Mężczyzna między matriarchatem i sadyzmem

Jan Potkański
https://orcid.org/0000-0002-9332-1940

Abstrakt

The Polish culture suggests to the men two stances: subjugation to the (real or imaginary) female power or, to the contrary, aggressive elimination of “femineity.” The article analyzes these stances as presented in certain works of fiction and their worlds. Femineity is eliminated under the model of homosocial sadism, which must be distinguished both from the traditional patriarchy and from – denied or sublimed – homosexuality. The issue is first discussed based on Wzgórze psów by Jakub Żulczyk; then it is tracked back to the works displaying similar psychosocial structures, even though they may not obviously belong to the same historical literary community (despite their chronological proximity). These works are: Zwał by Sławomir Shuty, Ciało obce by Rafał Ziemkiewicz, White Raven by Andrzej Stasiuk, Morfina by Szczepan Twardoch and His Current Woman by Jerzy Pilich. The theoretical tools applied come from politicized versions of the late psychoanalysis and schizoanalysis (along the Lacan – Deleuze – Theweleit line).


Słowa kluczowe

matriarchy; sadism; masochism; Jakub Żulczyk; Rafał Ziemkiewicz; Gilles Deleuze

Deleuze Gilles, 1991: Masochism: Coldness and Cruelty. Trans. Jean McNeill. New York: Zone Books.

Deleuze Gilles, Guattari Félix, 2015: Tysiąc plateau. Przekł. pod red. Joanny Bednarek. Warszawa: Bęc Zmiana.

Freud Sigmund, 2007a: Ekonomiczny problem masochizmu. W: Idem: Psychologia nieświadomości. Przeł. Robert Reszke. Warszawa: KR.

Freud Sigmund, 2007b: Fetyszyzm; Rozszczepienie „ja” w procesie odparcia. W: Idem: Psychologia nieświadomości. Przeł. Robert Reszke. Warszawa: KR.

Fromm Erich, 2002: Anatomia ludzkiej destrukcyjności. Przeł. Jan Karłowski. Poznań: Rebis.

Gimbutas Marija, 1989: The Language of the Goddess. San Francisco: Harper and Row.

Graves Robert, 2000: Biała bogini. Przeł. Ireneusz Kania. Warszawa: Alfa.

Jazienicki Zbigniew, 2017: Psiekło. Recenzja książki „Wzgórze psów”. „Kultura Liberalna”, nr 439. [Online:] https://kulturaliberalna.pl/2017/06/05/zbigniew-jazienicki-recenzja-wzgorze-psow-jakub-zulczyk/ [26.01.2020].

Jazienicki Zbigniew, Potkański Jan, 2016: Sadyzm w „Nagim sadzie”. Perwersja jako struktura polskości. „Praktyka Teoretyczna”, nr 4 (22).

Jazienicki Zbigniew, Potkański Jan, 2017: Polski masochizm w „Tylko Beatrycze” Teodora Parnickiego. W: Kultura wobec nieświadomego. Studia (post)psychoanalityczne. Red. Jakub Osiński, Aleksandra Szwagrzyk-Dalasińska, Paweł Tański. Toruń: IBD.

Keff Bożena, 2008: Utwór o Matce i Ojczyźnie. Kraków: Ha!art.

Kemp Jonathan, 2013: The Penetrated Male. New York: Punctum.

Klein Melanie, 1997: The Psycho-Analysis of Children. Trans. Alix Strachey. London: Vintage.

Lacan Jacques, 1992: The Ethics of Psychoanalysis: The Seminar of Jacques Lacan, Book VIII. Trans. Dennis Porter. New York: Norton.

Piątek Tomasz, 2002: Heroina. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.

Pilch Jerzy, 1995: Inne rozkosze. Poznań: a5.

Pilch Jerzy, 2000: Pod Mocnym Aniołem. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Piwowarczyk Damian, 2012: Szczepan Twardoch, „Morfina”. Culture.pl. [Online:] https://culture.pl/pl/dzielo/szczepan-twardoch-morfina [26.01.2020].

Potkański Jan, 2018: Wolność realnego. Kant, Hegel i Deleuze a literatura polska. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.

Ritz German, 1990: Jarosław Iwaszkiewicz. Pogranicza nowoczesności. Przeł. Andrzej Kopacki. Kraków: Universitas.

Schmitt Carl, 2012: Teologia polityczna i inne pisma. Przeł. Marek A. Cichocki. Warszawa: Aletheia.

Shuty Sławomir, 2004: Zwał. Warszawa: W.A.B.

Stasiuk Andrzej, 1995: Biały kruk. Poznań: Obserwator.

Theweleit Klaus, 2016: Męskie fantazje. Przeł. Mateusz Falkowski, Michał Herer. Warszawa: PWN.

Tulli Magdalena, 2011: Włoskie szpilki. Warszawa: Nisza.

Tulli Magdalena, 2014: Szum. Kraków: Znak.

Twardoch Szczepan, 2012: Morfina. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Warkocki Błażej, 2007: Homo niewiadomo. Polska proza wobec odmienności. Warszawa: Sic!

Ziemkiewicz Rafał, 2005: Ciało obce. Warszawa: Świat Książki.

Żulczyk Jakub, 2017: Wzgórze psów. Warszawa: Świat Książki.

Pobierz

Opublikowane : 2020-06-29


PotkańskiJ. (2020). Mężczyzna między matriarchatem i sadyzmem. Śląskie Studia Polonistyczne, 15(1), 1-12. https://doi.org/10.31261/SSP.2020.15.11

Jan Potkański 
Uniwersytet Warszawski  Polska
https://orcid.org/0000-0002-9332-1940




Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.

Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.

1. Licencja

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.

2. Oświadczenie Autora

Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.

Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.

UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).

3. Prawa użytkownika

Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.

4. Współautorstwo

Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.

Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).