Roy Shackleton Bailey. Rev. by John T. Ramsey, Gesine Manuwald. Cambridge–London: Harvard University Press.
Cyceron Marek Tuliusz, 2002: Filipiki. Mowy przeciwko Markowi Antoniuszowi. Przeł. i oprac. Karolina Ekes. Warszawa: Prószyński i S-ka.
Didacus de Celada, 1637: Iudith illustris perpetuo commentario litterali et morali […]. Lugduni: Iacobus et Petrus Prost. [Online:] https:// books.google.pl/books?id=wXOmKCq7MpwC&printsec=frontcover&dq=judith+illustris+1637&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwjfgrzHoKnnAhWJuIsKHWy1BWUQ6AEIRDAD#v=onepage&q=judith%20illustris%201637&f=false
Elizeusz [Elisaeus a S. Maria], 1650: De Vita, gestis ac miraculis S. Matris nostrae Theresiae a Iesu Seraphicae Virginis Lyricorum libri IV, Epodon liber unus duoque Epigrammatum. Cracoviae: Christophorus Schedelius. [Online:] https://books.google.pl/books?id=sI9wnNCvYMUC&printsec=frontcover&dq=De+Vita,+gestis+ac+miraculis&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwj5_Z_E6KjmAhVhwosKHQZBAXAQ6AEIMTAB#v=onepage&q=De%20Vita%2C%20gestis%20ac%20miraculis&f=false [8.12.2019].
Fowler Alastair, 2003: The Formation of Genres in the Renaissance and After. „New Literary History”, vol. 34, no. 2: Theorizing Genres I.
Fulińska Agnieszka, 2000: Naśladowanie i twórczość. Renesansowe teorie imitacji, emulacji i przekładu. Wrocław: Leopoldinum.
Grafton Anthony, 1990: Introduction. Notes from Underground on Cultural Transmission. In: The Transmission of Culture in Early Modern Europe. Eds. Anthony Grafton, Ann Blair. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
Horacy, 1988: Sztuka poetycka. W: Idem: Dzieła wszystkie.[Edycja dwujęzyczna]. Oprac. Oktawiusz Jurewicz. T. 2. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Horacy, 2019: Dzieła wszystkie Wydanie dwujęzyczne polsko-łacińskie. Przeł. i oprac. Andrzej Lam. Warszawa: Aspra.
Ines Albert, 1655: Lyricorum Centuria I politicis, ethicis, poeticis axiomatibus ac problematibus instructa. Dantisci: Georgius Foerster. Biblioteka Jagiellońska w Krakowie. Sygn. 528 I.
Kanon Andrzej, 1643: Lyricorum libri IV, Epodon liber unus et alter poematum continens Lechica admiranda ceteraque miscellanea. Cracoviae: Christophorus Schedelius. Biblioteka Jagiellońska. Sygn. IX M 80 (Mag.St.Dr.).
Kochanowski Jan, 1989: List dedykacyjny do Jana Zamoyskiego w „Odprawie posłów greckich”. W: Idem: Dzieła polskie. Oprac. Julian Krzyżanowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Kochanowski Piotr, 1968: Do czytelnika. W: Torquato Tasso: Gofred abo Jeruzalem wyzwolona. Oprac. Stanisław Grzeszczuk, Roman Pollak. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Kwintylian M. Fabius, 2005: Kształcenie mówcy. Księgi I, II i X. Przeł. i oprac. Mieczysław Brożek. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Lipsius Iustus, 1601: Epistolarum selectarum III Centuriae. Antverpiae: Officina Plantiniana, Joannes Moretus.[Online:] https://books.google.pl/books?id=HZOHvck32vsC&pg=PA85&dq=Epistolarum+selectarum+III+Centuriae&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwibrdG_6qjmAhVkxosKHTvdCuoQ6AEIKzAA#v=onepage&q=Epistolarum%20selectarum%20III%20Centuriae&f=false [8.12.2019].
Marcjalis [Marek Waleriusz Marcjalis], 1908: Epigramów ksiąg 12. Przeł. Jan Czubek. Kraków: Akademia Umiejętności.
Natoński Bronisław, 1971: Jan Kwiatkiewicz. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 16. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Opaliński Krzysztof, 1953: Przedmowa. W: Idem: Satyry. Oprac. Lesław Eustachiewicz. [BN I 147]. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Otwinowska Barbara, 1973: Imitacja. W: Problemy literaturystaropolskiej. Seria druga. Red. JanuszPelc. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Philalthaeus (właśc. Maggi) Lucilius, 1565: In quatuor libros Aristotelis De caelo et mundo Commentarii. Venetiis: Vincentius Valgrisus. [Online:] https://books.google.pl/books?id=0m9ZsSgTn7IC&pg=PA181&dq=PHILALTHAE+iIn+quatuor+libros+Aristotelis+De+caelo+et+mundo+Commentarii&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwiB8Pvm6qjmAhUdi8MKHcDyBCcQ6AEIKzAA#v=onepage&q&f=false [8.12.2019].
Pliniusz Sekundus Młodszy, 1837: Listy. T. 1–2. Przeł. Roman Ziołec- ki. Wrocław: Zygmunt Schletter.
Seneca the Younger, 1917: Epistles. Ed. Richard M. Gummere. Vol. 1. Cambridge: Harvard University Press.
Seneka Lucjusz Anneusz, 1961: Listy moralne do Lucyliusza. Przeł. Wiktor Kornatowski. Warszawa: Państwowa Wydawnictwo Naukowe.
Statius P. Papinius, 2003: Silvae. Ed. and transl. David Roy Shackle- ton Bailey. [Loeb Classical Library 206]. Cambridge: Harvard University Press.
Stawecka Krystyna, 1994: W kręgu Sarbiewskiego – liryka Alberta Inesa. „RocznikiHumanistyczne”, R. 42.
Szymonowic Szymon, 2000: Sielanki i pozostałe wiersze polskie. Oprac. Janusz Pelc. [BN I 1]. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossoliń- skich.
Virgil, 1999: Eclogues, Georgics, Aeneid 1–6. With an English translation by Henry Rushton Fairclough. Ed. George Patrick Goold. Cam- bridge: Harvard University Press.
Virgil’s Eclogues, 2010. Transl. Len Krisak. Philadelphia: University of Pennsylvania Press. [Edycja dwujęzyczna łacińsko-angielska].
Weintraub Wiktor, 1970: Recepcja „Jerozolimy wyzwolonej” w Polsce i na Zachodzie. W: W kręgu „Goffreda” i „Orlanda”. Księga pamiątkowa sesji naukowej. Red. Stanisław Pigoń. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Wergiliusz [Publius Vergilius Maro], 1987: Eneida. Tłum. i oprac. Zygmunt Kubiak. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Wergiliusz, 2006: Bukoliki i Georgiki. Wybór. Przeł. i oprac. Zofia Abramowiczówna. Wrocław–Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich–DeAgostini.
Zenon z Werony, 1739: Sancti Zenonis episcopi Veronensis Sermones. Veronae: Augustus Carattonus. [Online:] https://archive.org/details/bub_gb_i2Fk67uOJAcC/page/n24/mode/2up [8.12.2019].
Zimorowic Józef Bartłomiej, 1999: Obmowa. W: Idem: Sielanki nowe ruskie. Oprac. Ludwika Szczerbicka-Ślęk. [BN I 287]. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
