Organizacja szkolenia kawalerzysty armii Księstwa Warszawskiego w świetle rozkazów płk. Feliksa Przyszychowskiego
Abstrakt
W artykule poruszono problem organizacji szkolenia kawalerzysty Wojska Polskiego w czasach Księstwa Warszawskiego. Zasadnicze było podjęcie próby zweryfikowania, jak przy braku centralnego regulaminu dowódcy pułków radzili sobie z organizacją szkolenia oraz manewrów w podległych im oddziałach. W tym celu poddano analizie rozkazy dowódcy 9. pułku ułanów — płk. Feliksa Przyszychowskiego. Zostały one zapisane w księdze pułkowej z lat 1809—1811. Można w nich dostrzec wpływ wysyłanych do oddziału instrukcji generalnego inspektora jazdy gen. Aleksandra Rożnieckiego. W dyspozycjach pułkownika odnajdujemy wiele cennych uwag dotyczących organizacji musztry ułanów — stosowanego systemu trójkowego, ćwiczeń lancą, flankierowania, manewrów kompanii i szwadronów, szkoły pieszej i konnej żołnierza, przygotowań do lustracji pułku przez generalnego inspektora jazdy czy też porad dla oficerów na temat prowadzenia „małej wojny”.
Słowa kluczowe
kawaleria; ułani; Księstwo Warszawskie; szkolenie wojskowe; musztra
Bibliografia
Albrecht J., Generalny inspektor jazdy, gen. dyw. Rożniecki i jego lustracje pułków jazdy Księstwa Warszawskiego w 1808 r., „Bellona” 1922, r. 5, z. 2, s. 106—121.
Albrecht J., Z dziejów jazdy Księstwa Warszawskiego. Przyczynek historyczno-organizacyjny do lat 1806—1808, Oświęcim 2012.
Dudziński J., 13. pułk piechoty Księstwa Warszawskiego i jego udział w wojnie 1812 roku, „Studia z Dziejów Wojskowości” 2013, t. 2, s. 117—154.
Fredro A., Trzy po trzy, oprac. K. Czajkowska, Warszawa 1987.
Gembarzewski B., Wojsko Polskie. Księstwo Warszawskie 1807—1814, Warszawa 1905.
Gembarzewski B., Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831, Warszawa 1925.
Grobicki J., Rozwój i dzieje kawalerii Księstwa Warszawskiego, „Przegląd Kawaleryjski” 1934, r. 11, nr 4, s. 387—421.
Krótki Zbiór Uwag dla Jchm. Officyerów Półku 10go Jazdy Hussarów. Tyczący się Służby Polowey mianowicie Placówek Wedet i Patrolów [p. Półkownika Umińskiego], [b.m.w.] 1810.
Kuczyński K., Kawalerię mieliśmy nadwerężoną… Konie i remonta w Wojsku Polskim w latach 1788—1794 i 1806—1814 w świetle opinii administracji cywilno-wojskowej i relacji z epoki, Zabrze—Tarnowskie Góry 2021.
Mała woyna czyli opis służby letkich pułków w czasie woyny, przez P. kapitana de Grand-Maison, za zleceniem W. P. Podpułkownika jazdy ochotników Flandryi a przez W. Pułkownika Dziewanowskiego na polski język przetłumaczona, cz. 1—2, Poznań 1808.
Morawski R., Paczuski A., Wojsko Księstwa Warszawskiego. Ułani, gwardie honorowe, pospolite ruszenie, żandarmeria konna, t. 1, Warszawa 2009.
Morawski R., Wielecki H., Wojsko Księstwa Warszawskiego. Kawaleria, Warszawa 1995.
Ordonnance provisoire sur l’exercice et les manoeuvres de la cavalerie, rédigée par ordre du ministre de la guerre, du 1er vendémiaire an XIII. Seconde édition. Suivie de l’instruction du 24 septembre 1811, sur l’exercice et les maneuvres de la lance, Paris 1813.
Pachoński J., Przyszychowski Feliks h. Gozdawa (ok. 1776 — po 1816), w: Polski słownik biograficzny, t. 29, Kraków 1986, s. 246—247.
Pamiętnik Generała Jana Weyssenhoffa, wyd. J. Weyssenhoff, Warszawa 1904.
Początkowe przepisy do musztry dla Kawaleryi Narodowey Woyska Koronnego y Wielkiego Xstwa. Lit., Warszawa 1790.
Polak K., Od Łomży do Sedanu. Pułk 8. ułanów Księstwa Warszawskiego (1809—1814), Oświęcim 2013.
Przepisy polowe w czasie boiu, przeznaczone dla jazdy lekkiey i wszelkich oficerów teyże broni. Z francuzkiego na oyczysty ięzyk przełożone przez Alexandra Oborskiego maiora pułku 13go Jazdy, Warszawa 1812.
Staszewski J., Generał Dominik Dziewanowski, Poznań 1933.
Strzeżek T., Kawaleria Księstwa Warszawskiego w wojnach napoleońskich — organizacja i szlak bojowy. „Echa Przeszłości” 2008, nr 9, s. 83—112.
Trąbski M., Rozkazy i wspomnienia generała Dominika Dziewanowskiego — źródła do historii wojny 1812 roku, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, Prace Historyczne” 2013, nr 140, z. 1, s. 97—112.
Zych G., Armia Księstwa Warszawskiego 1807—1812, Warszawa 1961.
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0002-6065-3842
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
