Ojcowskie troski i radości Bazylego Rudomicza, czyli o dzieciach w rodzinie zamojskiego patrycjusza w drugiej połowie XVII wieku
Abstrakt
Celem artykułu jest analiza dzieciństwa widzianego z perspektywy ojca i jego roli w życiu dzieci w rodzinie nowożytnej. Brak opracowań na ten temat wynika m.in. z przewagi przydatnych w takich badaniach źródeł narracyjnych wytworzonych przez kobiety nad tymi wytworzonymi przez mężczyzn. Na tym tle wyróżnia się słabo znany diariusz zamojskiego mieszczanina Bazylego Rudomicza (ok. 1620—1672). Zawiera on liczne zapiski o udziale autora w wychowaniu dzieci i ich codzienności. Badania nad tym źródłem pokazują w nowym świetle rolę ojca w rodzinie nowożytnej i umożliwiają porównywanie różnych sposobów jej realizowania.
Słowa kluczowe
dzieciństwo; ojcostwo; Bazyli Rudomicz (ok. 1620–1672); mieszczaństwo; Zamość
Bibliografia
Ariès P., Historia dzieciństwa, przeł. M. Ochab, Gdańsk 1995.
Badinter E., Historia miłości macierzyńskiej, przeł. K. Choiński, Warszawa 1998.
Bartnicka K., Dziecko w świetle pamiętników i powieści polskiego Oświecenia, „Rozprawy z Dziejów Oświaty” 1992, 35, s. 38—86.
Froch W., Życie prywatne rektora Akademii Zamojskiej Rudomicza, „Kalendarz Lubelski” 1977, 20 (77), s. 179—182.
Główczyński S., Hymenu echo wesołe przy solennych godach stanu małżeńskiego Jegomości Pana Adriana Krobskiego filozofijej doktora, elokwencji profesora, dziekana Akademiej Zamojskiej, Jegomości Sekretarza JKM i Jej Mci Panny Maryjanny Abrkówny, córy św. pamięci Jego Mości Pana Jędrzeja Abrka, Zamość 1672, Biblioteka UJ 17757 I.
Historia ojców i ojcostwa, red. J. Delumeau, D. Roche, przeł. J. Radożycki, M. Paoletti-Radożycka, Warszawa 1995.
Jan III Sobieski h. Janina (1629—1696), https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/jan-iii-sobieski-1629-1696-krol-polski-wielki-ksiaze-litewski-etc (dostęp: 1.03.2023).
Kabacińska K., Ojciec w pamiętnikach osiemnastowiecznych, w: Mężczyzna w rodzinie i społeczeństwie — ewolucja ról w kulturze polskiej i europejskiej, t. 1: Od średniowiecza do początku XX wieku, red. K. Kabacińska, K. Ratajczak, Poznań 2010, s. 95—108.
Kabacińska-Łuczak K., Żołądź-Strzelczyk D., Codzienność dziecięca opisana słowami i obrazem. Życie dziecka na ziemiach polskich od XVI do XVII w., Warszawa 2012.
Kędziora A., Golliusz Jan (1634—1689), pamiętnikarz, https://www.zamosciopedia.pl/index.php/gk-gp/item/2766-golliusz-jan-1634-1694-pamietnikarz (dostęp: 28.02.2023).
Kędziora A., Kołakowski Hieronim (ok. 1600—1655), profesor i rektor Akademii, dr filozofii i medycyny, lekarz, https://www.zamosciopedia.pl/index.php/koa-kop/item/1647-kolakowski-hieronim-ok-1600-1655-profesor-i-rektor-akademii-dr-filozofii-i-medycyny-lekarz (dostęp: 28.02.2023).
Kubala L., Mieszczanin polski w XVII wieku. „Księga sklepowa Jana Markowicza kupca korzennego i ławnika miasta Krakowa”, w: idem, Szkice historyczne, seria I, Warszawa 1923.
Obladen M., The Newborn. A Cultural and Medical History, Oxford 2021.
Ojcowskie synom przestrogi. Instrukcje rodzicielskie (XVI—XVII w.), wstęp i objaśnienia M.E. Kowalczyk, D. Żołądź-Strzelczyk, Wrocław 2017.
Pliny The Elder, The Natural History, http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.02.0137%3Abook%3D7%3Achapter%3D6 (dostęp: 6.03.2023).
Przestrogi i nauki dla dzieci. Instrukcje rodzicielskie (XVIII w.), red. M.E. Kowalczyk, D. Żołądź-Strzelczyk, Wrocław 2017.
Rudomicz B., Eufrazja charitum, to jest Radość weselna poczciwością ubogacona nimf łaskami rządzących (…) [Zamość 1659], w: Ludzie i zdarzenia w barokowym Zamościu, wybór i oprac. H. Wiśniewska, Lublin 1996, s. 106—107.
Rudomicz B., Efemeros czyli Diariusz prywatny pisany w Zamościu w latach 1656—1672, przeł. W. Froch, oprac. M.L. Klementowski, W. Froch, t. 1—2, Lublin 2002.
Słaby A., Ojcostwo. Relacje ojców i córek w świetle korespondencji okresu saskiego, w: W kręgu rodziny epok dawnych. Dzieciństwo, red. B. Popiołek, A. Chłosta-Sikorska, M. Gadocha, Warszawa 2014, s. 297—308.
Szamik M., Pobożność zamojskiego patrycjusza Bazylego Rudomicza (ok. 1620—1672) czyli o mieszczańskiej religijności barokowej inaczej, [w druku].
Święty Tomasz z Akwinu, prezbiter i Doktor Kościoła, https://www.brewiarz.pl/czytelnia/swieci/01-28.php3 (dostęp: 1.03.2023).
Tazbir J., Dziecko w okresie staropolskim, w: Rodzina — jej funkcje przystosowawcze i ochronne, red. E. Hałoń, Warszawa 1995, s. 153—166.
Tazbir J., Stosunek do dziecka w okresie staropolskim, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze” 1995, 35, z. 3, 35—42.
Żerek-Kleszcz H., The Death of Child in Old Polish Culture, „Acta Poloniae Historica” 1999, 79, s. 6—22.
Żołądź-Strzelczyk D., Dziecko w dawnej Polsce, Poznań 2002.
Żołądź-Strzelczyk D., Polscy Jagiellonowie w roli ojców, w: Mężczyzna w rodzinie i społeczeństwie — ewolucja ról w kulturze polskiej i europejskiej, t. 1: Od średniowiecza do początku XX wieku, red. K. Kabacińska, K. Ratajczak, Poznań 2010, s. 69—76.
Żołądź-Strzelczyk D., Dzieciństwo w mieście na ziemiach polskich w XVI—XVIII wieku — możliwości źródłowe i perspektywy badawcze, „Biuletyn Historii Wychowania” 2011, 27, s. 12—16.
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II Polska
https://orcid.org/0000-0001-5674-3207
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
