Eksperymenty nad tożsamością płciową mężczyzn w twórczości Marka Hłaski
Abstrakt
The present article aims to analyse the depictions of male protagonists in the oeuvre of Marek Hłasko. The post-World War Two crisis of hegemonic masculinity resulted in transformations of male and female gender identities in the 1950s. What seems to reflect the said reconfiguration of masculinity model are the changes occurring between the main protagonists of the particular pieces of Hłasko’s prose. In the 1954 short story entitled Baza Sokołowska, the men’s identities are, in the natural way, embedded in biology. In order to join the male community of drivers and gain their respect, it is enough to go through an initiation ritual. In the prose written by Hłasko after 1955, however, more and more often appear the male characters who humiliate the young and thwart them on their way to join masculine community, yet simultaneously some characters are presented who contest forms of patriarchal culture and refuse to participate in it. Hłasko’s Israeli novels, in turn, feature a series of male protagonists for whom gender (or even sexual) identity is merely a social construct. The narrator/protagonist of Drugie zabicie psa (Killing the Second Dog) would even consciously “perform” his masculinity to obtain an affluent female tourist’s trust and, as a result, to cozen her out of her money, which he needs to pay back his debts.
The analysis of Marek Hłasko’s selected prose writings focused on the representation of various masculinity models leads the author of the article to a conclusion that male gender identity is consistently shifting towards constructivist concepts.
Słowa kluczowe
socialist realism literature; masculinity; gender; post-war literature
Bibliografia
Buryła Sławomir, 2018: „Prawdziwi” mężczyźni. O prozie socrealizmu i jej kontynuatorach. W: Formy męskości. 1. Red. Adam Dziadek, Filip Mazurkiewicz. [Warszawa]: IBL.
Butler Judith, 2007: Zapisy na ciele, wywrotowe odgrywanie. Przeł. Krzysztof Kłosiński, Krystyna Kłosińska. W: Teorie literatury XX wieku. Antologia. Red. Anna Burzyńska, Michał Paweł Markowski. Wyd. 1, dodr. Kraków: Wydawnictwo „Znak”.
Butler Judith, 2008: Uwikłani w płeć. Przeł. Karolina Krasuska. Wstęp Olga Tokarczuk. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Czarnecka Agata, 2014: Konstruktywizm społeczny. W: Encyklopedia gender. Płeć w kulturze. Red. Monika Rudaś-Grodzka et al. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.
Głowiński Michał, 1992: Rytuał i demagogia. Trzynaście szkiców o sztuce zdegradowanej. Warszawa: OPEN.
Hłasko Marek, 1985a: Krzyż. W: Idem: Opowiadania. Wybór Michał Komar. Wstęp Lech Kurpiewski. Warszawa: Czytelnik.
Hłasko Marek, 1985b: Ósmy dzień tygodnia; Cmentarze; Następny do raju. Wyd. 2. Warszawa: Czytelnik.
Hłasko Marek, 1989: Sowa, córka piekarza. W: Idem: Sowa, córka piekarza; Nawrócony w Jaffie. Warszawa: Wydawnictwa Alfa.
Hłasko Marek, 2007a: Baza Sokołowska. W: Idem: Pierwszy krok w chmurach. Następny do raju. Wstęp Joanna Pyszny. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Hłasko Marek, 2007b: Okno. W: Idem: Pierwszy krok w chmurach. Następny do raju. Wstęp Joanna Pyszny. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Hłasko Marek, 2007c: Pierwszy krok w chmurach. W: Idem: Pierwszy krok w chmurach. Następny do raju. Wstęp Joanna Pyszny. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Hłasko Marek, 2014: Drugie zabicie psa. W: Idem: Drugie zabicie psa; Nawrócony w Jaffie. Warszawa: Agora.
Irigaray Luce, 2010: Rynek kobiet. W: Eadem: Ta płeć ( jedną) płcią niebędąca. Przekł. Sławomir Królak. Kraków: Eidos.
Jarzębski Jerzy, 1984: Hłasko – retoryka grzechu i nawrócenia. W: Idem: Powieść jako autokreacja. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Kaliściak Tomasz, 2018: Małżeństwa jednoduszne. O dawnych formach męskich więzi homospołecznych. W: Formy męskości. 2. Red. Adam Dziadek. [Warszawa]: IBL.
Nadrowska Anna, 2019: Męskość w służbie ideologii. Obraz przodownika pracy w polskiej prozie socrealistycznej. W: (Nie)męskość w tekstach kultury XIX–XXI wieku. Red. Barbara Zwolińska, Krystian Maciej Tomala. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Sandauer Artur, 1959: O pewnej nagrodzie. W: Idem: Bez taryfy ulgowej. Warszawa: Czytelnik.
Smulski Jerzy, 2002: Wróg klasowy jako „obcy” w polskiej literaturze socrealistycznej. W: Idem: Od Szczecina do… Października. Studia o literaturze polskiej lat pięćdziesiątych. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Stańczak-Wiślicz Katarzyna, 2010: Ojcowie nieobecni, ojcowie słabi i przegrani, czyli polska prasa kobieca drugiej połowy lat 40-tych XX w. na temat funkcjonowania mężczyzn w rodzinie. W: Męskość jako kategoria kulturowa. Praktyki męskości. Red. Magdalena Dąbrowska, Andrzej Radomski. Lublin: Wydawnictwo Portalu Wiedza i Edukacja.
Śmieja Wojciech, 2016: Hegemonia i trauma. Literatura wobec dominujących fikcji męskości. Warszawa: IBL.
Śmieja Wojciech, 2018: Hegemonia i trauma. Literatura po 1945 roku wobec przemian męskości. W: Formy męskości. 1. Red. Adam Dziadek, Filip Mazurkiewicz. [Warszawa]: IBL.
Tomasik Wojciech, 2016: Harmonia ludzi i maszyn. O socrealistycznych obrazach „nowego” człowieka. W: Idem: Inżynieria dusz. Literatura realizmu socjalistycznego w planie „propagandy monumentalnej”. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Wasilewski Piotr, 1991: Hłasko nieznany. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
