Odczytując palimpsest miejski. Na przykładzie Katowic
Abstrakt
The article invites the readers to approach the city itself as a text of culture. We are to read it alongside other narratives/narrations (literary, artistic, and cinematic) devoted to it. The author traces how Katowice’s space has been transmuted into politically- and culturally-charged places, by distinguishing consecutive layers of the palimpsest (Polish village, building patterns of German and Polish times: the old and the new). The foregoing examples allow the author to indicate the traces of conceptions and ideologies reflected by architecture. He also includes some methodological recommendations/tips pertaining to reading the space.
Słowa kluczowe
the city; space; place; text; reading; ideology; palimpsest
Bibliografia
Bagłajewski A.: Miasto — palimpsest. W: Miejsce rzeczywiste, miejsce wyobrażone. Studia nad kategorią miejsca w przestrzeni kultury. Red. M. Kitowska‑Łysiak, E. Wolicka. Lublin 1999.
Borowik A.: Nowe Katowice. Warszawa 2019.
Burszta W.J.: Miasto i wieś — opozycja mitycznych nostalgii. W: Pisanie miasta — czytanie miasta. Red. A. Zeidler‑Januszewska. Poznań 1997.
Dame L.: Jak Katowice stały się miastem. Tłum. N. Nowara‑Matusik. W: Katowice oczami Niemców i Polaków. T. 1. Red. G.B. Szewczyk. Katowice 2017.
Dutka E.: „Za, a nawet przeciw”, czyli parę uwag i pytań o palimpsestowość miejsc i przestrzeni W: Palimpsest. Miejsca i przestrzenie. Red. A. Gomóła, A. Szawerna‑Dyrszka. Katowice 2018.
Dyba K.: Historia na ulicach Katowic. Propozycje zajęć z edukacji regionalnej. Katowice 1998.
Fiderkiewicz M.: Zaszyfrowany wszechświat malarstwa Erwina Sówki. Katowice 2016.
Hoffmann G.: Historia miasta Katowice. Tłum. D. Makselon, M. Skop. Katowice 2003.
Iwaszkiewicz J.: Podróże do Polski. Warszawa 1987.
Kostkiewiczowa T.: Palimpsest. W: Słownik terminów literackich. Red. J. Sławiński. Wrocław 1989.
Kozina I.: Chaos i uporządkowanie. Dylematy architektoniczne na przemysłowym Górnym Śląsku w latach 1763—1955. Katowice 2005.
Lasiewicz‑Sych A.: Obraz dialektyczny „nowej” architektury. W: Przestrzeń, filozofia i architektura. Red. E. Rewers. Poznań 1999.
Lewandowski K.T.: Śląskie dziękczynienie. Wrocław 2009.
Lubrich F.: Katowickie Towarzystwo Śpiewacze im. Oskara Meistera. Tłum. M. Blidy. W: Katowice oczami Niemców i Polaków. Red. G.B. Szewczyk. Katowice 2017.
Marecki J., Rotter L.: Jak czytać wizerunki świętych. Kraków 2013.
Miuosh: Piąta strona świata. [Płyta CD]. Fandango Records 2011.
Nałęcz‑Gostomski W.: Dzieje i rozwój Wielkich Katowic jako ośrodka przemysłu i stolicy autonomicznego województwa śląskiego. Katowice 1926.
Netz F.: Dysharmonia caelestis. Katowice—Warszawa 2004.
Netz F.: W blasku ich śmierci. W: Idem: Trzy dni nieśmiertelności. Mikołów 2009.
Panofsky E.: Studia z historii sztuki. Wybrał, oprac. i posłowiem opatrzył J. Białostocki. Warszawa 1971.
Pruszyński K.: Węgiel i człowiek. „Wiadomości Literackie” 1936, nr 48.
Rutkowski H.: Studium gmachu cyrku wolnostojącego w Stalinogrodzie. Opis projektu. „Architektura” 1955, nr 7.
Sławek T.: Akro/nekro/polis: wyobrażenia miejskiej przestrzeni. W: Pisanie miasta. Czytanie miasta. Red. A. Zeidler‑Januszewska. Poznań 1997.
Smolorz M. [S. Szulecki]: Cysorz. Katowice 1990.
Sobkiewicz L.: Waltera Benjamina filozofia ulicy. W: Przestrzeń, filozofia i architektura. Red. E. Rewers. Poznań 1999.
Szczypka‑Gwiazda B.: Urbanistyka i architektura drugiej połowy XIX wieku i początku XX stulecia. W: Sztuka Górnego Śląska. Red. E. Chojecka. Katowice 2004.
Szejnert M.: Czarny ogród. Kraków 2007.
Tuan Yi‑Fu: Przestrzeń i miejsce. Tłum. A. Morawińska. Warszawa 1987.
Ulice i place Katowic. Red. G. Grzegorek. Katowice 2015.
Waniek H.: Katowice blues. Katowice 2010.
Waniek H.: Wstęp. W: Ulice i place Katowic. Red. G. Grzegorek. Katowice 2015.
Wisłocki S.A.: Janowscy „kapłani wiedzy tajemnej”. Okultyści, wizjonerzy i mistrzowie małej ojczyzny. Katowice 2013.
Instytut Badań Regionalnych Biblioteki Śląskiej Polska
https://orcid.org/0000-0003-4453-6731
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
