Wychowanie przyszłego władcy w świetle traktatów „De institutione regii pueri” (1502/1503) i „Institutio principis christiani” (1516)
Abstrakt
Celem artykułu jest ukazanie procesu wychowania przyszłego władcy przedstawionego w dwóch traktatach pedagogicznych okresu humanizmu. Pierwszy z nich, De institutione regii pueri (1502/1503), powstał zapewne z inspiracji Elżbiety Rakuszanki oczekującej narodzin pierworodnego dziecka swego syna Władysława Jagiellończyka. Traktat ten stanowi zbiór praktycznych uwag do wychowania przyszłego władcy z uwzględnieniem oczekiwanych wartości, postaw i zachowań. Natomiast Institutio principis christiani (1516) został napisany przez Erazma z Rotterdamu dla księcia Karola Habsburga, przyszłego króla hiszpańskiego i cesarza. W dziele tym zaprezentowano wizję idealnego władcy chrześcijańskiego, trudną jednak do zrealizowania w rzeczywistości.
Słowa kluczowe
wychowanie królewicza; traktat pedagogiczny; humanizm
Bibliografia
Barycz H., Wstęp, w: Erazm z Rotterdamu, Pochwała głupoty, przeł. i objaśnił E. Jędrkiewicz, wstęp H. Barycz, Wrocław 1953, s. III—CXIX.
Borkowska U., Edukacja Jagiellonów, „Roczniki Historyczne” 2005, 71, s. 99—119.
Borkowska U., The Jagiellonian model of education, w: Hofkultur der Jagiellonendynastie und verwandter Fürstenhäuser. The Culture of the Jagellonian and Related Courts, hrsg. U. Borkowska, M. Hörsch, Ostfildern 2010, s. 171—183.
Borkowska U., Dynastia Jagiellonów w Polsce, Warszawa 2011.
Borzyszkowski M., Erazmowi z Rotterdamu (1469—1536) w pięćsetną rocznicę urodzin, „Studia Warmińskie” 1970, 7, s. 285—304.
Codex epistolaris saeculi decimi quinti, t. 1 (1444—1492), wyd. J. Szujski, Kraków 1876.
Czechowicz B., Idea i państwo. Korona Królestwa Czech w latach 1457—1547, t. 4: Król i stany, cz. 1: Siła słabości? Długie późne rządy Władysława II, Wrocław 2018.
Danysz A., O wychowaniu królewicza. Traktat humanistyczno-pedagogiczny z roku 1502, Lwów 1900.
Danysz A., O wychowaniu królewicza traktat humanistyczno-pedagogiczny z roku 1502, w: idem, Studja z dziejów wychowania w Polsce, Kraków 1921, s. 1—28.
Iwańczak W., Edukacja dworska na progu renesansu, w: Kultura edukacyjna na Górnym Śląsku, red. A. Barciak, Katowice 2002, s. 216—228.
Jurga R.M., Machiny wojenne, Kraków—Warszawa 1995.
Le Goff J., Portret władcy idealnego, w: idem, Długie średniowiecze, tłum. M. Żurowska, Warszawa 2017, s. 150—165.
Macek J., Jagiellonský vĕk v českých zemích (1471—1526), díl 1: Hospodárská zákládna a královská moc, Praha 1992.
O wychowaniu królewicza, w: Wybór pism pedagogicznych Polski doby odrodzenia, oprac. J. Skoczek, Wrocław 1956, s. 3—72.
Oliński P., O lekturze dzieł starożytnych w piśmie „De liberorum educatione” Eneasza Sylwiusza Piccolominiego, w: Stilo et animo. Prace historyczne ofiarowane Tomaszowi Jasińskiemu w 65. rocznicę urodzin, red. M. Dorna, M. Matla, M. Sosnowski, E. Syska przy współpracy W. Barana-Kozłowskiego, Poznań 2016, s. 179—186.
Papajík D., Ladislav Pohrobek (1440—1457). Uherský a český král, České Budějovice 2016.
Podręcznik żołnierza Chrystusowego nauk zbawiennych pełny, przeł., wstęp, przypisy J. Domański, przedm. L. Kołakowski, Warszawa 1965.
Przeździecki A., O królowej Elżbiecie, żonie Kazimierza Jagiellończyka i rękopisie pod jej imieniem „O wychowaniu królewskiego dziecka”, „Biblioteka Warszawska” 1852, 45, z. 1, s. 523—550.
Skoczek J., Wychowanie Jagiellonów, Lwów 1932.
Tournoy G.M., „Institutio principis Christiani” Erazma i jego pierwszy opublikowany przekład francuski, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 2009, 53, s. 197—201.
Traktat „De institutione regii pueri”, wyd. Ch. Gastgeber, P. Oliński, Toruń 2016.
Wichowa M., List jako forma wypowiedzi w humanistycznych traktatach pedagogicznych powstałych na gruncie polskim, „Napis. Pismo poświęcone literaturze okolicznościowej i użytkowej” 1994, 1, s. 11—26.
Wierzbowski T., Matricularum Regni Poloniae Summaria, excussis codicibus, qui in Chartophylacio Maximo Varsoviensi asservantur, t. 3, Warszawa 1908.
Wrońska K., Erazm z Rotterdamu jako nauczyciel humanizmu chrześcijańskiego, „Filozoficzne Problemy Edukacji” 2020, 3, s. 39—60.
Wychowanie księcia chrześcijańskiego, w: Erazm z Rotterdamu, Pisma moralne. Wybór, przeł. i oprac. M. Cytowska, Warszawa 1970, s. 139—300.
Zarębski I., Najwcześniejszy humanistyczny polski traktat pedagogiczny (około 1467), w: Dziesięciolecie Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie 1946—1956. Zbiór rozpraw i artykułów, red. W. Szyszkowski, Kraków 1957, s. 151—178.
Żołądź-Strzelczyk D., „A Blessing most desired” — Expecting a Child and the First Tribulations of Life among the Polish Jagiellons, w: Hofkultur der Jagiellonendynastie und verwandter Fürstenhäuser. The Culture of the Jagellonian and Related Courts, hrsg. U. Borkowska, M. Hörsch, Ostfildern 2010, s. 193—198
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
