Metoda skorelowana w dydaktyce polszczyzny edukacyjnej
Abstrakt
Za sprawą zmian ekonomicznych i geopolitycznych do szkół w Polsce coraz częściej trafiają dzieci, które polskiego nie znają na tyle dobrze, by bez trudu uczestniczyć w lekcjach przedmiotowych, lub też wcale się polszczyzną nie posługują. Z roku na rok w naszym kraju przybywa więc placówek edukacyjnych, w których na przerwach i na lekcjach słychać języki inne niż polszczyzna. Zadaniem nauczycieli jest wprowadzanie obcojęzycznych uczniów w świat naszego języka na tyle sprawnie, by jak najszybciej mogli oni nie tylko porozumiewać się z otoczeniem, z polskimi rówieśnikami, lecz przede wszystkim efektywnie uczyć się razem z nimi różnych przedmiotów. W artykule starano się pokazać zalety stosowania w dydaktyce polszczyzny edukacyjnej metody skorelowanej, która jest narzędziem kształtowania kompetencji językowo-przedmiotowych, sposobem nauczania języka przez treść, a treści przez język. Metoda powstała co prawda na użytek nauczania polszczyzny odziedziczonej w szkołach polskich poza Polską, z powodzeniem może być jednak zaadaptowana do nowej misji, u podłoża metody skorelowanej leży bowiem przekonanie, iż kluczem do edukacyjnego sukcesu ucznia są dobrze rozwinięte kompetencje językowe, te zaś należy kształtować równolegle z kompetencjami przedmiotowymi, gdyż nie stanowią one do nich dodatku, lecz są ich
integralną częścią.
Słowa kluczowe
polszczyzna edukacyjna; metoda skorelowana; ozwijanie edukacyjnej sprawności językowej, nauczanie języka polskiego jako obcego; glottodydaktyka
Bibliografia
Beacco J.C. i in., 2010, Language and School Subjects. Linguistic Dimensions of Knowledge Building in School Curricula, Language Policy Division, Council of Europe.
Cummins J., 1981, Age of Arrival and Immigrant Second Language Learning in Canada: A Reassessment, „Applied Linguistics”, vol. 2, s. 132–149, https://doi.org/10.1093/applin/II.2.132.
Cummins J., 2000, Language, Power and Pedagogy: Bilingual Children in the Crossfire, Multilingual Matters, Buffalo, NY.
Gaze M., 2022, Polszczyzna uczniów arabskiego pochodzenia – studium porównawcze, „Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców”, T. 28, s. 175–187, https://doi.org/10.18778/0860-6587.28.12.
Gottlieb M., Ernst-Slavit G., 2014, Academic Language in Diverse Classrooms: Definitions and Contexts, Corwin Press Publisher, Thousand Oaks, California.
Grucza S., 2008, Lingwistyka języków specjalistycznych, Wydawnictwo Euro-Edukacja, Warszawa.
Hu M., Nation I.S.P., 2000, Unknown Vocabulary Density and Reading Comprehension, „Reading in a Foreign Language”, vol. 13 (1), s. 403–430.
Jaworski M., 1989, Koncepcja i wyniki badań, w: Tenże, Terminy i pojęcia w programach i podręcznikach szkoły podstawowej. Koncepcja i wyniki badań, Instytut Programów Szkolnych Ministerstwa Edukacji Narodowej, Warszawa, s. 4–22.
Jędryka B.K., 2022, CLIL po polsku – zintegrowane kształcenie przedmiotowo-językowe w dydaktyce języka polskiego jako języka edukacji szkolnej na przykładzie przyrody, w: Z problematyki kształcenia językowego, T. 9, red. E. Awramiuk, K. Szamryk, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok, s. 159–185.
Krakowiak K. i in., oprac., 2016, Wskazówki dla autorów i wydawców podręczników szkolnych dotyczące sposobu opracowania tekstów dostosowanych do rozwoju językowego uczniów oraz minimalne standardy dostępności treści podręczników szkolnych dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (w tym z niepełnosprawnościami, z trudnościami w uczeniu się lub komunikowaniu), pobrano z: https://bip.ore.edu.pl/pliki/zamowienia/ponizej/41-2017/za%C5%82.%202-WSKAZ%C3%93WKI%20i%20STANDARDY-KUL.pdf [październik 2022].
Lipińska E., Seretny A., 2012, Między językiem ojczystym a obcym. Nauczanie i uczenie się języka odziedziczonego na przykładzie szkolnictwa polonijnego w Chicago, Księgarnia Akademicka, Kraków 2012, pobrano z: https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/53992/lipinska_seretny_miedzy_jezykiem_ojczystym_a_obcym_2012.pdf?sequence=1&isAllowed=y [7.07.2023].
Lipińska E., Seretny A., 2022, Nauczanie języka przez literaturę, a literatury przez język – o metodzie skorelowanej w pracy z uczniami polonijnymi, „Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego”, nr 8, s. 19–36, http://dx.doi.org/10.34768/fp2022a1.
Martyniuk W., 2015, Edukacyjna sprawność językowa w ujęciu działaniowym Rady Europy, „LingVaria”, T. 10, nr 20, s. 69–79, https://doi.org/10.12797/LV.10.2015.20.06.
Pamuła-Behrens M., 2018, Język edukacji szkolnej w integracyjnym modelu wsparcia ucznia z doświadczeniem migracji w rodzinie, „Postscriptum Polonistyczne”, nr 2(22), s. 171–186, pobrano z: https://www.journals.us.edu.pl/index.php/PPol/article/view/9714 [7.07.2023].
Seretny A., 2014, Czytanie ekstensywne. Tekst w perspektywie glottodydaktycznej, „Postscriptum Polonistyczne”, nr 3, s. 7–18.
Seretny A., 2015, Słownictwo w dydaktyce języka. Świat słów na przykładzie języka polskiego jako obcego, Księgarnia Akademicka, Kraków.
Seretny A., 2021, Polszczyzna w szkole, czyli język jako narzędzie poznania, w: Dydaktyka języka polskiego jako nierodzimego. Konteksty – dylematy – trendy, red. A. Seretny, E. Lipińska, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków, s. 113–140.
Seretny A., 2022, Polszczyzna jako język drugi w szkole. Wymagania leksykalne komunikacyjnej i edukacyjnej odmiany języka, „Neofilolog”, nr 58/1, s. 98–118, https://doi.org/10.14746/n.2022.58.1.7.
Seretny A., Lipińska E., 2005, ABC metodyki nauczania języka polskiego jako obcego, Universitas, Kraków.
Seretny A. i in., 2023, Po prostu po polsku jeszcze raz, Stowarzyszenie „Wspólnota Polska”, Warszawa–Chicago.
Snow C.E., Uccelli P., 2009, The Challenge of Academic Language, w: The Cambridge Handbook of Literacy, eds. D.R. Olson, N. Torrance, Cambridge University Press, Cambridge, s. 112–133.
Szlajfer F. i in., 2018, Planeta Nowa 5. Podręcznik do geografii dla klasy piątej szkoły podstawowej, Nowa Era, Warszawa.
Szuman S., 1985, Język i mowa, w: Tenże, Studia nad rozwojem psychicznym dziecka, wybór i oprac. M. Przetacznikowa, G. Makiełło-Jarża, [Dzieła wybrane, T. 1], Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa, s. 174–182.
Targońska J., 2017, Problematyczne obszary pracy nad słownictwem na lekcji języka obcego – próba diagnozy przyczyn słabo rozwiniętej kompetencji leksykalnej uczniów, „Języki Obce w Szkole”, nr 3, s. 4–13.
Zgółkowa H., 1992, Dobór słownictwa do nauczania języka polskiego jako obcego, w: Język polski jako obcy. Programy nauczania na tle badań współczesnej polszczyzny, red. W. Miodunka, Uniwersytet Jagielloński, Kraków, s. 37–119.
Zwiers J., 2008, Building Academic Language: Essential Practices for Content Classrooms, Jossey-Bass, San Francisco, CA.
Uniwersytet Jagielloński Polska
https://orcid.org/0000-0002-5377-4881
Anna Seretny – doktor habilitowana, profesor w Instytucie Glottodydaktyki Polonistycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autorka monografii, podręczników oraz licznych artykułów z zakresu nauczania/uczenia się języka polskiego jako nierodzimego. W swojej pracy badawczej zajmuje się kompetencją leksykalną uczących się polszczyzny jako języka obcego/drugiego, a także dydaktyką języka odziedziczonego. Interesuje się również wymiarem leksykalnym polszczyzny jako języka szkolnej edukacji.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
