Wybrane przykłady zwolnień i udziału nieletnich w kampaniach wojennych ostatnich Jagiellonów
Abstrakt
W artykule poruszono zagadnienie uczestnictwa nieletnich przedstawicieli szlachty w konfliktach zbrojnych prowadzonych w XVI wieku. Podjęto refleksję na temat kształcenia młodzieńców w rzemiośle wojennym na dworach, a także pierwszych militarnych doświadczeń i praktycznej nauki sztuki wojennej realizowanych poprzez udział w kampaniach wojennych oraz zaznajamianie się z realiami życia obozowego i trudami przemarszów. Publikacja stanowi podsumowanie analiz dotyczących obecności pacholąt w wojskach obrony potocznej oraz analizę wojskowych źródeł normatywnych omawiających zasady ich obecności w zgrupowaniu wojskowym, powierzane im zadania i regulujących odpowiedzialność za ich bezpieczeństwo i przeszkolenie. Istotny element stanowi również wskazanie wieku jako przyczyny zwolnienia od obowiązku udziału w wyprawach wojennych, co wykorzystywała szlachta w XVI wieku.
Słowa kluczowe
wojskowość staropolska; pacholęta; artykuły hetmańskie; nieletni
Bibliografia
Bielski M., Kronika polska, t. 2, Sanok 1856.
Danysz A., O wychowaniu Zygmunta Augusta, Kraków 1915.
Dworzaczek W., Hetman Jan Tarnowski. Z dziejów możnowładztwa małopolskiego, Warszawa 1985.
Ferenc M., Dwór Zygmunta Augusta. Organizacja i ludzie, Kraków 1998.
Gloger Z., Encyklopedia staropolska ilustrowana, wstęp J. Krzyżanowski, t. 3: K—P, Warszawa 1985.
Gładysz A., Wyprawa pozwolska Zygmunta Augusta w 1557 roku, „Roczniki Humanistyczne” 2008, 56, z. 2: Historia, s. 81—107.
Gładysz A., Walki polsko-mołdawskie 1504—1510, mps pracy magisterskiej w Archiwum Uniwersyteckim KUL, Lublin 2009.
Gładysz A., Wojskowe osiągnięcia Zygmunta Augusta. Próba oceny, w: Sigismundus Augustus Rex, red. A. Januszek-Sieradzka, Sandomierz 2010, s. 149—166.
Gładysz A., Służba wojskowa dworzan Zygmunta I Starego, mps pracy doktorskiej w Archiwum Uniwersyteckim KUL, Lublin 2014.
Gładysz A., Instrumentaliści w wojsku ostatnich Jagiellonów w świetle wybranych źródeł normatywnych (1507—1572), w: Przysięga wojskowa. Idea i praktyka. Z dziejów wojskowości polskiej i powszechnej, red. A. Niewiński, Oświęcim 2016, s. 63—79.
Gładysz A., The Polish-Moldavian conflict (1506), w: War in History. The History of Polish and General Military Science, red. A. Niewiński, Lublin 2017, s. 85—102.
Górnicki Ł., Dworzanin polski, oprac. R. Pollak, t. 2, Wrocław 2004.
Jougan A., Słownik kościelny łacińsko-polski, wyd. 2, Miejsce Piastowe 1948.
Korzon T., Dzieje wojen i wojskowości w Polsce. Epoka przedrozbiorowa, t. 1, Kraków 1912.
Kronika polska Marcina Kromera biskupa warmińskiego ksiąg XXX, przeł. M. Błażowski, Sanok 1857.
Kroniki B. Wapowskiego z Radochoniec część ostatnia, czasy podługoszowskie obejmująca (1480—1535), wyd. J. Szujski, Kraków 1874.
Łopatecki K., Organizacja, prawo i dyscyplina w polskim i litewskim pospolitym ruszeniu (do połowy XVII wieku), Białystok 2018.
Marchwińska A., Królewskie dwory żon Zygmunta Augusta. Organizacja i składy osobowe, Toruń 2008.
Matricularum Regni Poloniae Summaria, wyd. T. Wierzbowski, cz. 4: Sigismundi I regis tempora complecens (1507—1548), Warszawa 1912—1917.
Orzechowski S., Żywot i śmierć Jana Tarnowskiego, Sanok 1855.
Ossowska M., Ethos rycerski i jego odmiany, Warszawa 1973.
Plewczyński M., Żołnierz jazdy obrony potocznej za czasów Zygmunta Augusta. Studia nad zawodem wojskowym w XVI w., Warszawa 1985.
Plewczyński M., Skład chorągwi jazdy koronnej w latach 1501—1572, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1993, 35, s. 33—56.
Polskie ustawy i artykuły wojskowe od XV do XVIII w., oprac. S. Kutrzeba, Kraków 1937.
Quirini-Popławska D., Działalność Włochów w Polsce w I połowie XVI wieku na dworze królewskim, w dyplomacji i hierarchii kościelnej, Wrocław 1973.
Słownik łacińsko-polski, oprac. K. Kumaniecki, Warszawa 1986.
Stryjkowski M., Kronika polska, litewska, żmudzka i wszystkiej Rusi, Warszawa 1846.
Sucheni-Grabowska A., Zygmunt August. Król Polski i Wielki Książę Litewski 1520—1562, Warszawa 1996.
Tarnowski J., Consilium rationis bellicae, wyd. K.J. Turowski, Kraków 1858.
Winczura Ł., Hetman hetmanów. Jan Amor Tarnowski (1488—1561), Kraków 2005.
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II Polska
https://orcid.org/0000-0002-1625-1926
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
